ชาเมี่ยง เป็นผลิตภัณฑ์ชาหมักที่นิยมบริโภคในทางภาคเหนือของประเทศไทย ในอดีตนั้นทุกบ้านจะมีไว้เป็นอาหารว่างและใช้ต้อนรับแขกหรือญาติที่มาเยี่ยมเยือน โดย ชาเมี่ยง ทำมาจากชาหมักพันธุ์อัสสัม (Camellia sinensis var. assamica) เมี่ยงที่หมักแล้วรสชาติจะออกเปรี้ยวๆ ฝาดๆ คล้ายกับของหมักดองทั่วไป ซึ่งสามารถแบ่งได้เป็น 2 แบบ คือ เมี่ยงที่ทำจากใบชาอ่อน เรียกว่า “เมี่ยงฝาด” และเมี่ยงที่ทำจากใบชาแก่ เรียกว่า “เมี่ยงส้ม” ส่วนการรับประทานนั้นจะรับประทานแบบใบเมี่ยงเปล่าๆ หรือจะใส่ไส้ลงไปด้วยก็ได้ ไส้เมี่ยงแบบดั้งเดิมจะใส่แค่เกลือเม็ดและขิงเท่านั้น แต่ในปัจจุบันใส่ทั้งขิงดอง มะพร้าวคั่ว และถั่วลิสงคั่ว สามารถเคี้ยวกลืนได้ทั้งหมดไม่ต้องคายกากทิ้งหรือบ้วนน้ำทิ้งเหมือนกับหมาก

ปัจจุบันมีงานวิจัยจำนวนมากที่แสดงให้เห็นถึงประโยชน์ของชาเมี่ยงนี้ โดยพบว่าชาเมี่ยงมีสารต้านอนุมูลอิสระ สารต้านจุลชีพ ซึ่งสารที่พบมากคือ สารคาเทชิน (catechin) และอนุพันธ์ของสารคาเทชิน เช่น (-)-Epigallocatechin Gallate (EGCG), (-)-Epigallocatechin (EGC), (-)-Epicatechin Gallate (ECG) และ(-)-Epicatechin (EC) เป็นต้น สารเหล่านี้โดยเฉพาะEGCG มีฤทธิ์ในการยับยั้งมะเร็งด้วยกลไกที่หลากหลายนอกจากนี้ EGCG ยังช่วยลดการสะสมและการสร้างตะกอนในเส้นเลือดจากคอเลสเตอรอล ลดการเกิดเส้นเลือดแข็งตัวตีบตัน ทำให้ลดความเสี่ยงของโรคเส้นเลือดหัวใจตีบและภาวะจากไขมันในเลือดสูง ในชาเมี่ยงพบ EGCG ระหว่างร้อยละ 0.02-2.71 ต่อน้ำหนักแห้ง ส่วนคาเทชินมีส่วนช่วยในการลดการเกร็งของเลือดฝอย ลดการเกิดตะกอนในเส้นเลือด ทำให้ลดความเสี่ยงของโรคกล้ามเนื้อหัวใจตายจากการขาดเลือด ซึ่งจะพบในปริมาณร้อยละ 0.77-5.38 ต่อน้ำหนักแห้ง นอกจากนี้ยังพบกาเฟอีน (caffeine) อยู่ที่ระหว่างร้อยละ 0.72-1.43 ต่อน้ำหนักแห้ง โดยปริมาณสารสำคัญที่พบจะแตกต่างกันไปตามปัจจัยต่างๆ เช่น อายุของใบชา ช่วงเวลา ที่เก็บเกี่ยว การจัดการหลังการเก็บเกี่ยว หรือกระบวนการผลิต เมี่ยง เป็นต้น

ชาเมี่ยงนั้นถือเป็นพืชที่กำลังจะสูญหายไป เนื่องจากเกษตรกรบนพื้นที่สูงหันไปปลูกพืชอื่นแทน เพราะความต้องการของตลาดในปัจจุบันลดลง แม้ว่า ชาเมี่ยง ยังมีความสำคัญในการจัดงานบุญหรือพิธีกรรมทางพุทธศาสนาทุกอย่างในภาคเหนือ เช่น งานทำบุญขึ้นบ้านใหม่ งานบวช งานฉลององค์ผ้าป่า และกฐินแต่ในปัจจุบันกลับไม่เป็นที่นิยมสำหรับคนรุ่นใหม่ เนื่องจากมีรสขมลักษณะไม่น่ารับประทาน ทำให้ต้องพัฒนารูปลักษณ์ต่อยอดชาเมี่ยงเดิมให้ทันสมัยและมีความหลากหลายของผลิตภัณฑ์ เช่น ผลิตภัณฑ์เพื่อสุขภาพ หรือผลิตภัณฑ์เครื่องสำอางเพื่อพัฒนาให้ชาเมี่ยงมีมูลค่าทางเศรษฐกิจที่มากขึ้น

เอกสารอ้างอิง

สายลม สัมพันธ์เวชโสภา, พรทิพย์ สุมนพันธุ์ และ ณัฏญา เลาหกุลจิตต์. 2556. ปริมาณสาร caffeine และ catechins ในเมี่ยงจาก แหล่งผลิตหลักของประเทศไทย, Agricultural Sci. J., 44(2), pp. 597-600. Atomssa, T. and Gholap, A.V., 2015. Characterization and determination of catechins in green tea leaves using UV-visible spectrometer. J. Eng. Technol. Res., 1(7), pp. 22-31. Jigisha, A., et al., 2012. Green tea: A magical herb with miraculous outcomes. Int. Res. J. Pharm., 5(3), pp. 139- 148. Panee, S., et al., 2017. Biological evaluation and application of fermented Miang (Camellia sinensis Var. assamica (J.W.Mast.) Kitam.) for tea production. J. Food Nutr. Res., 5(1), pp. 48-53. Okada, S., et al., 1986. Flora of acetic acid bacteria in Miang produced in Northern Thailand. J. Gen. Appl. Microbiol., 32(1), pp. 57–65.

กรองกาญจน์ กิ่งแก้ว

สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย (วว.)