การเรียนรู้ และ การได้ย้อนอดีตรำลึกถึงเรื่องราวทางประวัติศาสตร์ที่ผ่านมาในอดีต  นอกจากจะเป็นการได้ ศึกษา ความเป็นมาของ เรื่องราวในอดีตแล้ว  ยังเป็นการ กระตุ้นเตือนให้ คนรุ่นปัจจุบันได้เห็นถึง ความมุ่งมั่นของบรรพบุรุษที่ได้ ปกปักษ์รักษาให้บ้านเมืองของตนเอง รอดพ้นจากภัยทั้งปวง และ ได้เรียนรู้ถึงพัฒนาการต่างๆที่คนรุ่นเก่าได้ช่วยกันส่งเสริมจนประชาติเป็นปึกแผ่น ตกมาเป็นมรดกของคนรุ่นปัจจุบัน  งานวิชาการทางด้าน ประวัติศาสตร์จึงยังเป็น ความสำคัญอันดับต้นๆของมวลชนทุกชาติทุกประเทศ

ดร.วศิน ปัญญาวุธตระกูล ผู้อำนวยการสถานอารยธรรมศึกษา โขง-สาละวิน และหัวหน้าภาควิชาประวัติศาสตร์ คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร กล่าวถึงการจัดงานย้อนรำลึกถึงประวัติศาสตร์ชาติไทย ว่า “งานย้อนอดีตพระราชวังจันทน์ สร้างสรรค์เมืองพิษณุโลกสองแคว” เป็นการจัดขึ้นเพื่อเทิดพระเกียรติสมเด็จพระนเรศวรมหาราช เนื่องในวาระครบรอบ 424 ปีแห่งการขึ้นครองราชย์ ในปี พ.ศ. 2557  เมื่อวันที่ 14-17 พฤศจิกายน 2556 ณ บริเวณด้านหน้าลานพระบรมราชานุสาวรีย์สมเด็จพระนเรศวรมหาราช มหาวิทยาลัยนเรศวร

ด้วยตระหนักว่า พระองค์เป็นกษัตริย์ที่ประสูติ ณ พระราชวังจันทน์ เมืองพิษณุโลก ซึ่งบทบาทของพระองค์มีความสำคัญต่อประวัติศาสตร์ชาติไทยเป็นอย่างมาก  มหาวิทยาลัยนเรศวร จึงได้จัดให้มีการแสดงให้เห็นถึงประวัติและวีรกรรมของพระองค์ท่าน รวมถึงการจำลองเขตพระราชวัง เพื่อให้เป็นบทเรียนแก่คนรุ่นหลังต่อไป

ภายในงานนอกเหนือจากการแสดงละครเทิดพระเกียรติชุดพระนเรศวรวรราชาธิราช พระราชาเหนือพระราชาผู้ประเสริฐ ซึ่งเป็นผลงานการสร้างสรรค์ของนิสิตภาควิชาประวัติศาสตร์ตั้งแต่ชั้นปีที่ 1-5 แล้ว  บริเวณด้านหน้าลานพระบรมราชานุสาวรีย์สมเด็จพระนเรศวรมหาราช  ได้ถูกเนรมิตให้กลายเป็นเขตพระราชวัง โดยฝีมือของนิสิตภาควิชาประวัติศาสตร์และนิสิตรายวิชาอารยธรรมและภูมิปัญญาท้องถิ่น ทุกคณะวิชา ทุกชั้นปี ให้ผู้ร่วมงานได้ย้อนอดีตเข้าสู่ยุคสมัยของสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ตั้งแต่การเดินผ่านประตูพระราชวัง พบกับวิถีชีวิต วัฒนธรรมของกลุ่มชาติพันธุ์ต่าง ๆ เช่น ไทดำ ไทใหญ่ ไทลื้อ ไทพวน มอญ กะเหรี่ยง ม้ง ส่วย มลายู ฯลฯ ในรูปแบบที่อยู่อาศัย เสื้อผ้าการแต่งกาย ศิลปหัตถกรรม อาหาร ภาษา การละเล่นต่าง ๆ เพื่อแสดงให้เห็นว่าสังคมไทยไม่ได้มีเพียงสังคมเดียวหรือวัฒนธรรมเดียว แต่เป็นพหุทางวัฒนธรรม ด้วยความหลากหลายของชนชาติต่าง ๆ ก่อเกิดเป็นประเทศไทย ข้ามมายังอีกฝั่ง เพลิดเพลินกับการย่ำตลาดย้อนยุค เลือกชิม เลือกซื้ออาหารและสินค้าแนวโบราณประยุกต์ กล่าวคือ การนำผลิตภัณฑ์จากภูมิปัญญาดั้งเดิมมาพัฒนา ต่อยอดเป็นผลิตภัณฑ์ชิ้นใหม่ เช่น ข้าวเกรียบสาหร่ายน้ำจืด, สมุดบันทึกปกผ้าไทลื้อ, กระเป๋ากลจากผ้าขาวม้า, ลูกช่วงดับกลิ่น เป็นต้น เสียงเจื้อยแจ้วบรรยายสรรพคุณ เล่าเรื่องราวอันหลากหลาย ด้วยลีลา น้ำเสียงอันสดใส บวกกับการแต่งกายในแบบย้อนยุคและชนเผ่าต่าง ๆ ช่วยเติมสีสัน สร้างบรรยากาศให้คึกคัก ผู้คนต่างสนุกสนานกับการเข้าซุ้มนั้น ออกร้านนี้ ซึมซับความเป็นไทยในอดีตได้อย่างไม่รู้สึกเหน็ดเหนื่อย

จากเสียงอื้ออึงกลายเป็นความนุ่มนวลอ่อนหวาน เมื่อก้าวเข้าสู่เขตพระราชวังชั้นใน เหล่านางใน นางกำนัลต่างนั่งร้อยมาลัย จัดดอกไม้ แกะสลัก ทำขนม รวมถึงการร่ายรำ การละเล่นต่าง ๆ และที่นี่เอง เราได้ชมนิทรรศการพระราชประวัติสมเด็จพระนเรศวรมหาราชและประวัติศาสตร์พระราชวังจันทน์ พร้อมการแสดงละครเทิดพระเกียรติอันยิ่งใหญ่ตระการตา

สี่วันเต็ม ๆ กับการเก็บเกี่ยวความรู้ ความภาคภูมิใจในประวัติศาสตร์ชาติไทย การตักตวง ดื่มด่ำบรรยากาศย้อนยุค แต่หากมองย้อนไปก่อนหน้านี้ นิสิตใช้เวลาหลายเดือน แรมปี ในการค้นคว้าทางวิชาการด้านประวัติศาสตร์ สังคม วีถีชีวิต แล้วนำมาปัดแต่ง ต่อยอดองค์ความรู้จากประวัติศาสตร์ และทุนทางสังคม วัฒนธรรม สู่เศรษฐกิจเชิงสร้างสรรค์ ในรูปแบบของการพัฒนาเศรษฐกิจผ่านภูมิปัญญาท้องถิ่น แม้ว่าวันนี้งานย้อนอดีตพระราชวังจันทน์ สร้างสรรค์เมืองพิษณุโลกสองแควได้จบลงแล้ว แต่ความประทับใจและองค์ความรู้มิได้สิ้นสุดไปด้วย ความร่วมแรงร่วมใจของนิสิตกระตุ้นให้คนรุ่นหลังสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณของวีรกษัตริย์ในการกอบกู้ก่อร่างสร้างประเทศไทย ทั้งยังจุดประกายให้ก่อเกิดการพัฒนาทุนทางสังคมวัฒนธรรมที่เรามีอยู่แล้วให้กลายเป็นรายได้ในมิติการท่องเที่ยว เป็นแบบอย่างให้กับองค์กรต่าง ๆ ในการประยุกต์ พัฒนาเศรษฐกิจเชิงสร้างสรรค์ต่อไป

การได้เห็นการได้เรียนรู้ถึงเรื่องราวทางประวัติศาสตร์อันเกิดจาก สติปัญญา และความคิดสร้างสรรค์ของผู้มีการศึกษาที่จบลงไปด้วยความประทับใจ มิได้สร้างความบันเทิง สร้างความสุขใจ และ และสร้างความภาคภูมิใจให้กับอนุชนรุ่นหลังเท่านั้น  แต่ยังเป็นการย้ำเตือนให้คนในชาติทุกคนได้ตระหนักว่า  ความรัก สามัคคีของคนในชาติที่เป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกันเท่านั้น ที่จะทำให้สังคมเป็นสุข และนำพาให้ประเทศชาติก้าวไปสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน  ซึ่งมิใช่เกิดจากการแย่งชิงอำนาจระหว่างกันและกัน

ชนิตร ภู่กาญจน์.