นายมงคล จันทร์ประทัด ผอ.ศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าวขอนแก่น กล่าวว่า กระบวนการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวของศูนย์ฯ มีขั้นตอนตั้งแต่วางแผนการผลิต ซึ่งวางแผนอย่างน้อย 2 ปี ร่วมกับกองเมล็ดพันธุ์ข้าวเมื่อได้รับอนุมัติแผนการผลิต ก็จะคัดเลือกพื้นที่เหมาะสม จัดทำแปลงขยายพันธุ์โดยคำนึงถึงเรื่องระบบชลประทานเป็นหลัก และความพร้อมของเกษตรกรก่อนส่งเจ้าหน้าที่ ไปประชุมชี้แจง ถ่ายทอดความรู้เรื่องกระบวนการผลิตเมล็ดพันธุ์ เมื่อเกษตรกรเข้าใจ ศูนย์ฯ จึงจัดหาเมล็ดพันธุ์หลักสำหรับผลิตเมล็ดพันธุ์ไปจำหน่ายให้กับเกษตรกรที่ผ่านการคัดเลือกในพื้นที่ซึ่งศูนย์ฯ คัดเลือกไว้โดยเมล็ดชั้นพันธุ์หลักมาจากศูนย์วิจัยข้าว ของกรมการข้าว ถ้าปีใดเมล็ดพันธุ์หลักไม่เพียงพอ กองเมล็ดพันธุ์ข้าวจำเป็นต้องใช้เมล็ดพันธุ์ชั้นพันธุ์ขยายซึ่งเป็นของศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าว ไปผลิตเป็นเมล็ดพันธุ์จำหน่าย และมีแผนการปลูกร่วมกับเกษตรกรไปจนถึงการเก็บเกี่ยว ก็จะมีเจ้าหน้าที่ไปติดตาม ให้คำแนะนำ กำกับการปฏิบัติในแปลงเกษตร

ทั้งนี้ หัวใจสำคัญคือกระบวนการควบคุมคุณภาพเมล็ดพันธุ์ในแปลง โดยเฉพาะการตัดพันธุ์ปน ต้องผลิตเมล็ดพันธุ์ตามคำแนะนำของเจ้าหน้าที่ ซึ่งจะคอยติดตามถึงระยะข้าวออกรวง เมื่อถึงฤดูกาลเก็บเกี่ยว การใช้เครื่องจักรเป็นปัญหาหนึ่ง ถ้าเครื่องจักรไม่สะอาดจะทำให้เมล็ดพันธุ์ไม่ผ่านมาตรฐาน หากรายใดใช้แรงงานคนก็ให้ใช้ตามปกติ เมื่อเกษตรกรเก็บเกี่ยวเรียบร้อย วิทยาการหลังการเก็บเกี่ยว ศูนย์ฯ จะแนะนำให้ตากลดความชื้น ซึ่งต้องไม่เกิน 15% ถ้าเกษตรกรมีปัญหาเรื่องการตาก ก็จะให้เกี่ยวสดเพื่อนำมาอบลดความชื้นในโรงงานปรับปรุงสภาพเมล็ดพันธุ์ แต่ทุกเมล็ดพันธุ์ต้องผ่านมาตรฐานของกรมการข้าวก่อนซื้อคืน ปัจจุบันมีกฎหมายสำหรับเมล็ดพันธุ์พืชเพื่อเป็นเครื่องมือในการดูแลชาวนาให้มีโอกาสเลือกใช้เมล็ดพันธุ์มากขึ้น ซึ่งนอกจากจะได้ประโยชน์ในการเพิ่มผลผลิตให้สูงขึ้นแล้ว หากมีการควบคุมอัตราการใช้เมล็ดพันธุ์ตามที่เหมาะสมกับวิธีปลูกก็สามารถช่วยลดต้นทุน ลดการระบาดของโรคแมลงศัตรูข้าวด้วย