เรือพระที่นั่งนารายณ์ทรงสุบรรณ ร.๙

ด้วยขบวนพยุหยาตราทางชลมารคเป็นพระราชพิธีสำคัญยิ่งของพระมหากษัตริย์ไทย ซึ่งกำหนดให้มีขึ้นในวันที่ ๑๒ ธันวาคมนี้ นับเป็นครั้งแรกในรัชกาลที่ ๑๐ เป็นพระราชพิธีเบื้องปลาย ในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก พุทธศักราช ๒๕๖๒ ที่ปวงชนชาวไทยจะได้พากันเฝ้าชมพระบารมี พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว และความงดงามของขบวนเรือพระราชพิธีที่มีเพียงหนึ่งเดียวในโลก ขบวนพยุหยาตรา นั้นมีความหมายว่า การเดินทางเป็นกระบวนของกษัตริย์ ดังนั้นขบวนพยุหยาตราทางชลมารค ก็คือการเดินทางเป็นกระบวนทางน้ำ ซึ่งมี ๒ รูปแบบ คือ พยุหยาตราทางชลมารค (น้อย) ใช้เรือจำนวนน้อย และพยุหยาตราทางชลมารค (ใหญ่) ใช้เรือจำนวนมาก สำหรับพระราชพิธีครั้งนี้ ใช้เรือทั้งหมด ๕๒ ลำ

ขบวนพยุหยาตราทางชลมารค

การเสด็จพระราชดำเนินเลียบพระนคร โดยขบวนพยุหยาตราทางชลมารคครั้งนี้ เป็นเวลาห่างจากครั้งล่าสุดนานถึง ๙๔ ปี คราวนั้นพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๗ เสด็จพระราชดำเนินเลียบพระนคร โดยขบวนพยุหยาตราทางชลมารคในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก ซึ่งไม่ใช่การเสด็จฯ ถวายผ้าพระกฐินตามประเพณี ซึ่งพระราชพิธีสำคัญดังกล่าวนั้นจะมีบทเห่เรือที่แตกต่างกัน และเป็นโอกาสสำคัญที่ประชาชนจะได้ชื่นชมพระบารมีของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวพระองค์ใหม่ด้วย       

การจัดขบวนเรือพยุหยาตราทางชลมารคครั้งนี้นับเป็นครั้งแรกในรัชกาลที่ ๑๐ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้กองทัพเรือจัดขบวนเรือตามโบราณราชประเพณี มีเส้นทางเสด็จฯ จากท่าวาสุกรี ไปยังท่าราชวรดิฐ ระยะทาง ๓.๔ กิโลเมตร โดยจัดขบวนเรือพระราชพิธีเป็นพยุหยาตราทางชลมารค (ใหญ่) ใช้เรือทั้งหมด ๕๒ ลำ แบ่งเป็น ๕ ริ้ว ๓ สาย ยาว ๑,๒๐๐ เมตร กว้าง ๙๐ เมตรใช้กำลังพล ๒,๒๐๐ นาย ประกอบด้วยเรือพระที่นั่ง ๔ ลำ เรือรูปสัตว์และเรือคู่ชัก ๑๐ ลำ และเรือประกอบอีก ๓๘ ลำ   

แผนผังขบวนเรือพยุหยาตราฯ  

เรือพระที่นั่งองค์สำคัญนั้นมี ๔ ลำ คือ ๑.เรือพระที่นั่งสุพรรณหงส์สร้างขึ้นใหม่ปลายรัชกาลที่ ๕แต่แล้วเสร็จในรัชกาลที่ ๖ เมื่อพ.ศ.๒๔๕๔ โดยตั้งชื่อตามเรือพระที่นั่งโบราณสมัยสมเด็จพระมหาจักรพรรดิแห่งกรุงศรีอยุธยา คือ เรือศรีสุพรรณหงส์ หรือเรือพระที่นั่งชัยสุพรรณหงส์สำหรับ เรือพระที่นั่งสุพรรณหงส์ นี้มีอายุมากที่สุด อายุ ๑๐๘ ปี ๒.เรือพระที่นั่งอนันตนาคราช สร้างขึ้นในรัชกาลที่ ๓ แต่เริ่มใช้ในรัชกาลที่ ๔ เดิมปรากฏชื่อว่า เรือพระที่นั่งบัลลังก์อนันตนาคราช ในรัชกาลที่ ๖ได้สร้างเรือพระที่นั่งอนันตนาคราชขึ้นใหม่เริ่มใช้ครั้งแรกเมื่อวันที่ ๑๔ เมษายน ๒๔๕๗ มีอายุ ๘๗ ปี ๓.เรือพระที่นั่งอเนกชาติภุชงค์ สร้างขึ้นในรัชกาลที่ ๕ ชื่อเรือมาจากคำสันสกฤตว่า อเนกะชาตะภุชงฺคะ แปลว่า นาคหรืองูหลากหลายชนิด ที่ประกอบลายเป็นโขนเรือที่ลายรูปนาคหรืองูตัวเล็กจำนวนมาก คำว่า ภุชงฺคะ นั้นหมายถึง นาค ด้วยเป็นตัวแทนแห่งพลังอำนาจ ความรอบรู้ และความอุดมสมบูรณ์ ปัจจุบันเรือนี้มีอายุ ๕๓ ปี ๔.เรือพระที่นั่งนารายณ์ทรงสุบรรณ รัชกาลที่ ๙ สร้างน้อมเกล้าฯ ถวายพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศรมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ในพระราชพิธีกาญจนาภิเษก ปี ๒๕๓๙ นารายณ์ทรงสุบรรณ มีความหมายเดียวกับพระวิษณุทรงครุฑ ในนารายณ์อวตารสืบชื่อเรือพระที่นั่งนารายณ์ทรงสุบรรณมีมาแล้วตั้งแต่รัชกาลที่ ๓ปัจจุบันเรือนี้มีอายุ ๒๕ ปี     

โขน-เรือสำคัญ 

การจัดขบวนพยุหยาตราทางชลมารค ตามพระราชพิธีนั้นพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เสด็จฯ ประทับเรือพระที่นั่งสุพรรณหงส์ เรือพระที่นั่งอเนกชาติภุชงค์ เป็นเรือพระที่นั่งสำรอง โดยจะทรงโปรดให้ สมเด็จพระเจ้าลูกเธอเสด็จประทับเรือพระที่นั่งดังกล่าวสำหรับเรือพระที่นั่งอนันตนาคราช จะอัญเชิญพระพุทธรูปสำคัญลงประดิษฐาน รวมทั้งมีข้าราชบริพารลงเรือ มีพระตำรวจหลวงลงเรือเป็นครั้งแรก ส่วนบทเห่เรือในงานพระราชพิธีเสด็จพระราชดำเนินเลียบพระนคร โดยขบวนพยุหยาตราทางชลมารค เนื่องในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก พุทธศักราช ๒๕๖๒ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ 3 บท คือ ๑.บทสรรเสริญพระบารมี ๒.บทชมเรือ และ ๓.บทชมเมือง ประพันธ์โดย นาวาเอกทองย้อย แสงสินชัย ข้าราชการบำนาญกองทัพเรือ บทเห่เรือนี้จะดังกังวานไปทั่วคุ้งแม่น้ำเจ้าพระยาพร้อมกับความสง่างามของขบวนเรือพระที่นั่งองค์สำคัญและเรือประกอบขบวนตามแบบอย่างที่ปรากฏในสมัยอยุธยา นับเป็นแห่งเดียวของโลกที่สืบสานราชประเพณีแห่งกษัตริยาธิราชมาถึงรัชกาลปัจจุบัน

เรือพระที่นั่งสำคัญในพระราชพิธี

เรือพระที่นั่งสุพรรณหงส์

เรือพระที่นั่งอนันตนาคราช

เรือพระที่นั่งอเนกชาติภุชงค์

ภาพเขียนสีกระบวนเรือพระที่นั่งสมัยอยุธยา