เดือนเมษายนมีวันหยุดยาวหลายวัน หลายคนคงวางแผนไปเที่ยว (ทั้งในและต่างประเทศ) ในขณะที่หลายคนก็กลับภูมิลำเนาเดิมเพื่อเยี่ยมเยียนพ่อแม่และญาติมิตร แต่ไม่ว่าจะวางแผนไปไหนก็ตาม ขอให้ทุกคนเดินทางโดยสวัสดิภาพทั้งไปและกลับ แล้วที่สำคัญคือขอเตือนสำหรับผู้ที่ต้องใช้ยาเป็นประจำ ต้องนำยาติดตัวไปด้วย เพื่อสุขภาพที่ดีของคุณเอง

ก่อนจะเดินทางขอให้ถามตัวเองว่า รับวัคซีนป้องกันโควิด-19 กี่เข็มแล้ว และได้รับเข็มกระตุ้นเรียบร้อยหรือยัง ขอแนะนำว่าหากครบกำหนดฉีดเข็มกระตุ้น ควรฉีดก่อนเดินทางสักสามสี่วัน เพราะวัคซีนนี้จะช่วยลดอาการป่วยรุนแรงได้ และควรตรวจหาเชื้อด้วย ATK เพื่อให้มั่นใจพอควรว่าเราไม่มีเชื้อในตัว จะได้เพิ่มความมั่นใจว่าเราไม่นำเชื้อไปแพร่ระบาด

ส่วนสถานที่ที่จะไปท่องเที่ยวนั้น ขอให้เน้นพื้นที่เปิดโล่ง (out door, open air) อากาศถ่ายเทสะดวก และไม่มีผู้คนแออัด แล้วต้องสวมหน้ากากอนามัยที่ได้มาตรฐานตลอดเวลาที่อยู่กับบุคคลอื่น (นำหน้ากากอนามัยไปเผื่อด้วย หากต้องอยู่หลายวัน) แล้วที่ขาดไม่ได้คือเจลหรือสเปรย์แอลกอฮอล์ ส่วนผู้มีโรคประจำตัวย้ำว่าต้องไม่ลืมนำยาไปให้เพียงพอ แต่ถ้าจะให้ดีต้องเตรียมเผื่อเพิ่มไปด้วย เผื่อว่าทำยาร่วงหล่น หรืออาจเปลี่ยนใจอยู่ต่อนานกว่าเดิม หรืออาจต้องกักตัวจะได้มียาพอใช้

หลายท่านอาจเข้าใจคลาดเคลื่อนว่าการไม่กินยาโรคประจำตัว 2-3 วัน คงไม่เป็น เพราะการไปเที่ยวคือการพักผ่อนกายและใจ อยากจะทำเป็นลืมความเจ็บไข้ได้ป่วยไปบ้าง บางคนคิดว่า ถ้าตื่นเช้าแล้วต้องกินยาเหมือนช่วงอยู่บ้านมันก็ไปมีความสุข

แต่ขอย้ำว่า โรคภัยไข้เจ็บไม่มีวันพักร้อน เช่นคนที่เป็นความดันโลหิตสูงต้องกินยาควบคุมความดันโลหิตทุกวัน การขาดยาในช่วงที่ไปเที่ยวหรือมีกิจกรรมที่ต่างไปจากวันปกติ บางรายอาจต้องนอนดึกและตื่นแต่เช้า ก็ยิ่งเพิ่มความเสี่ยงการเกิดความดันโลหิตสูงจนเกิดอันตราย เพราะฉะนั้นต้องกินยาให้ตรงเวลาเพื่อควบคุมความดันโลหิตให้ดี เพื่อความปลอดภัยของตนเอง

นอกจากยาลดความดันโลหิตแล้ว ยาเบาหวานก็สำคัญมาก ผู้ป่วยเบาหวานมักมียาที่ใช้ลดน้ำตาลในเลือดทุกวัน เวลาไปเที่ยวคนส่วนใหญ่มักหักห้ามใจควบคุมอาหารไม่ค่อยได้ เพราะของอร่อยวางอยู่ตรงหน้าเต็มไปหมด แถมบรรยากาศการกินพร้อมๆ กับเพื่อนฝูง ญาติสนิทก็มักทำให้กินได้มากกว่าปกติ การใช้ยาลดน้ำตาลหรือยาฉีดอินสุลินให้ตรงตามแพทย์สั่งจึงยิ่งมีความสำคัญมาก การที่ผู้ป่วยเบาหวานขาดยาลดน้ำตาลในเลือดหรือไม่ฉีดยาอินสุลินอาจจะทำให้เกิดภาวะน้ำตาลในเลือดสูงมากจนนำไปสู่ภาวะช็อกหมดสติ

ยาโรคประจำตัวทุกชนิดล้วนสำคัญทั้งหมด เช่น ยาต้านการแข็งตัวของเลือด ยากดภูมิคุ้มกัน ยาต้านซึมเศร้า ยาคลายเครียด เป็นต้น นอกจากการเตรียมยาประจำตัวให้เพียงพอกับการใช้ในระหว่างเที่ยวแล้ว ผู้ป่วยต้องจดบันทึกรายการยาที่ใช้ประจำวันติดตัวไว้ด้วย เพราะบางครั้งระหว่างการไปเที่ยวผู้ป่วยเกิดทำยาหาย จะได้สามารถแวะซื้อยาทดแทนจากร้านยาได้ ซึ่งการซื้อยาใช้ทดแทนระหว่างทาง ก็ขอให้ปรึกษาเภสัชกรที่ร้านยาก่อน เพราะบางครั้งเราไม่สามารถหายายี่ห้อเดียวกันได้ ฉะนั้น การที่เรามีชื่อยาและความแรง รวมทั้งวิธีใช้ เภสัชกรจะสามารถแนะนำยาชนิดเดียวกันให้ได้ถูกต้อง เช่น เป็นยาชนิดเดียวกันแต่ที่ร้านยามีคนละยี่ห้อ หรือเป็นยาชนิดและยี่ห้อเดียวกัน แต่ที่ร้านมีจำหน่ายคนละความแรงกับที่ผู้ป่วยใช้อยู่ เภสัชกรจะให้คำแนะนำการใช้ยาที่ถูกต้องกับผู้ป่วยได้ หรือบางกรณี ยาที่ผู้ป่วยใช้อยู่และทำหายหรือนำมาไม่ครบ อาจเว้นการใช้ยาบางตัวได้เพราะไม่ส่งผลทันทีต่อสุขภาพ เช่น แคลเซียม วิตามิน ยาลดไขมัน เภสัชกรก็อาจจะให้คำแนะนำว่ายาเหล่านี้สามารถงดไปก่อนได้ 2-3 วันโดยไม่ต้องกังวล เป็นต้น

นอกจากนี้ เมื่อผู้ป่วยโรคเรื้อรังที่มียาซึ่งต้องกินเป็นประจำเกิดอาการหรือมีโรคเฉียบพลันแทรกขึ้นมาระหว่างเที่ยว เช่น เดินมากจนปวดขา กล้ามเนื้ออักเสบ นั่งรถนานกลั้นปัสสาวะจนเกิดติดเชื้อในทางเดินปัสสาวะ ท้องเสียจากการกินอาหารปนเปื้อนเชื้อโรค ในกรณีเช่นนี้ การมีรายชื่อยาที่ใช้ประจำพกติดตัวไว้ก็ยิ่งเป็นประโยชน์เวลาไปพบแพทย์หรือเภสัชกรในสถานพยาบาลที่คุณไม่เคยไป เพราะแพทย์หรือเภสัชกรจะสามารถเลือกยาที่เหมาะสมกับสภาวะของผู้ป่วยแต่ละรายได้ เพื่อหลีกเลี่ยงการเกิดปัญหายาตีกัน

แม้การมีโรคประจำตัวและมียาที่ต้องกินเป็นประจำจะไม่ใช่เรื่องสนุก แต่ผู้ป่วยยังคงใช้ชีวิตให้สนุกไปกับการเที่ยวได้ แค่เพิ่มความใส่ใจและให้ความสำคัญกับสุขภาพของตนให้มาก โดยเตรียมยาไปให้พร้อม และจดชื่อยาประจำตัวพร้อมวิธีใช้พกติดไปด้วย เพียงเท่านี้ก็สามารถเที่ยวได้อย่างสนุกและปลอดภัย จนแทบไม่ต่างจากคนมีสุขภาพดีเลย

ผศ.ภก.ดร.ณัฎฐดา อารีเปี่ยม

คณะเภสัชศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย