จากเทือกเขาสูงเสียดฟ้า อุดมสมบูรณ์ไปด้วยพฤกษานานาพรรณ จัดเป็นเป้าหมายหนึ่งของนักพฤกษาศาสตร์หรือผู้ที่ชอบหลงใหลในความงามของธรรมชาติ ดังนั้นบทความนี้ผู้เขียนขอนำเสนอประสบการณ์ครั้งที่เคยไปสำรวจดอยหลวงเทียนดาว อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ อยู่ในพื้นที่เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเชียงดาว

ดอยเชียงดาว หรือดอยหลวงเชียงดาว เป็นดอยหรือยอดเขาที่มีความสูงเป็นอันดับ 3 ของประเทศไทย รองมาจากดอยอินทนนท์และดอยผ้าห่มปก มีความสูง 2,275 เมตรจากระดับน้ำทะเล ชื่อเรียกในสมัยก่อนว่า “ดอยอ่างสลุง” คณะสำรวจเดินทางและสำรวจพืชพรรณตามเส้นทางเดินตามธรรมชาติในระหว่างพักรับประทานอาหารได้พบดอกไม้ชนิดหนึ่งมีลักษณะคล้ายนกแก้ว สีชมพูอ่อน เป็นที่สนใจของคณะนักเดินทางเป็นอย่างมาก จึงสอบถามเจ้าหน้าที่ที่ร่วมเดินทาง ต้นไม้ชนิดนั้นคือ “เทียนนกแก้ว” ซึ่งสามารถพบได้ที่ดอยเชียงดาวเท่านั้น เป็นพืชถิ่นเดียว (endemic plant) เป็นดอกไม้ชนิดแรกที่จะพบเห็นเฉพาะช่วงที่มีฝนหรือมีความชื้นสูงเท่านั้น

เทียนนกแก้ว มีชื่อวิทยาศาสตร์ Impatiens psittacina Hook.f. จัดอยู่ในวงศ์เทียนดอก (Balsaminaceae) จัดเป็นไม้พุ่มขนาดเล็ก สูง 35-40 ซม. ทุกส่วนอวบน้ำ ใบเดี่ยว ขอบใบหยักฟันเลื่อย ดอกสีแดงอ่อน แซมขาวและชมพูรูปร่างคล้ายนกแก้วกำลังกางปีกบินดูสวยงามสะดุดตา ดอกมีขนาด 3.5-4.5 ซม. ซึ่งดอกจะบานราวเดือนตุลาคม-พฤศจิกายน ผลเป็นฟักรูปกระสวยขนาดเล็ก เมื่อแห้งจะแตกดีดเมล็ดออกเพื่อการกระจายพันธุ์ จัดเป็นพืชปีเดียวที่หายากและใกล้สูญพันธุ์ของประเทศ สามารถพบบริเวณยอดดอยเชียงดาวที่ระดับจากน้ำทะเล 2,000 เมตร เทียนนกแก้วสามารถขยายพันธุ์ด้วยเมล็ดสามารถศึกษาด้านสัณฐานวิทยาของเมล็ด และกระบวนการงอกของเมล็ดพืชที่อาศัยบนภูเขาหินปูน ซึ่งเป็นเรื่องใหม่สำหรับการศึกษาด้านพืชป่าและพืชหายากของประเทศไทย

จากการเดินสำรวจพืชพรรณบนภูเขาหลวงเชียงดาว พบว่า พรรณพืชหลายชนิดเริ่มสูญหายไปเนื่องจากผลกระทบจากธรรมชาติ เช่น การเกิดไฟป่า ชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่รุกราน การเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ เป็นต้น ดังนั้น การอนุรักษ์และการใช้ประโยชน์จึงมีความสำคัญต่อความหลากหลายทางชีวภาพของประเทศไทยที่เราทุกคนควรให้ความสำคัญเป็นอย่างมาก

พงศกร นิตย์มี

สถานีวิจัยลำตะคอง

สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย (วว.)