ปัญหาที่ดินในเขตป่าสงวนกับที่ดินตามประกาศการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม

การประกาศเขตปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรมหรือที่เรียกว่า ส.ป.ก. นอกจากเรื่องปัญหาการเปลี่ยนมือแล้วปัญหาสำคัญอีกเรื่องหนึ่งคงหนีไม่พ้นกรณีการ พิพาทเรื่องแนวเขตโดยเฉพาะ พื้นที่ที่อยู่ติดกับสาธารณสมบัติของแผ่นดินโดยเฉพาะเขตป่าสงวน

โดยในกรณีดังกล่าวได้มีกฎหมายโดยเฉพาะคือพระราชบัญญัติการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม พ.ศ. 2518 มาตรา 26 กำหนดเอาไว้ มีใจความสำคัญคือ

     (1) ที่ดินที่เป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดินแต่พลเมืองเลิกใช้ประโยชน์หรือได้มีสภาพ เปลี่ยนจากที่ดินสำหรับพลเมืองใช้ร่วมกัน เมื่อได้จัดที่ดินแปลงอื่นให้พลเมืองใช้ร่วมกันแทน ให้พระราชกฤษฎีกากำหนดเขตเป็นรูปที่ดินเป็นการถอดสภาพการเป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดิน และให้ ส.ป.ก.มีอำนาจนำที่ดินมาใช้ในการปฏิรูปที่ดินเพื่อการเกษตรได้

     (2) กรณีที่ดินในเขตปฏิรูปที่ดิน มีสาธารณสมบัติของแผ่นดินสำหรับใช้ประโยชน์ของแผ่นดินโดยเฉพาะ หรือที่ดินที่ได้สงวนหวงห้าม เมื่อกระทรวงการคลังได้ให้ความยินยอมให้ประกาศราชกิจจากำหนดเขตปฏิรูปที่ดินนั้นมีผลเป็นการถอนสภาพการเป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดินและให้ ส.ป.ก.นำมาใช้ในการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรมได้

   (3) ถ้าในเขตปฏิรูปที่ดินนั้นมีที่ดินอันเป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดิน ซึ่งเป็นที่ดินรกร้างว่างเปล่า หรือที่ดินที่เวนคืน หรือทอดทิ้ง หรือกลับมาเป็นของแผ่นดิน และที่ดินนั้นอยู่นอกเขตป่าไม้ถาวรตามมติคณะรัฐมนตรีให้ ส.ป.ก.มีอำนาจที่ดินนั้นมาใช้ในการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรมได้

(4) ข้อสุดท้ายซึ่งเป็นข้อตีความและมีปัญหาในทางปฏิบัติมาก คือกรณีที่ถ้าที่ดินในเขตป่าสงวนแห่งชาติ เมื่อคณะรัฐมนตรีมีมติให้ดำเนินการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรมในเขตป่าสงวนแห่งชาติส่วนใดแล้ว เมื่อ ส.ป.ก.จะนำที่ดินไปดำเนินการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม ให้พระราชกฤษฎีกากำหนดเขตรูปที่ดิน มีผลการเพิกถอนป่าสงวนในที่ดินแปลงนั้น และให้ ส.ป.ก. มีอำนาจนำที่ดินนั้นมาใช้ในการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรมได้ โดยไม่ต้องดำเนินการเพิกถอนตามกฎหมายป่าสงวนแห่งชาติ

ซึ่งถ้ามองถึงข้อกฎหมายในมาตราที่ 26 (4) เปิดช่องให้ที่ดินในเขตป่าสงวน มีโอกาสที่จะถูกเพิกถอนและประกาศให้เป็นที่ดินปฏิรูปเพื่อการเกษตรผ่านมติ ค.ร.ม.ได้ซึ่ง อาจจะมีทั้งฝ่ายที่เห็นด้วยและไม่เห็นด้วย และแม้ในทางปฏิบัติหรือในทางการเมืองนั้นไม่ใช่เรื่องง่าย แต่ที่ผ่านมาในอดีตก็มีการพยายามใช้ช่องทางตามกฎหมายในการออกประกาศทับเขตป่าสงวน แถมยังเป็นวิธีการที่เป็นไปตามกฎหมาย ถ้าสำเร็จ

-037-