‘สอวช.-APEC CTF’จับมือ 12 หน่วยงาน จัดตั้ง‘ภาคีเครือข่ายการคาดการณ์อนาคตแห่งประเทศไทย’ ด้าน‘ปลัด อว.’ชี้เป็นกุญแจสำคัญขับเคลื่อนยุทธศาสตร์ชาติ ท่ามกลางโลกพลิกผันเร็ว

บ่ายวานนี้ (17 กันยายน 2568) สำนักงานสภานโยบายการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรมแห่งชาติ (สอวช.) ร่วมกับศูนย์คาดการณ์เทคโนโลยีเอเปค (APEC Center for Technology Foresight: APEC CTF) จัดพิธีลงนามแสดงเจตจำนง (Letter of Intent) จัดตั้ง “ภาคีเครือข่ายการคาดการณ์อนาคตแห่งประเทศไทย” (Thailand Foresight Alliance) โดยมีผู้แทนจาก 12 หน่วยงานเข้าร่วมลงนาม เพื่อสร้างความร่วมมือในการพัฒนาระบบนิเวศด้านการคาดการณ์อนาคตของประเทศ ณ ห้อง Infinity 2 โรงแรมพูลแมน คิงเพาเวอร์ กรุงเทพฯ โดยมี  ศาสตราจารย์ ดร. ศุภชัย ปทุมนากุล ปลัดกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (อว.) เป็นประธานกล่าวเปิดงาน

ศ.ดร.ศุภชัย กล่าวถึงความสำคัญของการคาดการณ์อนาคร (Foresight) ว่า เป็นเครื่องมือเชิงยุทธศาสตร์ที่ช่วยสร้างภาพใหญ่ เพื่อใช้กำหนดทิศทางและตอบโจทย์การบริหารประเทศในยุคที่โลกเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วจากเทคโนโลยีดิสรัปชัน แม้ว่าจะอาจไม่ถูกต้อง 100% เพราะปัจจัยที่คาดไม่ถึง เช่น กรณีนโยบาย 2.0 ของประธานาธิบดีโดนัลด์ ทรัมป์ ของสหรัฐอเมริกา ที่ตัดงบวิจัยของหน่วยงานสำคัญอย่าง NSF, NIH รวมถึงงานด้านอวกาศ (SPACE) ทำให้การลงทุนวิจัยในสหรัฐฯ หดตัว และนักวิจัยจำนวนมากมีแนวโน้มย้ายออกนอกประเทศ ส่งผลต่อการแข่งขันด้านวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี และนวัตกรรมระดับโลกที่เริ่มเปลี่ยนขั้ว

“Foresight ไม่ใช่เรื่องที่ทำครั้งเดียวแล้วใช้ยาว 5 ปี แต่เป็นกระบวนการที่มีความเป็นพลวัต ต้องปรับตัวต่อเนื่อง เพราะเมื่อมีปัจจัยใหม่เข้ามา ทิศทางก็เปลี่ยนได้ทันที และในอนาคตจะมีการบูรณาการคาดการณ์อนาคาร หรือ Foresight เข้ากับการพยากรณ์ล่วงหน้า หรือ Forecast ผ่านการจัดทำ “taxonomy” ของเทรนด์ที่แม่นยำขึ้นจากการรวมเครือข่ายผู้เชี่ยวชาญ” ปลัดกระทรวง อว.กล่าว

ศ.ดร.ศุภชัย ย้ำว่า ประเทศไม่สามารถพึ่งพา Foresight เพียงอย่างเดียว แต่ต้องวิเคราะห์ลึกลงไปจนกลายเป็นการไกด์ไลน์เชิงยุทธศาสตร์ที่ชัดเจน ว่ากระทรวงควรมุ่งไปในเรื่องใด และควรตั้งเป้าหมายความสำเร็จไว้ตรงไหน ขณะที่การมีเครือข่ายร่วมมือจะช่วยสร้างพลังเสริมที่นำไปสู่การสร้างสรรค์สิ่งใหม่และการขับเคลื่อนประเทศต่อไปได้อย่างมั่นคงและยั่งยืน

ดร.สุรชัย สถิตคุณารัตน์ ผู้อำนวยการ สอวช. และ Executive Director, APEC CTF ได้กล่าวถึงวัตถุประสงค์ของการจัดตั้งภาคี โดยชี้ว่าการคาดการณ์อนาคต (Foresight) เป็นเครื่องมือเชิงยุทธศาสตร์ที่มีความสำคัญต่อการพัฒนาประเทศในยุคแห่งความไม่แน่นอน โครงการ “Thailand Foresight Alliance” มีเป้าหมายหลักเพื่อเสริมสร้างความพร้อมของประเทศต่อการเปลี่ยนแปลงทั้งด้านเศรษฐกิจ สังคม เทคโนโลยีและสิ่งแวดล้อม สนับสนุนการวางแผนเชิงกลยุทธ์ พัฒนาศักยภาพด้านวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีและนวัตกรรม และสร้างเครือข่ายความร่วมมือที่ยั่งยืนระหว่างภาครัฐ เอกชน และสถาบันการศึกษา

สำหรับภาคีเครือข่ายทั้ง 12 หน่วยงานที่เข้าร่วมลงนาม ได้แก่ สอวช. และ APEC CTF, สำนักงานข่าวกรองแห่งชาติ, สำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (สกสว.), สำนักงานนวัตกรรมแห่งชาติ (องค์การมหาชน), คณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, สถาบันนโยบายสาธารณะ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่, วิทยาลัยการจัดการ มหาวิทยาลัยมหิดล, สถาบันอาณาบริเวณศึกษา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

สถาบันนโยบายวิทยาศาสตร์เทคโนโลยีและนวัตกรรม (STIPI) มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี, โปรแกรมการคาดการณ์อนาคตเชิงยุทธศาสตร์ สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์ (นิด้า), หน่วยบริหารและจัดการทุนด้านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.) และวิทยาลัยพหุวิทยาการและสหวิทยาการ (MIdS) มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

ภายในงานยังมีการเปิดตัวโครงการ “HORIZON 2030” ซึ่งเป็นกรอบการจัดทำรายงานเชิงยุทธศาสตร์เพื่อกำหนดทิศทางนโยบายอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัย และนวัตกรรมของประเทศไทย โดยนำเสนอแนวโน้ม ฉากทัศน์ และข้อเสนอแนะเชิงนโยบายสำหรับอนาคต

นอกจากนี้ ยังมีการนำเสนอผลงานคาดการณ์อนาคตจากหลากหลายหน่วยงานและนักวิชาการที่สำคัญ ได้แก่ นายภาวัต ผ่องใส ศูนย์อนาคตศึกษา สำนักงานข่าวกรองแห่งชาติ ผศ.ดร.พบสุข ช่ำชอง สถาบันนโยบายสาธารณะ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ รศ.ดร.ณัฐสิทธิ์ เกิดศรี วิทยาลัยการจัดการ มหาวิทยาลัยมหิดล ผศ.ดร.ธันยพร สุนทรธรรม สถาบันอาณาบริเวณศึกษา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ดร.แบ๊งค์ งามอรุณโชติ STIPI มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี ผศ.ดร.รักษ์พงศ์ วงศาโรจน์ นิด้า ดร.ชัยธร ลิมาภรณ์วณิชย์ สำนักงานนวัตกรรมแห่งชาติ และ ดร.ปุ่น เที่ยงบูรณธรรม บพท. และวิทยาลัยพหุวิทยาการและสหวิทยาการ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ซึ่งได้นำเสนอวิสัยทัศน์และแนวทางการประยุกต์ศาสตร์ Foresight เพื่อกำหนดทิศทางอนาคตของประเทศไทย แต่ละหน่วยงานสะท้อนภาพอนาคตในบริบทขององค์กร พร้อมมุ่งสร้าง “เข็มทิศอนาคต” เพื่อให้ประเทศไทยก้าวสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน มีศักยภาพในการแข่งขัน และสามารถรับมือกับความท้าทายในเศรษฐกิจ สังคม ความมั่นคง และนวัตกรรมได้อย่างรอบด้าน

การจัดตั้ง “Thailand Foresight Alliance” นับเป็นก้าวสำคัญในการบูรณาการศักยภาพของหน่วยงานชั้นนำ เพื่อให้ประเทศไทยสามารถใช้เครื่องมือ Foresight ได้อย่างมีประสิทธิภาพในการวางแผนอนาคต และสร้างผลกระทบอย่างมีนัยสำคัญในการเปลี่ยนผ่านประเทศไทยอย่างยั่งยืน