13 เมษายนของทุกปี เป็นวันผู้สูงอายุแห่งชาติ และมี “ดอกลำดวน” เป็นสัญลักษณ์ของผู้สูงอายุ โดยผู้สูงอายุ หมายถึงบุคคลทั้งเพศชายและเพศหญิง
ที่มีอายุตั้งแต่ 60 ปีขึ้นไป เราทุกคนควรเห็นตระหนักถึงคุณค่าของผู้สูงอายุและไม่ลืมที่จะดูแลผู้สูงอายุในครอบครัว ที่เปรียบเสมือนร่มโพธิ์ ร่มไทรของบ้าน

“ดวงตา” แม้จะมีขนาดเล็กแต่มีความสำคัญ จัดเป็นอวัยวะที่มีความละเอียดอ่อนและซับซ้อนอย่างมาก เพราะดวงตานอกจะช่วยให้เราสามารถดำเนินชีวิตได้อย่างปกติแล้ว ยังเปิดโลกกว้างให้เราได้เรียนรู้ จดจำสิ่งต่างๆ ได้เป็นอย่างดี

เมื่อพออายุมากขึ้น สิ่งที่ตามมาพร้อมกับวัยไม่ใช่แค่เพียงตัวเลขที่เปลี่ยนไปเท่านั้น หากยังนำปัญหาสุขภาพ ความเสื่อมโทรมของร่างกายตามมา สายตาก็เช่นกัน ข้อมูลจาก นพ.ธีรวีร์ หงษ์หยก จักษุแพทย์ ให้ข้อมูลว่า เมื่ออายุเริ่มจะแตะเลขสี่เท่านั้น ถึงจะมองไกลได้ดีอยู่ แต่หลายคนก็จะเริ่มมองเห็นวัตถุระยะใกล้ได้ไม่ชัดเจนเหมือนก่อน อ่านหนังสือได้ไม่นานก็จะล้า หรือปวดหัวปวดตาง่าย ต้องเหยียดแขนยืดสิ่งที่อ่านออกไปถึงจะอ่านได้ดีขึ้น นั่นแสดงว่า สายตาคุณกำลังจะเริ่มเปลี่ยนแปลงแล้ว หรือที่เรียกว่า“สายตายาวตามวัย หรือสายตายาวตามอายุ” (Presbyopia) ซึ่งต่างกับสายตายาวตั้งแต่กำเนิดที่เกิดจากขนาดของลูกตาที่มีขนาดเล็กเกินไป ทำให้เวลาแสงเข้าไปในตาแล้วจุดรวมแสงของภาพตกเลยจอประสาทตาไป ทำให้มองไม่ชัดทั้งไกลและใกล้ จึงเป็นสาเหตุของการปวดตา
และมองเห็นไม่คมชัด

สำหรับสายตายาวตามวัยเป็นกระบวนการเปลี่ยนแปลงของดวงตาที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติจะเริ่มแสดงอาการหลังจากอายุ 40 ปี และจะมีอาการมากขึ้นเรื่อยๆ เมื่ออายุมากขึ้น เนื่องจากปกติเวลามองใกล้ ภาพจะตกเลยจอประสาทตาไป กล้ามเนื้อในตามัดเล็กๆ ที่อยู่รอบๆ เลนส์ตาจะหดตัว ทำให้เลนส์โค้งป่องมากขึ้น เพื่อดึงให้ภาพเลื่อนมาตกโฟกัสพอดีที่จอประสาทตา ความสามารถในการปรับดึงภาพมาโฟกัสของคนเราจะเก่งมากตอนอายุน้อยๆ แต่พออายุมากขึ้นเลนส์ตาของเราก็มีการเสื่อมสภาพลงตามวัย และเลนส์ตาที่เคยยืดหยุ่นได้ดีก็เริ่มแข็งตัวขึ้น ยืดหยุ่นได้น้อยลง จึงไม่สามารถเปลี่ยนรูปเพื่อปรับโฟกัสภาพให้ชัดเจนตามการทำงานของกล้ามเนื้อภายในลูกตาได้ ทำให้มองใกล้ไม่ชัดเจนเหมือนก่อน

ทั้งนี้ หลายคนเข้าใจว่า พอมีปัญหาสายตาสั้น เมื่อถึงวัยที่สายตายาว ค่าสายตาสั้นและสายตายาวก็จะหักลบกันจนกลายเป็นค่าสายตาปกติ ซึ่งความเชื่อเหล่านี้เป็นสิ่งที่ผิด เพราะการวัดว่าเรามีค่าสายตาสั้นเอียงหรือยาวโดยกำเนิด จะวัดกันที่การมองไกล ให้มองวัตถุที่วางอยู่ในระยะไกลและแก้ปัญหาด้วยการใส่ค่าสายตาที่ทำให้มองไกลชัด แต่สายตายาวตามวัยนั้นส่งผลต่อการมองใกล้ที่เกิดจากความเสื่อมของการโฟกัส ไม่ใช่ความเสื่อมที่เกิดจากแสงโฟกัสที่อยู่ในระยะไกล ฉะนั้นปัญหาสายตายาวตามวัยและปัญหาสายตาอื่นๆ จึงเป็นคนละเรื่องกัน ฉะนั้นจึงไม่สามารถนำค่าสายตามาหักลบกันได้

อาการของสายตายาวตามอายุ ไม่ว่าคุณจะมีค่าสายตาสั้น สายตายาว หรือสายตาปกติมาก่อนก็ตาม เมื่อถึงวัยก็จะมีอาการสายตายาวตามอายุเกิดขึ้น ส่วนจะเกิดขึ้นเร็วหรือช้าก็ขึ้นอยู่กับว่าใช้สายตามากน้อยแค่ไหนของแต่ละคน วิธีสังเกตได้ง่ายๆ คือ

• อ่านหนังสือในระยะห่างจากตา 1 ฟุต หรือระยะที่เคยอ่านเห็นกลับอ่านไม่ชัด จะมองได้ชัดขึ้นถ้ายื่นมือถอยห่างออกจากระยะเดิมที่เคยอ่านได้ออกไปไกลอีกหน่อย หรือร้อยด้ายเข้าเข็มไม่ได้เนื่องจากไม่เห็นรูเข็ม อาจทำให้ต้องหรี่ตาเพื่อมองเห็นได้ชัดเจน
• ขณะอ่านหนังสือหรือทำงานบนโต๊ะนานๆ มักเกิดอาการไม่สบายตา รู้สึกตาพร่าเป็นพักๆ ต้องขยี้ตาหรือกะพริบตาถี่ๆ อยู่เสมอเพื่อปรับสายตาเป็นระยะๆ
• บางคนอาจมีอาการปวดเมื่อยตา รู้สึกตาล้าๆแสบตาหรือตาสู้แสงไม่ได้ เคืองตาอยู่บ่อยๆ ถ้าใช้สายตาเพ่งมองวัตถุใกล้ๆ เป็นเวลานาน จนบางครั้งอาจทำให้มีอาการปวดศีรษะ
• หากมีสายตาสั้นอยู่เดิม จะต้องถอดแว่นตาออกถึงจะมองใกล้ชัดเจน

ปัญหาสายตายาวตามวัยนับเป็นเรื่องใกล้ตัวที่เกิดขึ้นได้กับทุกคน และวิธีแก้ไขที่ช่วยได้ก็คือ การตรวจวัดสายตาและตัดแว่นสายตายาวสำหรับอ่านหนังสือ หรือถ้าเป็นคนที่มีภาวะสายตาสั้นมาก่อนค่าแว่นที่ใช้มองไกล กับที่ใช้มองใกล้ก็จะเป็นคนละค่ากัน อาจจะต้องใช้แว่น 2 อัน หรือ แว่น Bifocal หรือไม่ก็แว่นชนิดโปรเกรสซีฟ (Progressive) ที่ช่วยปรับการมองเห็นได้ทั้งระยะใกล้-ไกล อย่างไรก็ตาม คุณควรดูแลและถนอมสายตาด้วยการรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ต่อสุขภาพตาเป็นประจำ โดยเฉพาะอาหารที่มี วิตามินเอ เช่น ตับ ไข่ ผักบุ้ง ฟักทอง และผักใบเขียวจัด หากคร่ำเคร่งกับการใช้สายตาเป็นเวลานาน ควรพักสายตาด้วยการมองไปไกลๆ สักระยะ รวมถึงหลีกเลี่ยงทำงานที่ต้องใช้สายตาในที่มีแสงน้อย และเมื่ออยู่ท่ามกลางแดดจ้าควรสวมแว่นกันแดด ที่สำคัญควรตรวจวัดสายตาปีละครั้ง ถ้าเมื่อใดก็ตามที่พบว่าสายตาเริ่มเปลี่ยนแปลงควรรีบแก้ไข เพื่อการดำเนินชีวิตที่มีความสุขและสนุกกับทุกไลฟ์สไตล์

อย่างไรก็ตามในช่วงภาวะวิกฤติการแพร่ระบาดของไวรัสโควิด-19 นี้ ขอให้ทุกท่านสวมหน้ากากอนามัยตลอด ล้างมือบ่อยๆ เว้นระยะห่าง ตรวจคัดกรองอุณหภูมิ และสแกนไทยชนะหากต้องเดินทางไปนอกบ้าน และในสงกรานต์เทศกาลปีใหม่ไทยนี้ ขอให้มีความสุข มีสุขภาพแข็งแรงกันทุกท่าน

ผศ.(พิเศษ)ดร.อภิสิทธิ์ ฉัตรทนานนท์

ประธานกรรมการ มูลนิธิคุณแม่คุณภาพ