"หลวงปู่มั่น ภูริทัตโต" ปรารภถึง "หลวงปู่ขาว อนาลโย" ว่าท่านเป็นพระมีคุณธรรมองค์สำคัญ (คัดลอกจากพระธรรมเทศนาโดย หลวงปู่เจี๊ยะ จุนโท เทศนาเรื่อง "การพิจารณากาย")

อย่างเคยคุยกับปู่...ปู่ขาว (หลวงปู่ขาว อนาลโย) ปู่ขาวนี่เป็นผู้มีคุณธรรมอันสำคัญองค์หนึ่ง เพราะได้รับสมัญญาจากครูอาจารย์มั่น (หลวงปู่มั่น ภูริทัตโต) อาตมาได้ยินกับหูเอง แต่ว่าท่านพูดให้หมู่ฟังเท่านั้นว่า "เออ หมู่เอ้ย...ให้รู้จักท่านขาวไว้ด้วยเน้อ เธอได้พิจารณาของเธอแล้วมาเล่าให้เราฟัง"

พูดเท่านี้ นี่...ก็กินหัวใจว่า ปู่นี้ (หลวงปู่ขาว อนาลโย) ต้องเป็นพระที่สำคัญแน่นอน หลวงตายังไม่รู้จัก เมื่อออกจากครูอาจารย์แล้วก็ต้องพยายามค้นหาจนเจอะ เป็นอย่างนั้น แล้วก็ได้ศึกษาคุยกันในเรื่องการปฏิบัติ ได้ถามสิ่งต่างๆ นานา เพราะท่านเป็นผู้เฒ่าผู้แก่มีความชำนิชำนาญ

เราสมัยยังเป็นเด็กอยู่ ก็ต้องศึกษากับครูบาอาจารย์ สิ่งใดผิด สิ่งใดถูก แล้วก็ได้เป็นประโยชน์ นี่...ก็ได้นำมาเล่าสู่กันฟังแบบนี้ เพราะฉะนั้นก็เทศน์ไปตามประสาได้ยินได้ฟังมา ความเข้าใจมันก็ยังน้อยอยู่ หลวงตาไม่ใช่ผู้ประเสริฐ เป็นอย่างนั้น

เพราะฉะนั้น การค้นคว้านี่เป็นหลักสำคัญ ค้นลงไป ค้นให้มาก อย่างไปเจอะกันกี่ที ปู่ก็ถาม
 “เจี๊ยะ...เป็นไงเอ๊ย? ค้นบ่?”
 “ค้นครับ”
 “เออ เอาอย่างนั้นสิ” นี่...ทุกที
 ถ้าเจอะกันก็ต้อง
 “คันครับครูอาจารย์...ค้นแยะ”
 “เออ...อย่างนั้นจึงดี”

นี่เพราะฉะนั้นก็มาเตือนสติพวกเรา ผู้ที่ทำสมาธิดีแล้วอย่าได้นอนใจ ค้นคว้าพินิจพิจารณาไป กายนี่เป็นของดี พิจารณาแล้ว มันจะเกิดความเบื่อความ หน่ายคลายความกำหนัดของหัวใจ ที่เคยติดว่า ตัวเรา ตัวเขา ตัวมึง ตัวกู อันนี้มันจะถอดถอนไป เพราะว่าเมื่อพิจารณามากเข้า มากเข้า มันจะเกิดความเบื่อหน่าย อย่างในอนัตตลักขณสูตรที่ท่านแสดง เกิดนิพพิทา ความเบื่อหน่าย เบื่อหน่ายในสังขารร่างกายของเรา

เมื่อใจที่จดจ้องค้นคว้าพิจารณาอยู่ในอารมณ์อันหนึ่งของกายอย่างนั้นแล้ว มากเข้า มากเข้า มันก็เกิดความเบื่อหน่าย หน่ายอย่างในชีวิตเราไม่เคยเจอะ มันก็หน่ายลงไป หน่ายจนบางครั้งบางคราวน้ำหูน้ำตาไหลลงมา เกิดความสังเวชสลดใจ ในชีวิตเราไม่เคยเป็นอย่างนั้นมันก็เป็นขึ้นมา

จึงว่าธรรมของพระพุทธเจ้าเป็นสิ่งที่มหัศจรรย์ เมื่อบุคคลใดๆได้ลิ้มรสเข้าไปแล้วมันก็ต้องติดคุณค่าราคาธรรมะ เรื่องโลกมีเงินเป็นร้อยเป็นสิบเป็นพันล้านมัน ก็ไม่มีคุณค่าราคาเท่าธรรมะของพระพุทธเจ้า สิ่งเหล่านั้นเป็นของนอกกาย เราไม่ได้เอาติดตัวไปเลยไปเพียงแดงเดียวเก๊เดียว แม้แต่เสื้อผ้า ผ้าผ่อน ตายแล้วโลงเขาทำมาอย่างดี สวยๆ งามๆ นั้นก็ต้องเผาไฟหมด

นี่เมื่อท่านได้พิจารณาลงไปอย่างนั้นแล้ว ใจมันถอด ใจมันถอน ใจมันเกิดความสังเวชสลดใจอย่างนั้นจึงเรียกว่า เป็นประโยชน์มหัศจรรย์ของการบรรพชา ในชีวิตของเราได้พบพลอยเม็ดใหญ่ อย่างมีค่าหาประมาณที่จะเทียบไม่ได้ นี่อันนี้ประเสริฐที่สุด

...................

กราบขอบพระคุณและขออนุโมทนาบุญกับผู้ที่มีส่วนร่วมในการเผยแผ่โอวาทธรรมนี้ ทุกๆท่าน และเพจ "พระอรหันต์ สายหลวงปู่มั่น"