ชุมชนปากน้ำ

ในภาคใต้นั้นทุกเมืองต่างมีชายทะเล เกาะและทรัพยากรจากอ่าวไทย ชุมชนที่น่าสนใจนั้นคือ ชุมชนปากน้ำชุมพร ซึ่งกระทรวงวัฒนธรรมได้ยกย่องเป็นชุมชนต้นแบบที่มีความหลายหลายตามวิถีของชาวประมงที่อยู่กับป่าชายเลนและทะเลอาทิตย์นี้ขอตามรอยสยามไปกับ นางโชติกาอัครกิจโสภากุล รองปลัดกระทรวงวัฒนธรรม ที่ไปเปิดชุมชนแห่งนี้ที่บ้านปากน้ำชุมพร สำหรับชื่อ “ชุมพร” นั้น มีมากมายหลายประเด็น แต่ที่น่าเชื่อก็คือน่าจะมาจากชื่อพันธุ์ไม้ธรรมชาติในท้องถิ่น ที่มี ต้นมะเดื่อชุมพร ด้วยที่ตั้งเมืองชุมพรนั้นอยู่บนฝั่งแม่น้ำท่าตะเภา จึงเรียกพื้นที่ตามต้นมะเดื่อชุมพร ซึ่งขึ้นอยู่มากมาย ประวัติความเป็นมานั้นว่า เมืองชุมพรมีปรากฏแต่ พ.ศ.๑๐๙๘ เป็นเมืองหนึ่งใน ๑๒ นักษัตร ที่มีเมืองนครศรีธรรมราชเป็นเมืองหน้าด่านฝ่ายเหนือของเมืองนครฯ และมีชื่อปรากฏในกฎหมายตราสามดวงเป็นเมืองตรี เมืองฝ่ายใต้ของอยุธยาใน พ.ศ.๑๙๙๘ เมื่อ ชาวจามได้มาอยู่ที่เมืองชุมพรแห่งนี้ ด้วยความสามารถทางการค้า การเดินเรือ และการรบ ซึ่งปรากฏว่าไพร่อาสาจาม นั้นได้เป็นกำลังรบมาแต่สมัยอยุธยา จนทำให้เมืองชุมพรนั้นได้ขึ้นต่ออยุธยาเป็นเมืองหน้าด่านฝ่ายใต้ จึงไม่ปรากฏว่ามีถาวรวัตถุร่วมสมัยเหมือนเมืองอื่น ในสมัยกรุงธนบุรีเมืองชุมพรไม่มีบทบาทมากนัก แม้จะอยู่ในภาวะสงครามกู้แผ่นดินของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ทั้งรัชกาล ครั้งนั้น พระชุมพร (พวย)ได้นำไพร่พลประมาณ ๘๐๐ คน ไปสู้รบที่ ค่ายบางกุ้ง ไพร่พลจากชุมพรนั้นได้ส่งกำลังเข้ารักษากรุงศรีอยุธยามา ตั้งแต่ปี พ.ศ.๒๓๐๕-๒๓๐๘ และเข้าร่วมกันตีเมืองนครศรีธรรมราช ตั้งแต่ยุคต้นรัตนโกสินทร์รัชกาลที่ ๑-๔ นั้น เมืองชุมพรได้เปลี่ยนตัวเองเป็นเมืองท่าค้าขายสำคัญมาจนถึงในสมัยรัชกาลที่ ๕ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ชาวจาม ยังมีบทบาททางการค้าและทำสวนในดินแดนนี้ พระองค์จึงโปรดเกล้าฯให้จัดตั้งเป็น มณฑลชุมพร ต่อมาได้ยุบการปกครองแบบมณฑลเทศาภิบาลมาเป็นจังหวัด พ.ศ. ๒๔๙๕ เมืองชุมพรจึงมีฐานะเป็นจังหวัดที่เป็นอนุสรณ์แห่งกรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ผู้สามารถเดินเรือข้ามทะเลได้เอง

ชายทะเลชุมพร

ในที่สุด ชาวจาม ซึ่งไม่มีบทบาทเป็นนักรบอย่างแต่ก่อน ก็คงเปลี่ยนเป็นพ่อค้าทางทะเลชาวประมง จนมี จีน พม่า มอญ และจาม มารวมกันวิถีพหุวัฒนธรรม ปัจจุบันเมืองนี้มีวิถีความเชื่อตามชาติพันธุ์ เช่น  มีวัดพุทธที่มีพระพุทธรูปสวยงาม มีโรงเจรักศีลธรรมที่มีเทพเจ้าฝ่ายจีนครบโดยเฉพาะเทพเจ้า ๑๒ นักษัตร มีมังกร ๕ ธาตุเจ้าแม่มัทรี และเจ้าแม่กวนอิมบนเขามัทรีที่ยังมีอาหารพื้นถิ่น ส้มปลากะพงยอดมะพร้าว-ปลาหมึกไข่ผัดหวาน เนื้อปูม้า จากการเปิดสุดยอดชุมชนต้นแบบที่ชุมชนคุณธรรมบ้านปากน้ำชุมพร โดยมี นายนวรัตน์ วงศ์ปิ่นเพ็ชร์ นายอำเภอเมืองชุมพร, นายอธิวัส ทรรศปณะวิภาส นายกเทศมนตรีตำบลปากน้ำชุมพร และเครือข่ายชุมชนนั้น ได้ร่วมกันสักการะพระครูศรีธรรมวิเทศ เจ้าคณะอำเภอเมืองชุมพร เจ้าอาวาสวัดปากน้ำชุมพร และสิ่งศักดิ์สิทธิ์ทุกแห่งของชาวปากน้ำชุมพรซึ่งเป็นการขับเคลื่อนในการสร้างความเข้มแข็งให้แก่ระบบเศรษฐกิจฐานรากของชุมชน ด้วยการนำทุนทางวัฒนธรรมที่มีอยู่ในชุมชนนั้นมาพัฒนาต่อยอด เพื่อสร้างงาน สร้างรายได้สร้างคุณค่า และมูลค่าเพิ่มทางเศรษฐกิจ ด้วยการยกระดับชุมชนให้เป็นแหล่งท่องเที่ยววิถีชุมชน ตามโครงการ “เที่ยวชุมชน ยลวิถี” ซึ่งจัดมาตั้งแต่ พ.ศ.๒๕๖๔ จนถึงปัจจุบัน ซึ่งประธานพิธีได้ชื่นชมผู้นำและเครือข่ายในการขับเคลื่อนที่เข้มแข็งในการอนุรักษ์สืบสาน รักษา ต่อยอด ภูมิปัญญาของท้องถิ่น โดยเฉพาะ ธนาคารปู ที่ชุมชนได้ทำให้เกิดสินค้าส่งขายและร่วมกันแพร่พันธุ์ให้เกิดวงจรของปูม้า ซึ่งเป็นสินค้าและห่วงโซ่อาหารท้องถิ่นที่ก้าวไกลไปสู่ตลาดภายนอกในอนาคต