วิววัดราชาธิวาส

เดือนกรกฎาคมนี้มีวันที่ต้องจดจำไว้ให้มากด้วยเป็นปีเนื่องในอภิลักขิตสมัย ๒๐๐ ปี นับแต่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระสยามเทวมหามกุฏวิทยมหาราช ทรงผนวชวันที่๗ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๓๖๗ ทำให้คณะสงฆ์และชาวพุทธได้ร่วมเทิดพระเกียรติ พร้อมศึกษาประวัติศาสตร์พระพุทธศาสนา ย้อนรอยจากโบสถ์แพวัดราชาธิวาสสืบเรื่องไปยังหงสาวดี จนถึงต้นทางพุทธศาสนาจากลังกาประเทศ คณะสงฆ์ธรรมยุตและวัดราชาธิวาสวิหาร ได้พิจารณาถึงพระปรีชาสามารถให้ปรากฏสืบไปภายหน้า เพื่อให้อนุชนคนไทยได้ตระหนักรู้ถึงว่าสมัยเจ้าฟ้ามงกุฎทรงผนวช พระองค์ทรงบำเพ็ญพระราชกรณียกิจ ตลอดจนพระราชวิเทโศบาย ที่เป็นหิตานุหิตประโยชน์แก่พระพุทธศาสนาอย่างเป็นอเนกประการซึ่งรวบรวมเหตุการณ์ครั้งยังทรงผนวช โดยนำเอาโบสถ์แพแห่งวัดสมอราย (วัดราชาธิวาสวิหาร) เป็นจุดเริ่มต้นในการศึกษาแล้วถอยหลังย้อนอดีตไปสู่การประกอบพิธีอุปสมบทในนทีสีมาของหงสาวดี (มอญ) ถึงลังกาประเทศ พร้อมลำดับเหตุการณ์สำคัญเรื่อยมาจนถึงโบสถ์แพกลางน้ำวัดสมอราย ที่ได้รับบูรณะเป็นโบสถ์แพจำลองที่คณะเหนือของวัดราชาธิวาสวิหารในปัจจุบันเดือนกรกฎาคมนี้ปรากฏวาระมหามงคลที่เกี่ยวข้องกับวัดราชาธิวาส ๒ เหตุการณ์ คือ วันครบ๒๐๐ ปี ที่ พระวชิรญาณภิกขุ หรือพระเจ้าฟ้ามงกุฎ (ร.๔) ทรงได้ประทับจำพรรษา ณ วัดราชาธิวาสและพระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงเจริญพระชนมพรรษาครบ ๗๒ พรรษา คณะธรรมยุติกนิกายและวัดราชาธิวาส จึงจัดกิจกรรมเฉลิมพระเกียรติและถวายเป็นพระราชกุศลของทั้งสองพระองค์  

King Mongkut of Siam

ด้วยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวขณะทรงผนวชนั้นได้ประทับจำพรรษา ณ วัดสมอรายคือวัดราชาธิวาสวิหารในปัจจุบัน ครั้งนั้นพระวชิรญาณภิกขุได้ก่อตั้งคณะธรรมยุติกนิกายขึ้น ใน พระราชประวัติ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ที่เรียบเรียงโดยคณะธรรมยุต มูลนิธิมหามกุฏราชวิทยาลัย ในพระบรมราชูปถัมภ์ ระบุว่า พระวชิญาณภิกขุ ทรงกระทำทัฬหีกรรมในคณะสงฆ์รามัญถึง ๒ ครั้งโดยอุปสมบทซ้ำในคณะสงฆ์รามัญ สาเหตุเริ่มจาก “เจ้าฟ้ามงกุฎ” ทรงผนวชเป็นพระภิกษุเมื่อ พ.ศ.๒๓๖๗ ได้ทรงศึกษาวิปัสสนาธุระและพระปริยัติธรรมจนแตกฉานในภาษามคธโบราณ(บาลี) ด้วยทรงมุ่งหวังจะทราบพระธรรมวินัยให้ชัดแจ้งในข้อปฏิบัติอันเป็นมูลรากของพระศาสนา ทำให้ทรงประจักษ์ว่า วัตรปฏิบัติของพระสงฆ์สยามในขณะนั้นมีความคลาดเคลื่อนและหย่อนยานมาก จึงเกิดสังเวชพระราชหฤทัย ระหว่างที่ทรงพระปริวิตก พระวชิรญาณภิกขุหรือพระภิกษุเจ้าฟ้ามงกุฎได้ทรงพบพระเถระรามัญชื่อ พระสุเมธมุนี (ซาย พุทฺธวังโส) แห่งวัดบวรมงคล ผู้อุปสมบทมาแต่เมืองมอญ พระสุเมธมุนีเป็นพระราชาคณะผู้ประพฤติเคร่งครัด ได้ทูลอธิบายวัตรปฏิบัติพระสงฆ์รามัญ ซึ่งคณะกัลยาณีนั้นได้อธิบายการอุปสมบทมาให้พระวชิรญาณภิกขุได้ทรงทราบอย่างละเอียด ทำให้ทรงเห็นว่าวัตรเหล่านั้นมีความสอดคล้องกับพระพุทธพจน์ที่ทรงศึกษาจากพระบาลีไตรปิฎก จึงรับเอาวินัยมาเป็นแบบอย่างปฏิบัติเรื่อยมา นำมาสู่การอุปสมบทซ้ำในคณะสงฆ์รามัญของภิกษุเจ้าฟ้ามงกุฎ เมื่อพ.ศ. ๒๓๖๙ หลังทรงผนวชได้ ๒ พรรษานั้น เป็น “ทัฬหีกรรม” ครั้งที่ ๑ ส่วนครั้งที่ ๒ นั้นประมาณ พ.ศ. ๒๓๗๒ โดยมีพระสุเมธมุณีเป็นพระอุปัชฌาย์ กล่าวกันว่า เพื่อความมั่นพระราชหฤทัย ได้โปรดให้พระสงฆ์รามัญผลัดกันเป็นพระอุปัชฌาย์ทำอุปสมบทซ้ำถวายกันถึง ๖ ผลัด ในการนั้นยังมีพระที่เป็นศิษย์ของพระองค์ร่วมอุปสมบทซ้ำ ด้วยอีกหลายรูป นับเป็นนิกายสำคัญทางพระพุทธศาสนาของสยามที่กำเนิดพระธรรมยุติกนิกายขึ้นเป็นแห่งแรก การเปลี่ยนแปลงนั้นด้วยเหตุที่พระองค์ได้ทรงเรียนรู้วิทยาการที่ก้าวหน้าจากต่างประเทศจากพระสหายต่างศาสนา คือสังฆราชเปอเลอกัวส์ นับเป็นการเปลี่ยนแปลงต่างๆให้เกิดขึ้นในสยามประเทศอย่างมาก พระองค์ทรงมีพระราชกรณียกิจที่สำคัญในการบำรุงพระพุทธศาสนา การเปลี่ยนแปลงสงฆ์ในธรรมยุติกนิกาย การสร้างพระอารามหลวง และปฏิสังขรณ์วัดไว้จำนวนมาก นับว่าพระองค์เป็นพระราชวงศ์ที่ทรงผนวชยาวนานที่สุดถึง ๒๗ พรรษาก่อนขึ้นครองราชย์เป็นพระเจ้าแผ่นดินแห่งกรุงสยาม วัดสำคัญที่ร่วมจัดงานนี้เป็นวัดธรรมยุติกนิกายและวัดที่พระองค์ทรงบูรณะบำรุงวัดมาแต่แรก อันเป็นบทบาทใหม่ที่วัดสร้างแหล่งเรียนรู้ที่น่าสนใจ