วันที่ 8 เมษายน 2563  ดร.เอนก เหล่าธรรมทัศน์ รองอธิการบดี ม.รังสิต ภาคีสมาชิก ราชบัณฑิตยสภา เขียนบทความบนเฟซบุ๊กในหัวเรื่อง “หลังโควิด: ประเทศไทยที่จะไม่เหมือนเดิม” มีเนื้อหาว่า โควิด-19 ทำให้เราตระหนักว่าการแพทย์และสาธารณสุขของไทยนั้น ไม่เป็นรองใคร ไม่เพียงแต่ดีเป็นอันดับหกของโลกในการรับกับโรคระบาด แต่ ที่เห็นกับตา เรามีโมเดลที่สาม ที่ได้ผลพอควรทีเดียว หน่วงการแพร่เชื้อโควิด-19 เพื่อมิให้คนป่วยล้นเกินศักยภาพของระบบ และเรารักษาชีวิตผู้ป่วยได้ค่อนข้างดี

เราไม่อาจ “ดี” แบบไต้หวัน แบบจีน เกาหลี หรือ ญี่ปุ่น ที่ใช้โมเดล”เด็ดขาด” รวดเร็ว สั่งปิดเมือง หรือปิดประเทศอย่างเด็ดขาด เร่งกำจัดเชื้ออย่างรวดเร็ว และคนตายเขาก็มีไม่มาก แต่ ขณะเดียวกัน เราก็ไม่ “แย่” แบบอเมริกา อิตาลี เสปน ฝรั่งเศส และ อังกฤษ ที่ค่อนข้างปล่อยให้แพร่เชื้อกันตามธรรมชาติ ไม่ปกป้องบุคคลากรทางการแพทย์ มีคนป่วยตายอเนจอนาถเยอะมาก โมเดลนี้ไม่ปิดประเทศ หรือปิดบ้าง เฉพาะเมื่อจำเป็น

โมเดลของเราก็ดูจะได้ผล ครับ ตอนนี้คนป่วยใหม่ของเราแต่ละวันก็เหมือนจะ “คุมได้” ยิ่งสองวันมานี้ คนป่วยใหม่ลดลงมาเป็น 51 และ 38 คน จากที่เคยมีคนไข้ใหม่เกินกว่า 100 คนต่อวัน แม้จะพอใจ แต่ทุกฝ่ายก็พากันเตือนกันว่าอย่าเพิ่งดีใจ อย่าเพิ่งประมาท ดูต่อไปเถิด ครับ ไทยเรานั้น น่าพิศวงไม่ว่าจะเรื่องอะไร ก็มักจะเดิน “สายกลาง” กัน อย่างนี้เสมอ

อย่างไรก็ตาม หลังโควิด-19 แล้ว ประเทศต้องไม่เหมือนเดิมนะครับ การแพทย์พยาบาลและการสาธารณสุขที่ว่าดีเด่นนั้น ก็จะต้องพึ่งตนเองให้ได้ในเรื่องผลิตหยูกยา ผลิตวัคซีน ผลิตเครื่องมือการแพทย์ อย่ามัวพึ่งพิงแต่ต่างชาติ พึ่งฝรั่ง พึ่งญี่ปุ่น เอาแต่สั่งซื้อจากต่างประเทศ ถือว่ามีเงินแล้ว ก็จบ เอาแต่ซื้อจากต่างประเทศ

วิกฤตโควิด-19 เตือนว่า จะคิดอย่าง นั้นไม่ได้แล้ว ตื่นกันเถิด หมอเก่ง พยาบาลเก่งเท่านั้น ไม่พอ หน้ากาก N 95 นั้น เราก็ต้องสั่งซื้อ ที่จริงผลิตได้ แต่ต้องส่งขายไปที่อื่นเท่านั้น เครื่องช่วยหายใจนั้น แม้จะมีเงินตอนนี้ ก็สั่งซื้อไม่ได้ เพราะทั้งโลกแย่งกันใช้ แย่งกันซื้อ ประเด็นคือ: เราทำเองกันไม่ได้ หรือที่ผ่านมา เราไม่ตั้งใจลงทุนทำเองให้ได้ เราพากันเชื่อ ”คาถา” โลกาภิวัตน์กันมากเกินไป

หลังกรณีโควิด-19 การแพทย์และการสาธารณสุขของเรานั้นต้องไม่ใช้เพียง “ของนอก” “ยานอก” “เครื่องมือนอก” คุยกันแต่ว่าเรามีตังค์พอซื้อของราคาแพง เห่อแต่ของนอก “ไฮ-เทค” ใช้กันต่อไป อย่างไม่รู้ว่าการพึ่งตนเองนั้นก็สำคัญมาก โดยเฉพาะในยามคับขัน ขอเราจงอย่าปล่อยให้ยาฝรั่ง-ญี่ปุ่นมาผลิตในประเทศเราได้ตามสบาย โดยไม่มีเงื่อนไขว่าต้องถ่ายทอดเทคโนโลยีและความรู้ให้กับเราจริงจัง เพื่อว่าวันหนึ่งเราเองจะผลิตยาที่ทันสมัยและจำเป็นได้ ผลิตวัคซีนใหม่ๆ ได้ ด้วย

ยุคฟ้าใหม่ หลังโควิด-19 เราจะต้อง “พึ่งตนเอง” ในเรื่องหยูกยา วัคซีน และเครื่องมือการแพทย์ให้จงได้ จะต้องใช้แนว “เศรษฐกิจพอเพียง” และ แนว “การพึ่งตนเอง” แม้กระทั่งในเรื่องการแพทย์/สาธารณสุข ไฮเทคให้ได้มากขึ้น.