รัชกาลที่ ๕ เสด็จเรือนเทศาภิบาล

อาทิตย์นี้ได้ตามรอยหาภูมิบ้านภูมิเมืองจากงานฉลอง ๒๐๐ ปี ของพระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย) ซึ่งยูเนสโกได้ยกย่องเป็นบุคคลสำคัญของโลกในปีนี้
ณ ตำหนักกรมหมื่นมรุพงษ์ศิริพัฒน์ ที่จัดเป็นพิพิธภัณฑ์เมืองฉะเชิงเทรา ที่น่าสนใจของการจัดพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นโดยใช้อาคารหรือเรือนโบราณ ด้วยมีประวัติการสำคัญของสถานที่ว่า ในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงปฏิรูปการปกครองจากจตุสดมภ์ เป็นแบบเทศาภิบาลได้มีการจัดรวบรวมเมืองต่างๆ ทั่วประเทศจัดตั้งเป็นมณฑลเพื่อการดูแลบำบัดทุกข์บำรุงสุขให้ถึงพระเนตรพระกรรณ

โดยมีข้าหลวงเทศาภิบาลส่งมาติดตามกำกับข้อราชการ สำหรับเมืองด้านตะวันออกนั้นมีการจัดตั้งเป็น “มณฑลปราจีน” ขึ้นในปี พ.ศ.๒๔๓๕ และในวันที่ ๔ มกราคม ๒๔๔๕ โปรดเกล้าฯ ให้ย้ายที่ทำการมณฑลปราจีนมาตั้งอยู่ที่เมืองฉะเชิงเทรา โดยมีพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมหมื่นมรุพงษ์ศิริพัฒน์ ทรงเป็นข้าหลวงเทศาภิบาลมณฑลปราจีน ต่อมาปี พ.ศ.๒๔๔๖ มีการสร้างตำหนักเป็นเรือนไม้สองชั้นขึ้น ที่ริมฝั่งแม่น้ำบางปะกง เพื่อเป็นที่พำนักของเทศาภิบาลมณฑล ภายหลังได้ใช้เป็นจวนผู้ว่าราชการเมือง ตำหนักหรือเรือนเทศาภิบาลหลังนี้เคยเป็นที่ประทับพักแรมของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ ในคราวที่เสด็จประพาสเมืองฉะเชิงเทรา ทั้ง ๒ คราว ซึ่งมีพระบรมฉายาลักษณ์พระราชทานไว้ตั้งแต่คราวเสด็จฯประทับเมื่อครั้งแรก พร้อมลายพระหัตถ์ ว่า “ให้ไว้สำหรับเรือนเทศาภิบาลมณฑลปราจีณ (เมืองฉะเชิงเทรา) เป็นที่ระลึกในการที่ได้มาอยู่ในที่นี้ ได้ความสุขสบายมาก ตั้งแต่วันที่ ๒๔ ถึงวันที่ ๒๙ มกราคม พ.ศ. ๒๔๕๐ ร.ศ.๑๒๖” 

กรมหมื่นมรุพงษ์ศิริรัตน์

ปัจจุบันเรือนเทศาภิบาลหลังนี้ได้มีการซ่อมแซมปรับปรุงอาคารให้มั่นคงและอนุรักษ์ตามแบบสถาปัตยกรรมแบบเดิมทั้งตำหนักกรมหมื่นมรุพงษ์ศิริพัฒน์ อาคารเรือนรับรอง และอาคารประกอบ ได้ถูกนำมาจัดเป็นพิพิธภัณฑ์เมืองฉะเชิงเทรา เมื่อ พ.ศ.๒๕๖๐ โดยการจัดแสดงจัดเป็น ๔ ส่วน ดังนี้ หอพระพุทธโสธร เป็นอาคารที่สร้างขึ้นใหม่ เมื่อปี พ.ศ.๒๕๖๐ ซึ่งประดิษฐานพระพุทธโสธรจำลอง จากวัดโสธรวรารามวรวิหาร ที่มีการจัดสร้างขึ้นครั้งแรก เมื่อปี พ.ศ.๒๔๙๗ และสร้างในปีต่อมา จนถึงปี พ.ศ. ๒๕๑๘ จำนวน ๓๓ องค์ รวมทั้งจัดแสดงกระถางธูป,โถน้ำมนต์, แผ่นปั๊มหลวงพ่อโสธร, วัตถุมงคล, เหรียญหลวงพ่อโสธร รุ่นฉลองหอพระพุทธโสธร พ.ศ.๒๕๖๐ของพิพิธภัณฑ์เมืองฉะเชิงเทรา และเหรียญพระนาคปรก ที่มอบแก่ผู้ร่วมพิธีพุทธาภิเษกเมื่อวันที่ ๑ สิงหาคม พ.ศ.๒๕๖๐ ศาลาทรงงานกลางน้ำ เป็นศาลาไทยกลางสระน้ำในบริเวณตำหนักกรมหมื่นมรุพงษ์ศิริพัฒน์

ซึ่งเป็นสถานที่ทรงงานและรับเสด็จเมื่อครั้งพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๙ และพระบรมวงศานุวงศ์ เสด็จเยือนเมือง ฉะเชิงเทรา เมื่อวันที่ ๑๙ ตุลาคม พ.ศ.๒๕๑๖ ตำหนักกรมหมื่นมรุพงษ์ศิริพัฒน์ ซึ่งสร้างเมื่อปี พ.ศ.๒๔๔๖เป็นเรือนประทับของ กรมหมื่นมรุพงษ์ศิริพัฒน์ ข้าหลวงเทศาภิบาลมณฑลปราจีน จัดเป็นที่แสดงเนื้อหาทางประวัติศาสตร์ การปกครอง, เหตุการณ์สำคัญ เรื่องราว ความทรงจำของเมืองจังหวัดฉะเชิงเทรา และความผูกพันของสถาบันพระมหากษัตริย์ในราชวงศ์จักรีต่อเมืองฉะเชิงเทรา อาคารเรือนรับรอง เป็นอาคารไม้ชั้นเดียวใต้ถุนสูง ชั้นล่างใช้เป็นสถานที่จัดกิจกรรมแลกเปลี่ยนเรียนรู้ให้แก่เยาวชนและประชาชนทั่วไป ชั้นบนของเรือนรับรอง จัดเป็นหอเกียรติยศของชาวฉะเชิงเทรา เพื่อรวบรวมประวัติและผลงานของบุคคลผู้ทำคุณประโยชน์แก่เมืองฉะเชิงเทรา โดยเฉพาะ พระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย) ปราชญ์ภาษาไทยของแผ่นดิน ผู้ได้รับการยกย่องเป็นบุคคลสำคัญของโลก และใช้จัดงานด้านวิถีวัฒนธรรมของเมือง และแหล่งท่องเที่ยวของจังหวัดฉะเชิงเทรา เปิดให้เข้าชมได้ใน วันพุธ-วันอาทิตย์ ตั้งแต่เวลา ๐๙.๐๐-๑๖.๐๐ น. พิพิธภัณฑ์เมืองฉะเชิงเทรานี้ ตั้งอยู่ในบริเวณของตำหนักริมน้ำบางประกงเดิม ถนนมรุพงษ์ ต.หน้าเมือง อ.เมืองฉะเชิงเทรา จ.ฉะเชิงเทรา ซึ่งปัจจุบันได้แยกสร้างจวนผู้ว่าราชการจังหวัดฉะเชิงเทราใหม่ในบริเวณเดียวกัน นับเป็นพิพิธภัณฑ์เมืองหรือท้องถิ่นที่น่าสนใจและสร้างขึ้นจากวิสัยทัศน์ของคนเมืองนี้