กินอาหารเป็นยา และ กินยาเป็นอาหาร คงเป็นคำกล่าวที่สามารถใช้ได้เป็นอย่างดี ในสถานการณ์ปัจจุบัน เนื่องจากมีรายงานสรุปความสัมพันธ์ระหว่างการเกิดโรคกับพฤติกรรมการบริโภคอาหาร การออกกำลังกาย รวมถึงมลภาวะ นอกจากอาหารจะให้คุณค่าทางโภชนาการตามความต้องการของร่างกายในชีวิตประจำวันแล้ว อาหารยังมีสารสำคัญที่มีคุณสมบัติในการป้องกันและช่วยลดความเสี่ยงต่อการเกิดโรค เช่น โรคมะเร็ง โรคหัวใจและหลอดเลือด ความดันโลหิตสูง ไขมันในหลอดเลือด เบาหวาน เป็นต้น จึงได้มีการพัฒนาผลิตภัณฑ์อาหารในรูปแบบใหม่ขึ้น เรียกว่า Nutraceutical (โภชนเภสัชภัณฑ์)

แล้วบริโภคอย่างไร เรียกว่า บริโภคอย่างฉลาด ในปัจจุบันผู้บริโภคได้ใส่ใจดูแลสุขภาพตนเองมากขึ้น เพื่อหวังผลให้ตนเอง     มีสุขภาพที่แข็งแรงสมบูรณ์ เสริมสร้างสุขภาพและป้องกันโรค การรับประทานอาหารโดยปฏิบัติตามโภชนบัญญัติ 9 ประการดังนี้ 1. กินอาหารครบ 5 หมู่ โดยบริโภคอาหารชนิดต่างๆให้ได้วันละ 15-25 ชนิด เนื่องจากไม่มีอาหารชนิดใดที่ให้สารอาหารครบทุกชนิด ในปริมาณที่พอเหมาะกับความต้องการของร่างกาย 2. กินข้าวเป็นอาหารหลัก ควรเป็นข้าวที่ผ่านการขัดสีน้อย เช่น ข้าวกล้อง ข้าวซ้อมมือ ทั้งนี้ข้าวที่ผ่านการขัดสีน้อยจะมีวิตามิน เกลือแร่ และใยอาหาร 3. กินพืชผักให้มากและกินผลไม้ทั้งสีเขียว เหลือง ส้ม แดง ม่วง เป็นประจำและตามฤดูกาล เพราะนอกจากร่างกายได้รับวิตามิน เกลือแร่ และใยอาหารแล้ว ผักผลไม้ยังมีสารออกฤทธิ์ต้านปฏิกิริยาออกซิเดชั่นและสารอื่นๆ ที่มีฤทธิ์ป้องกันการเกิดโรคหรือลดความเสี่ยงต่อการเกิดโรค 4. กินปลา เนื้อสัตว์ไม่ติดมัน และถั่วเมล็ดแห้งเป็นประจำ 5. ดื่มนมให้เหมาะสมตามวัย นมเป็นแหล่งแคลเซียมและฟอสฟอรัส ช่วยให้กระดูกและฟันแข็งแรง 6. กินอาหารที่มีไขมันแต่พอควร ควรบริโภคไขมันจากพืชและเป็นกรมไขมันชนิดไม่อิ่มตัว 7. หลีกเลี่ยงอาหารรสหวานและเค็มจัด เพราะอาจเป็นสาเหตุของโรคเบาหวาน ความดันโลหิตสูง และยังส่งเสริมกลไกในร่างกายให้มีการสร้างไขมันประเภทไตรกลีเซอไรด์ ซึ่งจะมีผลต่อการเกิดโรคหัวใจขาดเลือด 8. กินอาหารสะอาด ปราศจากการปนเปื้อนจากเชื้อโรคและสารพิษ 9. งดและลดเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ เนื่องจากแอลกอฮอล์ทำให้การทำงานของสมองและระบบประสาทช้าลง สมรรถภาพการทำงานลดลง ขาดสติ ตลอดจนเสี่ยงต่อการเกิดโรคตับแข็ง แผลในกระเพาะอาหารและลำไส้ โรคมะเร็ง

นอกจากโภชนบัญญัติ 9 ประการแล้ว การเลือกอาหารและวิธีการรับประทานอาหารก็สำคัญเช่นกัน วิธีการรับประทานผลไม้ ควรรับประทานเป็นประจำ เนื่องจากสีสันของผลไม้ ไม่ว่าจะเป็นเขียว ส้ม แดง เหลือง ม่วง (Secondary Metabolites) ล้วนแต่มีประโยชน์ต่อระบบการทำงานของร่างกาย ทำหน้าที่ในการยับยั้งอนุมูลอิสระ และเสริมประสิทธิภาพของเอนไซม์ที่มีหน้าที่ในการทำลายสารพิษ ปรับเปลี่ยนการทำงานของฮอร์โมนบางชนิด  ปรับเปลี่ยนสภาวะในระบบทางเดินอาหาร การรับประทานส้ม ไม่ควรเอาเส้นใยสีขาวออก เนื่องจากมีสารช่วยป้องกันสารภูมิแพ้ ช่วยบำรุงเยื่อหุ้มปอด การรับประทานทับทิมหรือองุ่น ควรรับประทานโดยเคี้ยวเมล็ด เนื่องจากในเมล็ดมีสารโอลิโกเมอริคโปรแอนโทไซนานิดีน (Oligomeric proanthocyanidin, OPC) ดังนั้นควรศึกษารายละเอียดเพื่อนำไปประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวันให้ปลอดภัย ปลอดโรค ทั้งนี้ผู้บริโภคสามารถประเมินผลการปฏิบัติในแต่ละข้อโดยการติดตามน้ำหนัก ส่วนสูง ดัชนีมวลกาย ระดับน้ำตาล ความดันโลหิตสูงไขมันในเลือดเป็นระยะ

อมรรัตน์ ทองน้อย , ศุภชัย พัฒนาภา

ศูนย์ทดสอบและมาตรวิทยา

สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย (วว.)