ตลาดขายของสมัย ร.๕

ในชุมชนต่างๆ ทั่วประเทศนั้น ส่วนใหญ่ผูกพันกับตลาดจนเป็นวิถีไทยที่หาได้ไม่ยากด้วยเหตุที่มีความหลากหลายทางวัฒนธรรมและมีลักษณะเด่นของท้องถิ่น ดังนั้น ตลาดเก่า ถนนคนเดินในหลายแห่งจึงถูกฟื้นฟูให้เป็นแหล่งท่องเที่ยวทางวัฒนธรรมซึ่งต่างมีความหลากหลายขึ้นการส่งเสริมให้เกิด การท่องเที่ยวชุมชน (Community-Based Tourism) จึงเกิดขึ้นทั่วประเทศ การเที่ยวตามชุมชนที่น่าสนใจนั้นมักเป็นชุมชนที่มีตลาดเก่า ถนนการค้าเดิม ที่สามารถจัดการท่องเที่ยวโดยคำนึงถึงความยั่งยืนของสิ่งแวดล้อม สังคม และวัฒนธรรม ซึ่งบริหารจัดการโดยชุมชนเพื่อชุมชน และให้ชุมชนได้มีบทบาทสร้างรายได้จากการเป็นเจ้าของ มีสิทธิการจัดการดูแลให้เกิดการเรียนรู้ในท้องถิ่นแก่ผู้มาเยือน   

การจัดการท่องเที่ยวโดยชุมชนนั้นได้มีการจัดการไว้ ๔ ด้าน ได้แก่ ด้านทรัพยากรธรรมชาติและวัฒนธรรม โดยให้ชุมชนนั้นมีฐานทรัพยากรธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ์ และมีวิถีการผลิตที่พึ่งพาและใช้ทรัพยากรธรรมชาติในพื้นถิ่นอย่างยั่งยืนให้ชุมชนมีวัฒนธรรมประเพณีที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตนขึ้น ด้านองค์กรชุมชน โดยให้ชุมชนมีระบบสังคมที่เข้าใจกัน โดยมีปราชญ์หรือผู้มีความรู้ และมีทักษะในเรื่องต่างๆ หลากหลายองค์ความรู้ จนให้ชุมชนนั้นรู้สึกถึงการเป็นเจ้าของ และเข้ามามีส่วนร่วมในการพัฒนา ด้านการจัดการให้ชุมชนมีกฎกติกาในการจัดการสิ่งแวดล้อม วัฒนธรรม และการท่องเที่ยว ซึ่งมีองค์กรหรือกลไกการทำงานเพื่อจัดการการท่องเที่ยว และสามารถเชี่อมโยงการท่องเที่ยวกับการพัฒนาชุมชนโดยรวมได้  โดยมีกระจายผลประโยชน์ที่เป็นธรรมและมีกองทุนที่สามารถเอื้อประโยชน์ต่อการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของชุมชนในอนาคต

ตลาดน้ำที่มีเรือมากมาย

ด้านการเรียนรู้ ซึ่งต้องสร้างให้ชุมชนมีกิจกรรมการท่องเที่ยวที่สามารถสร้างการรับรู้และความเข้าใจในวิถีชีวิตและวัฒนธรรมที่แตกต่างได้ มีระบบจัดการให้กระบวนการเรียนรู้ระหว่างชาวบ้านกับผู้มาเยือนและร่วมสร้างจิตสำนึกเรื่องการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและวัฒนธรรมร่วมกันทั้งชาวบ้านเองและผู้มาเยือน การท่องเที่ยวโดยชุมชนนั้นมีหลักการที่มุ่งเน้นให้ชุมชนเป็นเจ้าของ สร้างการมีส่วนร่วมของชาวบ้านในการกำหนดทิศทางและตัดสินใจเพื่อร่วมกันส่งเสริมความภาคภูมิใจในตนเอง โดยร่วมกันยกระดับคุณภาพชีวิต และสร้างความยั่งยืนทางด้านสิ่งแวดล้อม คงไว้ซึ่งเอกลักษณ์และวัฒนธรรมท้องถิ่น  สร้างกิจกรรม ก่อให้เกิดการเรียนรู้ระหว่างคนต่างวัฒนธรรม อันสร้างความเคารพในวัฒนธรรมที่แตกต่างและศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ ซึ่งมีคำว่า “พหุวัฒนธรรม” มาสร้างการอยู่ร่วมกันจากความหลากหลายทางวัฒนธรรม โดยทำให้เกิดผลตอบแทนที่เป็นธรรมแก่คนในท้องถิ่นและมีการกระจายรายได้สู่สาธารณประโยชน์ของชุมชน การท่องเที่ยวโดยชุมชนตามหลักการนี้จึงเห็นว่ามีการส่งเสริมกันหลายวิธีหลายโครงการ ทั้งให้งบประมาณและแจกเงินให้ชวนกันเที่ยวกระจายรายได้เพื่อให้เข้าถึงชุมชนและวิถีไทยที่มีอยู่ทุกแห่งทั่วประเทศ ส่วนจะประสบความสำเร็จได้ครบถ้วนหรือไม่ขึ้นอยู่คนในชุมชนช่วยกัน ซึ่งมี ตลาดเก่า ถนนคนเดินต้นแบบให้เห็นอยู่หลายแห่ง เช่น ตลาดสามชุกที่สุพรรณบุรีตลาดบ้านสะแกกรัง ตรอกโรงยาที่อุทัยธานีถนนคนเดินในตลาดหล่มเก่าที่เพชรบูรณ์ตลาดกองต้า ที่ลำปาง ตลาดเก่าริมน้ำที่จันทบุรีตลาดคลองสวนที่ฉะเชิงเทรา เป็นต้น กระแสการเที่ยวตลาดเก่าร้อยปี ก็คงเหมือนกับการเที่ยวตามวัด ๙ วัด ซึ่งต่างสร้างกิจกรรมไหว้พระทำบุญและจัดการตลาดเก่าให้ขายของกับชมอาคารบ้านเรือนในอดีต ส่วนจะนิยมชมให้น่าสนใจน่าเที่ยวนั้นอขึ้นอยู่กับธรรมชาติในพื้นที่ซึ่งมีป่าเขา แม่น้ำ เช่น ตลาดริมแม่น้ำโขงที่เชียงคาน จ.เลย ตลาดสามชุกริมแม่น้ำท่าจีน เป็นต้น ภูมิสถานตลาดเก่าทุกแห่งจึงต้องมีแม่น้ำอยู่คู่กับตลาดนั้นๆด้วยวิถีชุมชนแต่ละแห่งนั้นในอดีตอยู่กับแม่น้ำมาตลอด ซึ่งมีวิถีวัฒนธรรมที่น่าสนใจ