กระทรวงศึกษาธิการ (ศธ.) สั่งปิดสถานศึกษาทุกแห่งทั่วประเทศตั้งแต่ 18 มีนาคม ไปจนกว่าจะมีประกาศเปลี่ยนแปลงอีกครั้ง และขอให้สถานศึกษาจัดการเรียนการสอนในรูปแบบอื่นแทนการเรียนในห้องเรียน การศึกษารูปแบบออนไลน์ คือคำตอบที่สถาบันการศึกษานำมาใช้เป็นสื่อการเรียนการสอนผ่านเทคโนโลยีต่างๆ เช่น มือถือ คอมพิวเตอร์ อินเตอร์เน็ต หรือ แอพลิเคชั่นต่างๆ อย่าง Microsoft Teams, Google Hangouts, Facebook Live, Line Group, Skype หรือ Zoom ส่งผลให้อัตราการดาวน์โหลดของแอพฯ สูงขึ้นในช่วงเวลาอันสั้น ได้แก่ Zoom ที่มีอัตราผู้ใช้งานสูงเป็นอันดับหนึ่งถึง 828% ในเดือนมีนาคมแซงหน้า Skype อันดับสอง ที่มีอัตราผู้ใช้งาน 215% และ Google Hangouts 67% ในอันดับ 3

นอกจากประสิทธิภาพการเข้าใช้งานจากที่ใดก็ได้แบบเห็นหน้ากัน ส่งเสียงคุยกัน พิมพ์ข้อความหากันได้ระหว่างผู้ใช้จำนวนมากในคราวเดียวกันแล้ว บางแอพฯ ยังสามารถช่วยให้ผู้สอนแชร์ไฟล์หรือสื่อการสอนเสนอแก่ผู้เรียนได้อย่างง่ายดาย และที่สำคัญคือ แอพฯ เหล่านี้โหลดใช้งานได้ฟรี ไม่มีค่าใช้จ่าย จากจำนวนแอพฯ ที่มีให้เลือกมากมาย การเลือกใช้แอพฯ ในการเรียนการสอน จะขึ้นอยู่กับข้อตกลงของผู้สอนและผู้เรียน ว่าถนัดและต้องการใช้แอพฯ ใดร่วมกัน จากนั้นผู้สอนจะกำหนดรายละเอียดวิชาและแอพฯ ที่ผู้เรียนต้องใช้เข้าร่วม พร้อมวันและเวลาล่วงหน้าเพื่อนัดให้ทุกคนเข้าร่วมพร้อมกันในความเป็นจริง

การศึกษารูปแบบออนไลน์ไม่ใช่เรื่องใหม่ สถาบันการศึกษาหลายแห่งในต่างประเทศ รวมทั้งประเทศไทยได้พยายามนำมาจัดเป็นส่วนหนึ่งของการเรียนการสอนมาสักพักแล้ว แต่วิกฤตการณ์โควิด-19 ปัจจุบัน เป็นเสมือนสารเร่งปฏิกิริยาที่บังคับให้การศึกษารูปแบบออนไลน์เกิดขึ้นอย่างแพร่หลายและรวดเร็วขึ้น เพื่อให้ทุกคนมีระยะห่างระหว่างกัน (Social distance) และหลีกเลี่ยงภาวการณ์ระบาดของเชื้อไวรัส

การเกิดขึ้นอย่างกะทันหันไม่ทันได้ตั้งตัวของผู้สอนและผู้เรียนหลายๆ คนจากผลของการปิดสถานศึกษาและการเปลี่ยนรูปแบบการเรียนการสอนนี้ ส่งผลให้มือใหม่ของการใช้แอพฯ ครั้งแรกประสบปัญหาต่อการเรียนรู้และพฤติกรรมการใช้งาน ด้วยการออกแบบที่เข้าใจได้ไม่ยาก ทำให้การเริ่มใช้แอพฯ เป็นไปด้วยความราบรื่น ผิดพลาดไม่มาก แต่ผู้เขียนในฐานะมือใหม่คนหนึ่ง ที่ได้ใช้แอพฯ ทดลองสอนไปบ้างแล้วนั้น ผู้เขียนได้ประสบเหตุการณ์และพฤติกรรมการใช้งานทั้งของผู้เขียนในฐานะผู้สอน และของผู้เรียน จึงนำมาสรุปเป็น

“ข้อควรรู้ในการศึกษาออนไลน์” แบ่งเป็น 3 ส่วนๆ ละ 5 ข้อ มีดังนี้

สำหรับผู้เรียนและผู้สอน มีดังนี้ 

1. สัญญานไวไฟหรืออินเตอร์เน็ต ควรเตรียมการให้พร้อม ทดลองใช้แอพฯ เพื่อสร้างความคุ้นเคยและป้องกันปัญหาที่อาจเกิดขึ้น เช่น ไมค์ไม่ดัง หรืออินเตอร์เน็ตไม่พอ

2. แต่งกายด้วยความสุภาพ โดยเฉพาะตั้งแต่ศีรษะถึงเอว (หมดห่วงเรื่องช่วงล่างถ้าต้องนั่งเพียงอย่างเดียว)

3.ปลดทุกข์ให้พร้อม ทำท้องให้อิ่ม เพื่อเลี่ยงอุปสรรคทางร่างกายที่ไม่พึงประสงค์

4.สถานที่ บรรยากาศ ฉากหลังและเสียงรบกวน พึงระวังว่าสิ่งเหล่านี้ที่อาจสร้างความอับอายได้ เช่น เสียงสุนัขเห่า หรือภาพแมวนอนแอ้งแม้ง สถานที่ใช้งานควรเป็นห้องส่วนตัว ไม่มีเสียงรบกวน ควรนั่งหันหลังให้ผนัง แสงสว่างมีเพียงพอ สำหรับบางแอพฯ จะมี option เปลี่ยนฉากหลังเป็น Visual background เลือกภาพที่ต้องการเป็นฉากหลัง เช่น ภาพทะเล ท้องฟ้า หรืออวกาศ

5.นัดหมายวัน/เวลา แอพฯ ที่ต้องการใช้ และระเบียบการเข้าระบบ (ห้องเรียน) อย่างเป็นลายลักษณ์อักษรแจ้งล่วงหน้าในช่องทางการสื่อสารร่วมกัน เช่น Line หรือ Google Classroom

สำหรับผู้สอน มีดังนี้

1.โหลดไฟล์และเตรียมสื่อการสอนให้พร้อม เพื่อลดการหยุดชะงักระหว่างการสอน

2.ตรงต่อเวลา เปิดระบบตามเวลาที่นัดหมายกับผู้เรียน

3.เปิดระบบด้วยป้ายประกาศ “กรุณาปิดไมค์และรายละเอียดของรายวิชา” เพื่อเตือนผู้เรียนเรื่องเสียงรบกวน และยืนยันตนเองว่าเข้าระบบถูกวิชา

4.ทักทายผู้เรียน แนะนำตนเอง และรายวิชา

5.การเชิญออก ผู้สอนสามารถเชิญผู้เรียนออกจากระบบ (ห้องเรียน) ได้ทุกเวลา ถ้าผู้เรียนปฏิบัติผิดกฎ เช่น เข้าร่วมระบบช้า (มาสาย) หรือการนั่งเรียนหลอกๆ แล้วผู้สอนจับได้

สำหรับผู้เรียน มีดังนี้

1.ตั้งท่ารอเข้าร่วมในระบบก่อนเวลา 5-10 นาที และกดเข้าร่วมหลังจากผู้สอนเปิดระบบ

2.ปิดไมค์และอ่านประกาศรายวิชา ถ้าเข้าผิดห้องจะได้ไหวตัวทันและนำตัวเองออกจากห้อง

3.ไม่ทานอาหารและเครื่องดื่มระหว่างการเรียน เพราะผู้สอนอาจเสียสมาธิในระหว่างการสอน

4.ไม่หลบกล้อง ลุกไปที่อื่น หรือหายไปจากจอระหว่างการเรียนแบบเปิดวีดีโอ รวมทั้งไม่เชิญผู้อื่นที่ไม่เกี่ยวข้องร่วมเฟรมเดียวกัน ในกรณีที่ต้องการเข้าห้องน้ำอย่างสุดจะกลั้น ให้ขออนุญาตผู้สอนส่วนตัวด้วยการพิมพ์ข้อความทาง Chat

5.ไม่เผลอแสดงกิริยาส่วนตัว เช่น แคะขี้ตา กัดเล็บ ปั่นผม ระหว่างการฟังบรรยาย อย่าลืมว่าตอนนี้ผู้สอนเห็นใบหน้าและอาการของผู้เรียนชัดเจนกว่าตำแหน่งหลังห้องเรียนที่เคยนั่งทุกครั้ง

ผู้เขียนหวังเป็นอย่างยิ่งว่าประเทศไทยและประเทศอื่นๆ ในโลกจะกลับเข้าสู่ภาวะปกติในไม่ช้า อย่างไรก็ตาม การศึกษารูปแบบออนไลน์คงยังดำเนินอยู่ และจะทวีความสำคัญและมีผู้ใช้งานมากขึ้นอย่างแน่นอนในอนาคต

ข้อมูลจาก : ผศ.ธารีทิพย์ ทากิ อาจารย์คณะการท่องเที่ยวและการโรงแรม มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์