สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จฯยังอนุสาวรีย์ฯ

วันที่ ๑๓ มิถุนายน ที่จะถึงนี้ เป็นวันสำคัญของสมเด็จพระปฐมราชวงศ์จักรีซึ่งมีอนุสาวรีย์ตั้งอยู่ที่จังหวัดอุทัยธานี กล่าวคือเมื่อพ.ศ.๒๓๒๕ นั้นได้มีพิธีสถาปนาพระอักษรสุนทรศาสตร์ (ทองดี)ขุนนางสมัยอยุธยา ผู้เป็นพระบรมชนกแห่งสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวนั้นเป็น“สมเด็จพระชนกาธิบดี”พระปฐมราชวงศ์จักรีเป็นอันดับแรก สำหรับสาเหตุการสร้างอนุสาวรีย์สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนกฯแห่งพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช รัชกาลที่ ๑ นั้นสืบต่อจากหม่อมเจ้าหญิงพูนพิศมัย ดิศกุล พระธิดาในสมเด็จพระบรมวงศ์เธอกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ได้ประทานความรู้และแนะนำให้ นายพลาดิศัย สิทธิธัญกิจ ศิษย์ศึกษาค้นคว้าสืบค้นจากพระราชหัตถเลขาในรัชกาลที่ ๔ ถึงเรื่องราวราชวงศ์และความสัมพันธ์ในราชตระกูลเจ้าพระยาโกษาธิบดี (ปาน) ถึงสมเด็จพระปฐมบรมมหาชนกนาถ (ทองดี) นั้นกำเนิดที่เมืองอุไทยธานี ณ ตำบลสะแกกรัง ในสมัยอยุธยาอันเป็นที่ตั้งจังหวัดอุทัยธานีปัจจุบัน

ในพ.ศ.๒๕๑๑ นายสง่า จันทรสาขาผู้ว่าราชการจังหวัดอุทัยธานีได้ให้นำชื่อไปตั้งเป็นถนนพระบรมชนกขึ้นเป็นอนุสรณ์อันดับแรก ต่อมาพ.ศ.๒๕๑๔ นายเวทย์  นิจถาวร ผู้ว่าราชการจังหวัดอุทัยธานี ได้เห็นชอบในข้อมูลดังกล่าวและได้รับการยืนยันจากกรมศิลปากรแล้ว จึงได้ริเริ่มโครงการสร้างอนุสาวรีย์ของสมเด็จพระปฐมบรมมหาชนกฯแห่งราชวงศ์จักรีขึ้นจากผลงานการศึกษาค้นคว้าดังกล่าว นายน้อย มัธวรัตน์ ประธานสภาจังหวัดได้นำเรื่องผ่านความเห็นชอบจากสภาจังหวัดอุทัยธานีส่งเรื่องถึงกระทรวงมหาดไทยเพื่อนำเสนอต่อคณะรัฐมนตรี ซึ่งที่ประชุมคณะรัฐมนตรีได้อนุมัติให้มีการจัดสร้างอนุสาวรีย์ฯ เมื่อวันที่ ๒๐ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๑๖ โดย นายเวทย์ นิจถาวรผู้ว่าราชการจังหวัดอุทัยธานี ได้ริเริ่มจัดงานลุ่มน้ำสะแกกรังและกาชาดอุทัยธานี เพื่อหาเงินทุนการสร้างพระรูปและอนุสาวรีย์ขึ้นครั้งแรกโดยพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสุขุมาภินันท์  เป็นประธานการจัดงานในปีแรก ซึ่งมีการถวายเงินบริจาคในวาระต่างๆ คือวันที่ ๓๑ ตุลาคม พ.ศ.๒๕๑๙ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชมารได้เสด็จฯพระราชทานธงลูกเสือชาวบ้านและทรงเยี่ยมเยียนราษฎรชาวจังหวัดอุทัยธานี ได้ทูลเกล้าฯถวายเงินโดยเสด็จพระราชกุศลสมทบทุนสร้างพระบรมรูป สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนกฯ เป็นเงิน ๓๕๘,๗๕๖.๐๐ บาท วันที่ ๒๔ เมษายน พ.ศ.๒๕๒๐ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช พร้อมด้วยสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ และสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จพระราชดำเนินทรงประกอบพระราชพิธีตัดลูกนิมิต พระอุโบสถวัดจันทาราม(วัดท่าซุง) และพระราชทานธงประจำรุ่นลูกเสือชาวบ้าน จังหวัดอุทัยธานี ณ สนามกีฬาจังหวัดอุทัยธานี  รวม ๕๐ รุ่น ชาวจังหวัดอุทัยธานีได้ทูลเกล้าฯถวายเงินโดยเสด็จพระราชกุศลสมทบทุนสร้างพระบรมรูปสมเด็จพระปฐมบรมมหาชนกฯ เป็นเงิน ๑,๔๐๐,๐๐๐.๐๐ บาท ต่อมาพ.ศ.๒๕๒๐ ได้เริ่มการก่อสร้างพลับพลาอนุสาวรีย์สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนกฯขึ้นที่บนยอดเขาสะแกกรังจากเงินบริจาคเป็นเงิน ๑,๕๒๐,๐๐๐.๐๐ บาท มีพิธีวางศิลาฤกษ์สร้างพลับพลาจตุรมุข

เมื่อวันที่ ๒๓ กรกฎาคม พ.ศ.๒๕๒๐พลับพลาอนุสาวรีย์ออกแบบสร้างเป็นพลับพลาจตุรมุข ได้รับพระบรมราชานุญาตให้อัญเชิญตราราชวงศ์จักรีประดิษฐานที่หน้าบันของพลับพลา  ออกแบบโดย นายอาวุธ เงินชูกลิ่น อธิบดีกรมศิลปากรและศิลปินแห่งชาติ วันที่ ๑๐ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๒๑ เวลา ๑๕.๓๐ น. พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช พร้อมด้วยสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ เสด็จพระราชดำเนินทรงเททองหล่อพระบรมรูปสมเด็จพระปฐมบรมมหาชนกฯ  ณ โรงหล่อของกรมศิลปากรพระบรมรูปฯนี้ออกแบบโดย นายสนิท ดิษฐพันธ์ศิลปินแห่งชาติและช่างศิลป์ของกรมศิลปากร ดำเนินการจัดสร้าง เป็นเงิน ๑๓๖,๐๐๐.๐๐ บาทหล่อแล้วเสร็จในวันที่ ๒๘ มกราคม พ.ศ.๒๕๒๒ สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช(วาสน์ วาสโน) วัดราชบพิธ เสด็จเป็นประธานในพิธีประดิษฐานและสมโภชพระบรมรูปสมเด็จ พระปฐมบรมมหาชนกนาถ บนยอดเขาสะแกกรังโดยพิธีอัญเชิญพระบรมรูปฯ พร้อมจัดขบวนแห่เป็นพระเกียรติยศและสิริมงคลแก่ชาวอุทัยธานีวันพฤหัสบดีที่ ๕ เมษายน พ.ศ.๒๕๒๒ เวลา ๑๕.๑๕ น.พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช เสด็จพระราชดำเนินทรงเปิดพระวิสูตรคลุมพระบรมรูปสมเด็จพระปฐมบรมมหาชนกนาถ พร้อมด้วยสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ และสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา เจ้าฟ้ามหาจักรีสิรินธรฯ สยามบรมราชกุมารี สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าหญิงจุฬาภรณวลัยลักษณ์ นับเป็นอนุสรณ์สถานหนึ่งเดียวของแผ่นดินที่มีความสำคัญและมีพิธีสักการะในวันนี้ตลอดไป