ตามที่ประชุมคณะรัฐมนตรีวันที่ 29 พฤศจิกายน 2567 ได้มีมติเห็นชอบข้อเสนอเรื่อง “การพัฒนาหลักประกันบริการทางสังคมแก่กลุ่มเป้าหมายที่สอดคล้องกับสถานการณ์ปัจจุบัน” ของคณะกรรมการส่งเสริมการจัดสวัสดิการสังคมแห่งชาติ ซึ่งตามกฎหมายกำหนดให้มีนายกรัฐมนตรีเป็นประธานกรรมการ และ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ เป็นรองประธานกรรมการคนที่หนึ่ง

โดยข้อเสนอดังกล่าวที่ ครม.เห็นชอบ มีสาระสำคัญที่เกี่ยวข้องโดยตรงต่องบประมาณ ได้แก่

1. ปรับเพิ่มเบี้ยยังชีพผู้สูงอายุแบบขั้นบันได้ จาก 600-1,000 บาท เป็น 700-1,250 บาท

2. ปรับเพิ่มเบี้ยผู้พิการ จาก 800 บาท เป็น 1,000 บาท

3. เงินอุดหนุนเพื่อการเลี้ยงดูเด็กแรกเกิด  600 บาท เปลี่ยนจาก "มุ่งเป้า" เป็น "ถ้วนหน้า" และ ปรับเกณฑ์อายุจาก "แรกเกิด-6 ปี" เป็น "อายุครรภ์ 4 เดือน-6 ปี"

ส่วนที่ดีก็สมควรยกย่องชื่นชม แม้เงินจะน้อยนิด เช่น สวัสดิการเด็กแรกเกิดที่ปรับเป็นถ้วนหน้าและขยายเกณฑ์อายุให้ครอบคลุมในครรภ์ แต่อนิจจาสำหรับผู้สูงอายุไทย หากจะให้เป็นธรรมต่อประชาชน สำนักเลขาธิการนายกรัฐมนตรี ควรที่จะนำรายงานเรื่อง “การพัฒนาระบบบำนาญพื้นฐานประชาชน” (2567) ของคณะกรรมาธิการ (กมธ.) การสวัสดิการสังคม สภาผู้แทนราษฎร เข้าสู่การพิจารณาของคณะรัฐมนตรี เพราะสภาผู้แทนราษฎรได้มีมติ 'เห็นชอบ' เมื่อวันที่ 29 ก.พ. ช่วงต้นปี

ผลการพิจารณาของคณะกรรมาธิการมีข้อสรุปได้ว่า ในแต่ละปีงบประมาณ จะมีการใช้งบประมาณที่เพิ่มขึ้นทุกปี เนื่องจากจำนวนผู้สูงอายุมีแนวโน้มที่สูงขึ้นตามสถานการณ์สังคมสูงวัยอย่างเต็มรูปแบบ ดังนั้น ประเด็นเรื่องแหล่งรายได้ที่จะนำมาใช้เป็นงบประมาณในการจ่ายบำนาญพื้นฐานประชาชน จึงเป็นเรื่องสำคัญ เพราะจะเป็นภาระผูกพันงบประมาณรายจ่ายในระยะยาวต่อไปในอนาคต

ดังนั้น เพื่อให้การจ่ายบำนาญพื้นฐานประชาชนเป็นไปอย่างต่อเนื่องและยั่งยืนในระยะยาว ควรปรับปรุงแหล่งที่มาของรายได้เพิ่มเติม ในระยะเริ่มแรกสามารถเริ่มต้นจากการนำเงินงบประมาณส่วนที่เหลือจากการปรับลดรายการงบกลางมาใช้ ซึ่งจากสถิติพบว่าการใช้จ่ายบางรายการในงบกลางนั้นไม่ใช่เรื่องเร่งด่วนหรือจำเป็นต่อการดำเนินงานของรัฐบาล โดยมีเงินงบประมาณส่วนนี้ประมาณ 40,000 ล้านบาท

ยิ่งไปกว่านั้น คณะกรรมาธิการยังได้มีข้อเสนอแหล่งรายได้ในอนาคต ทั้งระยะสั้น ระยะกลาง ระยะยาว ซึ่งสามารถสรุปได้ว่า สามารถมีเงินงบประมาณเพียงพอ โดยรัฐบาลจะต้องให้ความสำคัญในการผลักดันเรื่องแหล่งงบประมาณที่จะนำมาใช้เพื่อบำนาญพื้นฐานประชาชนอย่างจริงจัง ไม่ว่าจะเป็นการขับเคลื่อนนโยบายไปสู่การปฏิบัติ หรือการแก้ไขกฎหมายที่เกี่ยวข้อง

คณะกรรมาธิการได้พิจารณากรอบในการจ่ายเบี้ยบำนาญพื้นฐานประชาชน โดยเริ่มปรับฐานการจ่าย ดังนี้

- ปีแรก จ่ายบำนาญผู้สูงอายุ จำนวน 1,200 บาท

- ปีที่สอง จ่ายบำนาญผู้สูงอายุ จำนวน 2,000 บาท

- ปีที่สาม จ่ายบำนาญผู้สูงอายุ จำนวน 3,000 บาท

โดยสรุปสำหรับรายงานเรื่อง “การพัฒนาระบบบำนาญพื้นฐานประชาชน” (2567) ของคณะกรรมาธิการการสวัสดิการสังคม ก็คือ ประเทศไทยได้มีการศึกษาโดยละเอียดแล้วว่า จะหาเงินมาจากไหน และ สามารถเพิ่มระดับการคุ้มครองความยากจนผู้สูงอายุเป็นระดับขั้นอย่างไร

แต่อนิจจาผู้สูงอายุและประชาชนไทย เช่นเดียวกับ รายงานการศึกษาเรื่อง “แนวทางการเสนอกฎหมายบำนาญพื้นฐานแห่งชาติ” (2565) โดยคณะกรรมาธิการการสวัสดิการสังคมที่สภาผู้แทนราษฎรได้มีมติเห็นชอบเช่นเดียวกัน  และ ร่าง พรบ. อีกอย่างน้อย 6 ฉบับ ที่ถูกนั่งทับ ปัดตก หรือ ใช้วิธีตั้งคณะกรรมการหรือคณะทำงานศึกษาไปเรื่อย

ทั้งที่เรามีข้อเสนอทางวิชาการและหลักฐานทางเศรษฐศาสตร์ที่น่าเชื่อถือมากมาย เช่น ธนาคารโลกมีงานวิจัยว่า หากประเทศไทยดำเนินการ “ปฏิรูปภาษี” และ “ปฏิรูปงบประมาณ” จะสามารถลดการขาดดุลงบประมาณได้มากกว่า “การไม่ทำอะไร” (status quo) ยิ่งไปกว่านั้น การ "ปฏิรูปภาษี" เช่น เพิ่ม VAT และ ขยายฐานภาษี สามารถสร้างรายได้ คิดเป็น 3.5% ของ GDP (Thailand Public Spending and Revenue Assessment, World Bank, 2023)

โดยข้อเสนอจากนักเศรษฐศาสตร์ชั้นนำของประเทศและองค์กรระหว่างประเทศต่าง ๆ สำหรับแหล่งงบประมาณเพื่อทำสวัสดิการ สามารถประมวลสรุปได้ ดังนี้

1.ปฏิรูประบบภาษี เพิ่มการจัดเก็บภาษีในอัตราก้าวหน้า เช่น ภาษีทรัพย์สิน ภาษีที่ดิน รวมถึงลดนโยบายที่เอื้อให้กับคนรวย (Pro-rich) โดย BOI ยกเว้นภาษีให้เฉพาะกลุ่มทุนไทยปีละมากกว่าหนึ่งแสนล้านบาท

2.ปฏิรูประบบงบประมาณ ตัดงบที่ไม่จำเป็น แล้วมาพัฒนาสวัสดิการเพื่อคุณภาพชีวิตมนุษย์

3.พัฒนาระบบการออม จูงใจหรือบังคับให้ “ทุกคน” ในวัยทำงานต้องรับผิดชอบออมเงิน

สอดคล้องดังที่ คุณอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ เคยให้สัมภาษณ์กับโครงการวิจัยว่า “ผมมองไม่เห็นทางอื่น นอกจากปฏิรูปภาษีครั้งใหญ่ ถ้าจะไปอย่างเต็มสูบ ไม่รื้อระบบภาษีครั้งใหญ่ ผมไม่คิดว่าจะทำได้ ทั้งหมดนี้เพื่อปูทางไปสู่แนวคิดที่ว่า ทุกคนจะต้องมีหลักประกัน ถ้ารัฐยังไม่มีกำลัง ก็ต้องมีการร่วมจ่าย ... การเมืองประชาธิปไตยมันช่วยแน่ๆ” และ คุณธนาธร จึงรุ่งเรืองกิจ ระบุว่า “ที่ผ่านมาคนรวยร่วมทุกข์ร่วมสุขกับคนส่วนใหญ่ของประเทศน้อยเกินไป คนกลุ่มนี้ได้ผลประโยชน์มหาศาลจากคนในชาติ หากเราสามารถคำนวณ Effective Tax Rate ของคนรวยได้ เราน่าจะเห็นช่องทางในการเก็บภาษีได้อีกมาก”

แล้วทำไมประเทศไทยยังไม่สามารถนำไปปฏิบัติได้อย่างเป็นรูปธรรม?  ผู้เขียนมีความเห็นว่า การรวมพลัง synergy แบบข้ามขั้วสีเสื้อแดงเหลือง ทำให้ได้ ครม. หน้าเดิม แบบวนกระทรวง เป็นสัญญาณคำตอบประการหนึ่ง แล้วท่านผู้อ่าน มีความคิดเห็นว่าอย่างไรกันบ้างครับ?

ดร.ทีปกร จิร์ฐิติกุลชัย

คณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

หมายเหตุ : เป็นข้อคิดเห็นส่วนบุคคล