สื่อเมืองผู้ดีวิเคราะห์การรัฐประหารจาก‘ไนเจอร์’ถึง‘กาบอง’ สะท้อนภาพ‘ตะวันตก’เสื่อมอิทธิพลในแอฟริกา

31 ส.ค. 2566 The Evening Standard หนังสือพิมพ์ท้องถิ่นกรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษ เผยแพร่บทความ The coup in Gabon matters for us: it shows the West has failed ซึ่งเขียนโดย เบน ยูดาห์ (Ben Judah) นักข่าวลูกครึ่งอังกฤษ-ฝรั่งเศส ผู้เขียนหนังสือ This Is Europe: The Way We Live Now ว่าด้วยเรื่องราวความเป็นไปในมิติต่างๆ ทั้งการเมือง เศรษฐกิจ สังคม สิ่งแวดล้อม วิถีชีวิตของผู้คนทั้งดั้งเดิมและผู้มาใหม่ บนแผ่นดินที่ถูกเรียกว่าทวีปยุโรป โดยบทความ The coup in Gabon matters for us: it shows the West has failed ว่าด้วยการรัฐประหารในกาบอง ประเทศซึ่งตั้งอยู่ในทวีปแอฟริกา มีเนื้อหาดังนี้

การออกอากาศพิเศษทางโทรทัศน์ระดับชาติแสดงให้เห็นเหล่าชายสวมหมวกเบเรต์ เสื้อเกราะ และเครื่องแบบสนามทางทหาร พวกเขารวมตัวกันรอบโพเดียม ประกาศสั้นๆ “กองทัพกำลังเข้ายึดครอง” มันเกิดขึ้นที่กาบองวันนี้ และไนเจอร์เมื่อเดือนที่แล้ว ซึ่งเป็นการรัฐประหารครั้งที่ 8 ในพื้นที่ “แอฟริกา-ฝรั่งเศส (Francophone Africa หมายถึงประเทศในแอฟริกาที่เคยเป็นอาณานิคมของฝรั่งเศส และใช้ภาษาฝรั่งเศสเป็นภาษาทางการ)” ในรอบ 3 ปี

ในอังกฤษมีทัศนคติที่ชัดเจนต่อเรื่องทั้งหมดนี้ ไม่ใช่แค่บนท้องถนนเท่านั้น แต่ในห้องบรรณาธิการด้วย ใครสน? คลื่นรัฐประหารที่แผ่ขยายไปทั่วแอฟริกาตะวันตกซึ่งกำลังสร้างแอฟริกาตะวันตกขึ้นมาใหม่นั้นแทบไม่ครอบคลุมและแทบไม่มีการรายงานเลย กำลังถูกเพิกเฉย กาบองมีความสำคัญเนื่องจากเป็นอีกหลุมศพของระเบียบโลกเก่า ทหารสามารถกักขังผู้นำอย่างอาลี บองโก (Ali Bongo) ได้ แสดงให้เห็นว่ายุคสมัยเปลี่ยนแปลงไปอย่างไร 

ตระกูลผู้ปกครองของกาบองที่ควบคุมประเทศมา 56 ปีคิดว่าไม่มีอะไรจะท้าทายพวกเขาได้ การบริหารประเทศที่อุดมไปด้วยน้ำมันและเป็นสมาชิกของกลุ่มพันธมิตรที่กำหนดราคาของ OPEC ทำให้ตระกูลบองโกรู้สึกว่าพวกเขามีความมั่นคงด้านเชื้อเพลิงฟอสซิล ด้วยความสัมพันธ์ที่ใกล้ชิดเป็นพิเศษและกองกำลังประจำการจากฝรั่งเศสซึ่งเคยเป็นอาณานิคม พวกเขาคิดว่าตนมีความมั่นคงแบบตะวันตก และพวกเขารู้สึกว่า เนื่องจากประเทศนี้มีรายได้สูงที่สุดบางส่วนในแอฟริกา อย่างน้อยก็ในกระดาษ พวกเขามีความมั่นคงทางเศรษฐกิจ

แต่พวกเขาไม่ได้อยู่ในโลกนั้นอีกต่อไป เขียนบนป้ายหลุมศพทางการเมืองของ อาลี บองโก มีสามบรรทัดเกี่ยวกับอำนาจตะวันตก 1.ความล้มเหลวทางการทหาร มหาอำนาจตะวันตกซึ่งมีฝรั่งเศสเป็นหัวหอก สามารถคาดการณ์ความเสี่ยงในภูมิภาคซาเฮล (Sahel) ที่เป็นทะเลทรายและแอฟริกาตะวันตกได้อย่างถูกต้อง และเพิ่มความพยายามเป็น 2 เท่า การแทรกแซง ภารกิจพิเศษ และโปรแกรมการฝึกอบรมและติดตั้งตามมา

"แต่ศตวรรษที่ 21 ไม่ใช่ศตวรรษที่ 19 หรือศตวรรษที่ 20 ด้วยซ้ำ การแทรกแซงของ Pinprick (รูเล็กๆ) ส่วนใหญ่ล้มเหลว ผู้ก่อความไม่สงบที่เชื่อมต่ออินเตอร์เน็ตและติดอาวุธระเบิดแสวงเครื่อง (IED) มักจะชนะ ไม่เพียงแต่ชาติตะวันตกล้มเหลวในการหยุดยั้งความรุนแรงของกลุ่มญิฮาดเท่านั้น การสนับสนุนของชาติยังเพิ่มขีดความสามารถให้กับประชาชนที่ดำเนินการรัฐประหารเหล่านี้ ซึ่งก็คือตัวกองทัพเอง”

2.ความล้มเหลวในการพัฒนา แม้จะมีโครงการและคำมั่นสัญญาในการพัฒนาแอฟริกามาหลายทศวรรษ แต่เงินกลับไม่สามารถบรรลุถึงสิ่งที่ใกล้เคียงกับปริมาณที่ต้องการได้ เพื่อให้บรรลุเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืนของสหประชาชาติ (มาตรฐานขั้นต่ำของชีวิตที่เหมาะสม) ภายในสิ้นทศวรรษนี้ ตลาดและรัฐบาลจำเป็นต้องสร้างรายได้โดยรวมในแอฟริกาเป็นมูลค่า 2.72 แสนล้านเหรียญสหรัฐต่อปี

“ความช่วยเหลือและการกู้ยืมของชาติตะวันตกไม่เพียงแต่ไม่เพียงพอเท่านั้น มหาอำนาจตะวันตกยังล้มเหลวในการปฏิรูป IMF (กองทุนการเงินระหว่างประเทศ) เพื่อให้ประเทศยากจนสามารถกู้ยืมได้มากขึ้น ระบบตะวันตกเมื่อมองจากคณะกรรมการของรัฐบาลทหาร ดูเหมือนเครื่องจักรขั้นต่ำเปลือยเปล่า ไม่ใช่ตั๋วสู่การเปลี่ยนแปลง ทำไมจะไม่เพียงแค่ยักไหล่ให้กับรัฐประหาร หากคุณอาศัยอยู่ในพันธมิตรตะวันตกที่ยากจน?”

และ 3.สิ่งที่ตัวละครของตระกูลบองโกพูดเกี่ยวกับระบบตะวันตก หุ้นส่วนชาวตะวันตกที่ถูกควบคุมตัวในบ้านพักนี้ไม่ใช่นักประชาธิปไตย (Democrat) แต่เป็นตระกูลการเมืองที่หาค่าเช่าจากน้ำมันโดยอาศัยทรัพย์สินมากมายและมีบัญชีธนาคารในต่างประเทศ ปารีสและวอชิงตันไม่เพียงแต่เอาใจเพื่อหวังประโยชน์ (Glad-Hand) กับครอบครัวนี้ด้วยความเต็มใจเท่านั้น พวกเขาเพิกเฉยมานานหลายทศวรรษแล้วที่ข้อเท็จจริงที่ว่าระบบการเงินคู่ขนานของบริษัทขุดเจาะนิรนาม บัญชีนอกชายฝั่ง และแหล่งหลบเลี่ยงภาษี ได้เปิดทางให้พวก kleptocrats (ฉ้อราษฎร์บังหลวง)) อพยพออกจากสังคมของตนและยักยอกเงินของพวกเขาในโลกตะวันตก

“ปารีสและพันธมิตรดูเหมือนผู้แพ้ในสนามรบ ความล้มเหลวในการพัฒนา และบ่อนทำลาย ไม่น่าแปลกใจเลยที่รัฐบาลเผด็จการชุดใหม่จำนวนมากขายรัฐประหารเหล่านี้เป็นเอกราชครั้งที่สอง”

ชาติตะวันตกไม่เพียงแต่ “สูญเสียการเล่าเรื่อง” เท่านั้น แต่ยังสูญเสียภาคพื้นดินอีกด้วย แอฟริกาแสดงให้เห็นว่าโลกกำลังมุ่งหน้าไปที่ใด เครื่องมือเก่าที่ได้รับอิทธิพลจากตะวันตกนั้นมีประสิทธิภาพน้อยลงเรื่อยๆ ตั้งแต่ทูตไปจนถึงฐานทัพ ความรู้สึกเก่าๆ ที่ว่าตะวันตกน่าเชื่อถือและทะเยอทะยานได้หายไปแล้ว ตะวันตกไม่ใช่เกมเดียวในเมืองอีกต่อไป

การลงทุนในโครงการริเริ่มแถบและเส้นทางขนาดมหึมาของจีนได้หลั่งไหลเงินจำนวนมหาศาลและไถพรวนโครงสร้างพื้นฐานใหม่หลายไมล์ทั่วทั้งทวีป โครงสร้างทางการเงินเพื่อการพัฒนาในปัจจุบันสามารถแข่งขันกับธนาคารเพื่อการพัฒนาที่นำโดยตะวันตกได้ รัสเซียไม่เพียงแต่กำลังรุกคืบเท่านั้น แต่ยังรวมถึงมหาอำนาจอื่นๆ ที่เพิ่มขึ้น เช่น สถาบันกษัตริย์ในอ่าวเปอร์เซียด้วย การเป็นผู้บริจาคเงินช่วยเหลือรายใหญ่นั้นไม่เพียงพออีกต่อไป คุณต้องมีลักษณะเหมือนอนาคต

การที่เราไม่สนใจเป็นส่วนหนึ่งของอาการป่วยไข้ในวงกว้าง เรายังคงคิดว่าแอฟริกาเป็นเหมือนความคิดภายหลังยุคอาณานิคม และไม่ได้เป็นศูนย์กลางของการต่อสู้ดิ้นรนด้านสภาพอากาศและการพัฒนา ไม่ใช่ยุค 60s อีกต่อไปเมื่อประชากรสหภาพยุโรปมีจำนวนมากกว่าแอฟริกาถึงสองเท่า ปัจจุบันแอฟริกามีขนาดเกือบสองเท่าของสหภาพยุโรป ภายในกลางศตวรรษ อาจเพิ่มเป็นสี่เท่า ที่แย่กว่านั้นคือ เรายังคิดว่าเราคืออังกฤษในปี 2540 ปีที่แล้วเศรษฐกิจของเราใหญ่กว่าชาวจีน และปีที่แล้วสหราชอาณาจักรบริหารเมืองสำคัญของจีน

“ปัจจุบัน เศรษฐกิจของจีนมีขนาดใหญ่กว่าหกเท่า โลกมีการเปลี่ยนแปลง เราจำเป็นต้องรู้เรื่องนี้ อย่าเพิกเฉยเหมือนที่เรากำลังทำกับกาบอง” ยูดาห์ กล่าวในตอนท้ายของบทความ