รูปหุ่นครูบาเจ้าชัยยะวงศาพัฒนา

เมื่อเร็วๆ นี้ นางยุพา ทวีวัฒนะกิจบวรปลัดกระทรวงวัฒนธรรม (วธ.) ได้เดินทางไปเป็นประธานพิธีเปิดสุดยอดชุมชนต้นแบบที่วัดพระพุทธบาทห้วยต้ม ซึ่งเป็นวัดใหญ่ที่สุดในอำเภอลี้ จังหวัดลำพูน ชุมชนนี้ได้รับคัดเลือกจากกระทรวงวัฒนธรรม (วธ.) เป็น ๑ ใน ๑๐ สุดยอดชุมชนต้นแบบ “เที่ยวชุมชน ยลวิถี” ประจำปี๒๕๖๖ โดยมี พระอธิการอ่อนแก้ว ชยฺยเสโนเจ้าอาวาสวัดพระพุทธบาทห้วยต้ม พระครูอุปถัมภ์สังฆกิจ รองเจ้าคณะอำเภอลี้ นายสันติธร ยิ้มละมัย ผู้ว่าราชการจังหวัดลำพูน และผู้บริหารวัฒนธรรม ๑๗ จังหวัด ร่วมกับชุมชนให้ความสำคัญว่าเป็นชุมชนของชาวปกาเกอะญอ หรือที่เรารู้จักว่า “ชาวกะเหรี่ยง” ผู้นับถือศาสนาพุทธตามคำสอนของ หลวงปู่ครูบาเจ้าชัยยะวงศาพัฒนาซึ่งครูบาฯนั้นได้พัฒนาด้านศาสนาอย่างเคร่งครัดและมีวัตรปฏิบัติในการฉันมังสวิรัติ ส่วนชื่อชุมชน “บ้านห้วยต้ม” นั้นมีเรื่องเล่าขานจากเรื่องพระเจ้าเหยียบโลกว่า “เมื่อครั้งพุทธกาล สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า เสด็จมาโปรดสัตว์ในสถานที่ต่างๆ เมื่อเสด็จมาถึงบริเวณที่เรียกว่าดอยนางนอนจอมแจ้ง มีพญาเมืองเถินพ่อฤๅษี และหมอพรานอีก ๘ คน หาบเนื้อสดเดินมาพบเข้า ขณะที่ไม่มีอะไรมาถวาย พระพุทธองค์ก็ยังไม่ได้ฉัน พวกพรานจึงเอาเนื้อไปกองรวมกันไว้ พวกละว้าที่อยู่ในบริเวณนั้นจึงไปต้มข้าวมาถวาย พระพุทธองค์จึงทรงรับมาฉันและให้ศีลให้พร และประทับรอยพระบาทไว้”จากนั้นพื้นที่บริเวณนี้จึงเรียกว่า “ห้วยต้มข้าว”ต่อมาเพี้ยนเป็น “ห้วยต้ม” ด้วยความเชื่อว่าพระพุทธเจ้าเคยเสด็จมาที่นี่และประทับรอยพระบาทไว้ ภายในวัดพระพุทธบาทห้วยต้มจึงปรากฏ “รอยพระพุทธบาท” ประดิษฐานอยู่ด้านใน “วิหารหลวง” ซึ่งประดิษฐานพระประธานองค์ใหญ่ หลวงปู่ครูบาเจ้า ๕ องค์ ด้านในสุดเป็นห้องพระที่หลวงปู่ครูบาเจ้าชัยยะวงศาพัฒนา เคยใช้เป็นที่สวดมนต์ จิตรกรรมฝาผนังภายในวิหารได้เล่าเรื่องราวของหลวงปู่ครูบาเจ้าชัยยะวงศาพัฒนา ตั้งแต่เกิดไปจนถึงหลังมรณภาพ และเรื่องราวของชุมชนบ้านห้วยต้ม

ครูบาเจ้าชัยยะวงศาพัฒนา

ด้านหลังวิหารหลวงมี “พระเจดีย์ ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขันธ์” บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ และพระพุทธรูปกว่า๘๔,๐๐๐ องค์ นอกจากนี้ ยังมี “วิหารพระเมืองแก้ว”ประดิษฐานสรีระสังขารของ หลวงปู่ครูบาเจ้าชัยยะวงศาพัฒนา และ พระพุทธรูปปางเปิดโลกโดย หลวงปู่ครูบาเจ้าชัยยะวงศาพัฒนา ได้ละสังขารไปเมื่อวันที่ ๑๗ พฤษภาคม ๒๕๔๓ จึงทำให้มีประเพณีเปลี่ยนผ้าครองสรีระสังขารหลวงปู่ครูบาเจ้าชัยยะวงศาพัฒนา เพื่อแสดงถึงความกตัญญูกตเวทีหลวงปู่ ที่เริ่มก่อตั้งวัดพระพุทธบาทห้วยต้มและชุมชนบ้านห้วยต้มขึ้น โดยจัดขึ้นระหว่างวันที่ ๑๕-๑๗ พฤษภาคม ๒๕๖๗ โดยมีการทำบุญใส่บาตรด้วยอาหารมังสวิรัติ เป็นประจำทุกวัน ส่วนพิธีเปิดชุมชนครั้งนี้ได้มีการแสดง“ฟ้อนกะเหรี่ยงทอผ้า” การร่วมสักการะพระประธานและสรีระครูบาเจ้าชัยยะวงศาพัฒนา และพิธีฮ้องขวัญแขกแก้วมาเยือน ชมวิถีปกาเกอะญอโบราณ ชมการแสดงชาวปกาเกอะญอ ชุด “ระบำชาวเขา” และหมุนเกอห่ะ (เครื่องปั่นฝ้าย) เปิดชุมชนชาติพันธุ์กะเหรี่ยง (ปกาเกอะญอ) ผู้ที่ยังดำเนินชีวิตตามวิถีกะเหรี่ยงดั้งเดิม ใช้ภาษาปกาเกอะญอสื่อสารภายในชุมชน แต่งกายที่เป็นอัตลักษณ์ และสร้างบ้านเรือนตามชาติพันธ์ุของตนในหมู่บ้านน้ำบ่อน้อย หมู่บ้านกะเหรี่ยงโบราณ ซึ่งมีศูนย์วิจัยงานหัตถกรรมบ้านห้วยต้ม การสาธิตทอผ้าด้วยการใช้กี่เอว โดยมีพระมหาธาตุเจดีย์ศรีเวียงชัยซึ่งเป็นใจบ้าน หรือสะดือของบ้าน โดยเฉพาะรสชาติอาหารชาวปกาเกอะญอ ได้แก่ ต๊ะกะเปาะ (ข้าวเบอะ)อาหารหลักของมุ้ยและชู (น้ำพริกดำ) ต๊ะจื้อที(แกงเย็น) ขนมเหม่โต๊ะปิ (ขนมข้าวเหนียวผสมงาขี้ม่อน) และผ้าทอกะเหรี่ยง (ปกาเกอะญอ)ปักด้วยเส้นไหมและลูกเดือย และเครื่องเงินชุมชนที่มีลวดลายหลักๆ ได้แก่ ลายเม็ดทราย ลายเม็ดข้าวลายลาน ลายพดด้วง เป็นต้น ทุกปีมีพิธีห่มผ้าพระมหาธาตุเจดีย์ศรีเวียงชัย และทำบุญ “ตานแทนตานใช้” ประเพณีสรงน้ำรอยพระพุทธบาทเป็นวิธีพุทธของชาวปกาเกอะญอที่น่าสนใจให้ไปเที่ยวกัน(ขอขอบคุณข้อมูล-ภาพทีมงานโฆษกกระทรวงวัฒนธรรมและสำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดลำพูน)