วัดปากพระบาง

วันตรุษจีนที่ผ่านมาได้ไปเมืองนครสวรรค์ แม้ว่าปัจจุบันจะมีชื่อเสียงจนเป็นเมืองมังกรนครสวรรค์ไปแล้ว ก็ยังไม่ลืมปากพระบางซึ่งครั้งหนึ่งเป็นรัฐที่มีความสำคัญอยู่ต้นแม่น้ำเจ้าพระยาสมัยสุโขทัย ด้วยยังมีร่องรอยภูมิบ้านภูมิเมืองแห่งสุโขทัยอยู่ จุดแรกของการตามรอยนั่นคือ วัดวรนาถบรรพต เดิมชื่อ วัดกบ หรือวัดเขากบ ปรากฏชื่อในสมัยสุโขทัยว่า วัดปากพระบาง และวันนี้ได้เป็นพระอารามหลวงสังกัดคณะสงฆ์มหานิกาย ตั้งอยู่ที่ ๑๘๘ ถนนธรรมวิถี ตำบลปากน้ำโพ อำเภอเมืองนครสวรรค์ จังหวัดนครสวรรค์ บริเวณพื้นที่แห่งนี้ทั้งส่วนที่เป็นเขาคือเขากบ และพื้นที่ราบเชิงเขา ยอดเขาและเชิงเขากบนั้นมีความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลางประมาณ ๑๘๕.๕๐ เมตร ส่วนการสร้างวัดนี้น่าจะนิยมสร้างวัดแบบเดียวคือสร้างทั้งบนเขาและเชิงเขาต่อกันเหมือนวัดโบราณที่อยู่ในแถบเมืองอุทัยธานี เมืองชัยนาท

สำหรับวัดวรนาถบรรพต หรือวัดเขากบนี้มีประวัติเล่าว่า ตั้งเมื่อพ.ศ.๑๙๖๒ สมัยแคว้นสุโขทัย ผู้สร้างนั้นคือพระยาบาลเมืองหรือพญาบาลเมือง สร้างขึ้นเพื่ออุทิศแด่พระยารามหรือพญาราม ผู้เป็นน้อง ซึ่งสิ้นพระชนม์ในระหว่างทำศึกสงครามหัวเมืองฝ่ายใต้ เรื่องราวนี้เก็บจากความในจารึก ๒ หลัก ที่พบจากยอดเขาใกล้กับรอยพระพุทธบาทจำลอง และได้จารึกจากเมืองนครชุมในกำแพงเพชร โดยกล่าวถึงพระเจ้าลิไท พ่อขุนแคว้นสุโขทัยองค์ที่ ๕ นั้น ให้นำพระพุทธบาทจำลองที่ส่งมาบรรณาการจากลังกาไปประดิษฐานไว้บนยอดเขากบจนทุกวันนี้จึงทำให้วัดวรนาถบรรพต มีพื้นที่ทั้งบนเขาและที่ราบเชิงเขา ซึ่งยังพอได้เห็นโบราณวัตถุและโบราณสถานปรากฏอยู่หลายแห่ง คือ บนยอดเขากบ มีพระเจดีย์บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ รอยพระพุทธบาทจำลองจากลังกาในวิหาร และพระพุทธรูปหินปางนาคปรก ศิลปเชียงแสนรูปหล่อหลวงพ่อนาค และรูปหล่อหลวงพ่อทอง พระเถระชื่อดังในสมัยหลัง ส่วนที่ราบเชิงเขาอยู่ด้านล่างนั้น มีเจดีย์ใหญ่ทรงลังกาภายในบรรจุพระสารีริกธาตุ มีอายุราวพุทธศตวรรษที่๒๐-๒๑ แบบศิลปะสุโขทัย และพระพุทธไสยาสน์ ยาวประมาณ ๑๐ วาเศษ ในพระอุโบสถหลังเก่าที่ตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกของเจดีย์

จากรึกวัดเขากบ

นอกนั้นเป็นปูชนียวัตถุปูชนียสถานที่สร้างในสมัยหลังคือพระประธานของพระอุโบสถและรูปหล่อของหลวงพ่อทอง เจ้าอาวาสองค์แรกของวัดวรนาถบรรพต ที่สร้างในพื้นที่วัดปากพระบางเดิม วัดนี้ถูกสำรวจค้นพบเมื่อ พ.ศ. ๒๔๖๔ โดยสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ที่สืบค้นเรื่องราวว่าพระยาบาลเมืองได้สร้างวัดปากพระบางขึ้น โดยใช้เขากบจึงสร้างเจดีย์ วิหาร ขุดตระพัง ปลูกบัวนานาพรรณเพื่อเป็นพุทธบูชา ปลูกต้นพระศรีมหาโพธิ์ สร้างพุทธปฏิมา เพื่ออุทิศส่วนกุศลให้แก่พระยารามผู้เป็นน้อง ที่มาสิ้นพระชนม์ลง ณ เมืองพระบางดังกล่าว พระยาราม องค์นี้เป็นโอรสของ พระมหาธรรมราชาที่ ๒ แห่งสุโขทัย ที่ประสูติแต่ พระราชเทวีศรีจุฬาลักษณ์ เชื่อว่านาม “พระราม” นั้นได้ตั้งตามอย่างพระนามของพ่อขุนรามคำแหงองค์ก่อน

พระยารามองค์นี้มีพญาบาลเมืองหรือพระยาปาลราช เป็นพี่ และมีน้ององค์หนึ่งนามว่า “ศรีธรรมาโศกราช” เมื่อพระมหาธรรมราชา ที่ ๒ ผู้เป็นบิดาสวรรคตในปีพ.ศ.๑๙๕๑ นั้นพระยารามได้สืบสมบัติในแคว้นสุโขทัย มีจารึกวัดบูรพารามระบุว่าพระองค์ทรงพระนามว่าสมเด็จรามราชาธิราช แต่ในจารึกวัดอโศการามนั้นกลับมีนามว่า พระธรรมราชาธิราช แต่ในพระราชพงศาวดารกรุงเก่า ฉบับหลวงประเสริฐอักษรนิติ์ มีความว่า  เมื่อพระมหาธรรมราชาธิราชเจ้าเมืองพิษณุโลกสวรรคตในปีพ.ศ.๑๙๖๒หัวเมืองเหนือได้เกิดจลาจลเพราะพระยาบาลเมืองและพระยารามแย่งชิงอำนาจกัน ทำให้สมเด็จพระอินทราชา แห่งกรุงศรีอยุธยา เสด็จขึ้นไปเมืองพระบาง (คือนครสวรรค์) ทั้งพระยาบาลเมืองและพระยารามเมื่อรู้เรื่องก็เสด็จออกมาถวายบังคม สมเด็จพระอินทราชาทรงไกล่เกลี่ยแล้วราชาภิเษกพระยาบาลเมืองเป็นพระมหาธรรมราชาครองเมืองพิษณุโลก ส่วน พระยาราม นั้นโปรดให้ครองเมืองสุโขทัยตามเดิม จนมีการสู้รบกันที่เมืองพระบาง...การเดินทางขึ้นสู่วัดปากพระบาง หรือวัดเขากบ หรือวัดวรนาถบรรพตคือสถานที่เดียวกันที่สามารถเดินขึ้นบันได ๔๓๗ ขั้น หรือขับรถขึ้นชมเมืองพระบางที่ซ่อนตัวอยู่ในเมืองมังกรนครสวรรค์ได้ทั้งนั้น