ท่านผู้อ่านคงได้รับฟังเรื่อง Asean Summit ที่กรุงเทพฯไปมากมาย ยุคปัจจุบัน Social Media ข่าวของไทยกระจายไปทั่วโลก ผมแปลกใจที่ฝ่ายค้านไทยยังหาเรื่องค้านทุกๆ เรื่องที่รัฐบาลทำดี ควรยกย่องให้เกียรติ เรียกว่าค้านทุกเรื่อง คนค้านก็ไม่รู้เรื่องจริง

วันนี้อยากจะเขียนเพื่อเสริมแนวคิดและมุมมอง ที่สื่อต่างๆ ได้พูดไว้อย่างครบถ้วนว่า 4 วันที่ผ่านมา แต่อยากจะสรุป
ว่าการประชุมครั้งนี้มี 4-5 เรื่อง

1. Asean Summit ของเราเอง

2. RCEP คือ Asean + 6

3. Asean + คู่เจรจา + 3 (จีน ญี่ปุ่น เกาหลี)

4. Asean + อเมริกา

5. Asean + Russia

วันสุดท้าย หลี่ เค่อ เฉียง นายกรัฐมนตรีสาธารณรัฐประชาชนจีน อยู่ต่ออีกวัน เยี่ยมไทยอย่างเป็นทางการ คุยกับบิ๊กตู่
อย่างน่าภูมิใจและมีโครงการที่มีประโยชน์จะทำต่อเนื่องร่วมกันหลายเรื่องที่เป็นรูปธรรม

ผมติดตาม Asean มา เริ่มตั้งแต่ตั้งขึ้นที่ประเทศไทยในยุค ถนัด คอมันตร์ ประชุมกันที่แหลมแท่น จนถึงปัจจุบันประมาณ 50 ปีแล้ว

ช่วงแรกๆ ผมไปร่วมบ้างในฐานะนักวิชาการ ก่อนปี 2015 ได้รับเชิญจากกระทรวงพาณิชย์ให้พัฒนาผู้นำท้องถิ่นเรื่อง Asean น่าเสียดายที่ Asean ยังมีจุดอ่อนคือ มีนักการเมือง ข้าราชการชี้นำมากเกินไป ประชาชนระดับท้องถิ่นไม่ได้มีส่วนร่วมมากนัก จึงมีจุดอ่อน ไม่ได้มีความสนใจจากภาครัฐเท่าที่ควร และขาด Impact คือประชาชนต่อประชาชนยังติดต่อกันไม่พอ

ก่อนที่จะเข้า Asean เต็มตัวปี 2515 รัฐบาลไทยต้องการให้ประชาชนไทยรู้เรื่อง Asean เมื่อเข้าแล้ว ต้องไปต่อ
แต่รัฐบาลก็ไม่ต่อ ให้ภาคประชาชนเป็นส่วนหนึ่งเรื่อง Connectivityสิ่งที่รัฐบาลพูดจึงเป็นแนวคิดรัฐต่อรัฐ ขาดการเชื่อมโยงในภาคประชาชน ถึงจะมีปัญหาภาคประชาชน แต่บิ๊กตู่ทำหน้าที่ได้ดีมาก

นึกถึง 10 ปีที่แล้ว สมัยคุณอภิสิทธิ์เป็นนายกรัฐมนตรีที่ถูกบุก จนต้องยกเลิกไปน่าเสียดาย ผมเศร้ามาก ประเทศไทยตกต่ำสุดขีด

การเจรจากรอบความตกลงหุ้นส่วนทางเศรษฐกิจระดับภูมิภาค หรือ RCEP ครั้งที่ 3 เมื่อวันที่ 4 พฤศจิกายน 2562 ณ กรุงเทพฯ และนนทบุรี ประเทศไทย

ประเด็นที่ 2 ที่น่าสนใจคือธีมของปีนี้ “Advancing Partnership for Sustainability” หรือ “ร่วมมือ ร่วมใจ ก้าวไกล ยั่งยืน” ถูกใจผมมาก อาเซียนต้องเป็นพันธมิตรกัน ช่วยกันให้อยู่รอดให้มีความยั่งยืน (Sustainability) คือ เศรษฐกิจพอเพียง เรื่องสิ่งแวดล้อม เรื่องปัญหาปากท้อง เศรษฐกิจพอเพียงเพื่อ 17 Sustainable Goals ของ UN ก็มาจากปรัชญาของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราชบรมนาถบพิตร (รัชกาลที่ 9) ปีนี้ เลขาธิการ UN มาด้วย ถือว่าเป็นที่น่าภูมิใจของประเทศไทยและถวายพระเกียรติพระองค์ท่าน

ผมคิดว่า น่าจะมีศูนย์เศรษฐกิจพอเพียงในแต่ละประเทศ Asean ด้วย เมื่อผมทำ Leadership Forum ครั้งที่ 5 ได้เชิญท่าน ดร.สุเมธ ตันติเวชกุล บรรยายเรื่องเศรษฐกิจพอเพียงเชิงลึกได้ทำให้ประเทศในโลกมีความสนใจ ช่วงนั้นมีท่านทูตจากยุโรปหลายคนได้ขอให้ผมไปบรรยายต่อที่ประเทศในยุโรป แต่ผมไม่มีเวลา เพราะไปเป็นประธาน APEC HRD เสียก่อน

ปัจจุบันถึงจะมีความสนใจเรื่องเศรษฐกิจพอเพียงแต่ยังไม่กระจายไปทั่วโลก ต้องทำด้วยความเข้าใจ รอบคอบ และลึกซึ้ง ศูนย์เศรษฐกิจพอเพียงใน Asean น่าจะเริ่มได้แล้ว วันหนึ่งอาจจะมีศูนย์เหล่านี้ในทุกประเทศใน Asean

มีอีก 2 เรื่องที่ประสบความสำเร็จคือ ไม่ได้เป็นแค่ประชุม แต่มีการจัดตั้งศูนย์ระดับอาเซียนและผู้รับผิดชอบ ซึ่งการประชุมกลางปีตั้งไป 3 เรื่อง การประชุมครั้งนี้เพิ่มอีก 4 เรื่องปัจจุบันศูนย์ดำเนินงานด้านต่างๆ มีทั้งหมด 7 ศูนย์ คือ

1. ศูนย์ความร่วมมืออาเซียน - ญี่ปุ่น เพื่อพัฒนาบุคลากรความมั่นคงปลอดภัยไซเบอร์ (ASEAN-Japan Cyber Security Capacity Building Centre: AJCCBC)

2. คลังเก็บสิ่งของช่วยเหลือผู้ประสบภัยอาเซียนในประเทศไทย (Disaster Emergency Logistics System for ASEAN: DELSA)

3. ศูนย์การแพทย์ทหารอาเซียน (ASEAN Center of Military Medicine: ACMM)

4. ศูนย์ฝึกอบรมอาเซียนด้านสังคมสงเคราะห์และสวัสดิการสังคม (ASEAN Training Centre for Social Work and Social Welfare: ATCSW)

5. ศูนย์อาเซียนเพื่อผู้สูงวัยอย่างมีศักยภาพและนวัตกรรม (ASEAN Centre for Active Ageing and Innovation: ACAI)

6. ศูนย์วัฒนธรรมอาเซียน (ASEAN Cultural Center)

7. ศูนย์อาเซียนเพื่อการศึกษาและการหารือด้านการพัฒนาที่ยั่งยืน (ASEAN Centre for Sustainable DevelopmentStudies and Dialogue: ACSDSD)

ทำให้ผมมีความภูมิใจ เช่น ศูนย์ Asean การดูแลผู้สูงอายุหรือศูนย์ Asean ดูแลสวัสดิการสังคม ผมได้พูดเสมอว่า การประชุมไม่พอ ควรจะให้เป็นรูปธรรม ภายใต้การนำของนายกฯประยุทธ์ ถือว่าทำได้สำเร็จ วัดผลได้ ผมมีความภูมิใจ ขอให้รัฐบาลโดยเฉพาะกระทรวงการต่างประเทศ หรือกระทรวงพาณิชย์เพิ่มความสนใจระดับชุมชนด้วย และมีการประชุมในระดับผู้นำชุมชนด้วย ทำให้ประเทศที่ยากจนกว่าเราเช่น CLMVT ได้รับการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง Asean ไม่ทิ้งใครไว้ข้างหลัง

ภาพบรรยากาศพิธีเปิดการประชุม “35th ASEAN SUMMIT and Related Summits” เมื่อวันที่ 3 พฤศจิกายน 2562 ณ กรุงเทพฯ และนนทบุรี ประเทศไทย

การเริ่มต้นของ Asean มีวิธีการให้ทุกประเทศ Win-Win ไม่มีความเหลื่อมล้ำ ไม่เหมือน G7 หรือ G20 ที่ประเทศไม่รวย ไม่ให้เข้ามา และการเมืองก็แตกต่างกัน Asean เน้นเรื่อง 3 V ของผมได้ดี คือมีการสร้างคุณค่าจากความหลากหลาย (Value Diversity) อย่างเหมาะสม ฮุนเซน นายกรัฐมนตรีกัมพูชา ท่านมีประวัติการเมืองโชกโชน คุมการเมืองแบบเผด็จการ ท่านยังได้รับเกียรติมาร่วมในการประชุมอย่างสมเกียรติ และเราก็ไม่แทรกแซงในเรื่องของแต่ละประเทศ ในเรื่องของใครของมัน

EU น่าจะเรียนรู้จากเราว่า การที่ EU สร้างความร่วมมือที่มีกฎหมาย มีระบบการเงินมารองรับ บางครั้งความเป็นเอกลักษณ์ของแต่ละประเทศหายไป ไม่เช่นนั้น มีแต่สหราชอาณาจักรก็คงไม่ Vote ให้ออก Brexit ซึ่งถ้า EU เอาอย่าง Asean ไปใช้ก็อาจจะเห็นว่า คนในเอเชียล้ำลึกมาก เราผ่านโลกมานานกว่า เราจะทำอะไรให้เกียรติ และให้ความศรัทธา Trust ไม่ใช่ กฎ ระเบียบ

Asean + 6 ไปได้ดี ขาดเพียงอินเดียเท่านั้น ถ้าเซ็นได้เร็วๆ นี้ จะช่วยการค้า ทำให้การค้าเสรีขยายตัว ในขณะที่ทรัมป์มีการขึ้นภาษีกีดกันการค้า จะทำให้อเมริกาโดดเดี่ยว มีคนพูดว่าทรัมป์ใช้คำว่า America First แต่อีกหน่อย America Alone ดูอย่างการส่งคนมาประชุม เท่าที่ผมทราบ นายโรเบิร์ต โอไบรอันตำแหน่งที่ปรึกษาด้านความมั่นคงของทรัมป์ เพิ่งรับตำแหน่งเมื่อ 2-3 สัปดาห์ก่อนแล้ว เขาจะรู้เรื่องอะไรเกี่ยวกับ Asean อเมริกาหน้าแตก ถูกผู้นำ Asean หลายคนไม่ร่วมด้วย เป็นเรื่องที่น่าอับอายของประเทศมหาอำนาจ คิดว่าความยิ่งใหญ่คือ วัดจากกำลังทหาร และความใหญ่ของ GDP

หลังจาก หลี่ เค่อ เฉียง อยู่ต่ออีกหนึ่งวัน ได้มีการเยี่ยมเยียนอย่างเป็นทางการและทำสัญญาร่วมกันหลายเรื่อง นับเป็นการสร้างมิตรไมตรีที่ชื่นมื่น หลี่ เค่อเฉียง บอกนายกฯประยุทธ์ว่า “จีนและไทยเหมือนลงเรือลำเดียวกัน มีความ
สนิทสนมกันเหมือนพี่น้อง เราจะก้าวเดินไปข้างหน้าด้วยอนาคตที่สดใสร่วมกันเป็นพันธมิตรที่มีความเท่าเทียม” นายกฯ ประยุทธ์ ตอบกลับหลี่ เค่อ เฉียง ว่า “ถึงเราจะเป็นเรือลำใหญ่แต่ก็มีความเร็วเหมือนเรือหางยาว” และเพิ่มเติมว่า “แม้ประเทศไทยเป็นประเทศเล็ก ก็สามารถช่วยประเทศจีนได้ เหมือน มดตัวเล็กที่สามารถช่วยราชสีห์และช้างได้”

จีระ หงส์ลดารมภ์

dr.chira@hotmail.com