กรุงรัตนโกสินทร์

ทุกปีนั้นทุกคนรู้ว่าวันสถาปนาเสาหลักเมืองของกรุงรัตนโกสินทร์ คือวันที่ ๒๑ เมษายน ๒๓๒๕ ซึ่งมีหลักฐานระบุว่า หลักเมืองนั้นมีพิธีตั้งเสาเมื่อ วันอาทิตย์ ขึ้น ๑๑ ค่ำ เดือน ๖ จุลศักราช ๑๑๔๔ เวลาย่ำรุ่งแล้ว ๕๔ นาฑี ปีขาล จัตวาศก นับเวลาก็ ๒๓๙ ปีแล้ว แต่พอนับวันเฉลิมพระนครหรือกรุงรัตนโกสินทร์ด้วย จึงเกิดสนใจตามรอยต่อว่าวันเฉลิมพระนครนั้นไม่น่าจะเป็นวันเดียวกับวันตั้งเสาหลักเมือง เพราะพระนครนั้นยังไม่ได้ลงหลักปักฐานอะไรนอกจากตั้งหลักเมืองเพียงแห่งเดียว จากความในพงศาวดารระบุว่า พระยาธรรมาธิกรณ์ กับพระยาวิจิตรนาวี เป็นแม่กองนำช่างและไพร่ไปกะพื้นที่จะสร้างพระนครใหม่ ณ บริเวณฝั่งบางกอกตะวันออกไว้ก่อน เมื่อวันที่ ๘ เมษายน ๒๓๒๕ หลังจากมีการขอใช้ที่ดินแปลงผักของพระยาราชาเศรษฐีและขอให้ย้ายไปอยู่ยังที่ใหม่ทางบางกอกตอนใต้ลงไปคือบริเวณสำเพ็ง ดังนั้น ที่ดินจึงยังไม่สร้างอะไร นอกจากจะสร้างพลับพลาหรือโรงเรือนชั่วคราว

กรุงรัตนโกสินทร์

ต่อมา วันจันทร์ ขึ้น ๑ ค่ำ เดือน ๘ จุลศักราช ๑๑๔๔ ปีขาล จัตวาศก-วันที่ ๑๐ มิถุนายน ๒๓๒๕ จึงตั้งการพิธีปราบดาภิเษกโดยสังเขป นิมนต์ พระราชาคณะสวดพระปริตรพุทธมนต์ครบ ๓ วันแล้วในวันที่ ๑๒ มิถุนายน ๒๓๒๕ วันรุ่งขึ้น วันพฤหัสบดี ขึ้น ๔ ค่ำ เดือน ๘ จุลศักราช ๑๑๔๔ ปีขาล จัตวาศก-วันที่ ๑๓ มิถุนายน ๒๓๒๕ ทำการพระราชพิธีปราบดาภิเษก สถาปนาราชวงศ์จักรี ตั้้งพระราชวงศานุวงศ์ให้มีอิสริยศักดิ์ในราชตระกูล เป็นเจ้าฟ้า๑๙ องค์ ดังนั้้นวันที่ ๒๑ เมษายน พ.ศ.๒๓๒๕ จึงเป็นพิธีตั้้งเสาหลักเมืองเท่านั้้น ยังไม่ได้ก่อสร้างพระนคร ต่อมาพ.ศ.๒๓๒๖ พระเจ้าอยู่หัวแผ่นดินต้น คือรัชกาลที่ ๑ จึงโปรดฯให้เริ่มลงมือสร้างพระนครครั้งนั้นทรงโปรดฯ ให้ตั้้งกองสักเลกไพร่หลวงสมกำลังและเลกหัวเมืองทั้้งปวง เกณฑ์ทำอิฐขึ้นใหม่บ้างให้รื้ออิฐกำแพงเมืองกรุงเก่าลงมาบ้าง ลงมือสร้างพระนคร...ฯลฯ สร้างกำแพง ป้อม ประตูรอบพระราชวังสร้างพระปราสาทราชมณเฑียร พระอารามในพระราชวัง สร้างกำแพงและพระราชมณเฑียรของพระราชวังบวรสถานมงคล ใช้เวลากว่า ๓ ปี แล้วจึงมีพิธียกยอดปราสาทพระที่นั่งอัมรินทรภิเษกมหาปราสาทที่สร้างสำเร็จแล้วในวันศุกร์ เดือน ๔ ขึ้น ๑๐ ค่ำ ปีมะโรง ฉศก จุลศักราช ๑๑๕๖-วันที่ ๑๗กุมภาพันธ์ ๒๓๒๘ เมื่อพระอารามคือวัดพระศรีรัตนศาสดารามในพระราชวังสร้างเสร็จ จึงมีพิธีอัญเชิญพระแก้วมรกตประดิษฐานในพระอุโบสถ เมื่อวันเสาร์ เดือน ๔ แรม ๑๐ ค่ำ ปีะมะโรง ฉศก-วันที่ ๕ มีนาคม๒๓๒๘ ต่อมาจึงมีการเฉลิมฉลองพระนครและฉลองวัดพระแก้วมรกตครั้้งแรกในเดือน ๖ เดือนมิถุนายน จุลศักราช ๑๑๔๗ ปีมะเส็ง สัปตสก ขณะเดียวกันนั้นได้มีการสร้างเบญจราชกกุธภัณฑ์และเครื่องประกอบพระอิสริยยศสำหรับพระราชพิธีบรมราชาภิเษกพร้อมไปกับการสร้างพระนครนั้้นได้จัดสร้างครบถ้วนตามราชประเพณีแล้ว

กรุงรัตนโกสินทร์เมื่อแรกตั้้ง

ดังนั้้นใน พ.ศ.๒๓๒๘ จุลศักราช ๑๑๔๗ ปีมะเส็งสัปตศก จึงได้มี พระราชพิธีบรมราชาภิเษกให้เต็มตามแบบแผนราชประเพณี ให้เป็นพระเกียรติยศและเป็นศรีสวัสดิมงคลแก่บ้านเมือง เป็นที่เจริญสุขแก่ไพร่ฟ้าประชาราษฎรทั่วไป...ประมาณว่าพระราชพิธีบรมราชาภิเษกครั้งนี้กำหนดในเดือนมิถุนายน เช่นเดียวกัน แต่ไม่พบหลักฐานระบุวันพระราชพิธีพบแต่การจัดพระราชพิธีฯเต็มรูปแบบตามอย่างตำราที่สืบทอดมาแต่ครั้้งอยุธยา ด้วยเหตุนี้งานเฉลิมพระนครและฉลองวัดพระศรีรัตนศาสดาราม ครั้้งที่ ๒ เมื่อพ.ศ.๒๓๕๒ จึงเป็นงานใหญ่ที่จัดขึ้นเมื่อ วันศุกร์ เดือน ๖ แรม ๗-ไปจนถึงขึ้น ๒ ค่ำ จุลศักราช ๑๑๗๑ ให้เป็นการเฉลิมพระนคร-ฉลองพระอาราม ที่พระเชตุพน พระแก้วมรกต พระเจดีย์บรรจุพระบรมธาตุ ที่สร้างเสร็จแล้ว จึงเป็นงานเฉลิมฉลองสำคัญ มีการตั้้งสวดพระพุทธมนต์ นิมนต์พระสงฆ์วันละ ๒,๐๐๐ รูป มีการแบ่งพระสงฆ์รับพระราชทานฉันและตั้้งโรงฉ้อทาน มีรายละเอียด รายชื่อระบุผู้ปฏิบัติการฉลองจนจบงาน ดังนั้นปี พ.ศ.๒๓๕๒ จึงเป็นการเฉลิมฉลองกรุงรัตนโกสินทร์ครั้งแรก หลังจากที่ตั้งเสาหลักเมือง สร้างพระราชวัง หมู่ปราสาทราชมณเฑียรและพระอาราม ประดิษฐานพระแก้วมรกต สร้างเครื่องเบญจกกุธราชภัณฑ์ และมีพระราชพิธีบรมราชาภิเษกตามราชประเพณีโบราณ ครบถ้วนทุกประการแล้ว ส่วนจะครบรอบปีอะไรหรือเป็นวันกรุงเทพมหานครวันไหนนั้น ต้องคิดกันใหม่ให้ถูกต้องถูกความ