ศีลเป็นเบื้องต้น ก้าวแรกแห่งการทำความดีของพระพุทธมามกะ เข้ากับหลักที่ว่า อาทิกัลยาณัง ศีลงามในเบื้องต้น ใครจะเป็นองค์พระ-เณร-อุบาสก-อุบาสิกาได้ ก็จะมีศีลเป็นเครื่องวัด

ศีล เป็นบ่อเกิดแห่งกัลยาณธรรมทั้งหลาย เมื่อศีลมี ศีลตั้งมั่นลงใน กาย วาจา ใจ ของใครแล้ว กาย วาจา ใจ ของผู้นั้นเบื้องต้นมี กัลยาณธรรม คือความสงบเสงี่ยม เรียบร้อย น่าคบค้าสมาคม พูดจาน่ารักเป็นสุภาษิตควรคิดและควรนำไปปฏิบัติตามเป็นต้น

ต่อนั้นไปธรรมทั้งหลาย มีพรหมวิหารเป็นต้น ก็จะพอกพูนไหลเข้ามานอนเนื่องปรากฏอยู่ในใจของผู้มีศีล ศีลไม่สักแต่ว่าเป็นบ่อเกิดแห่งกัลยาณธรรมเท่านั้น แต่ยังคุ้มครองรักษากัลยาณธรรมนั้น ๆ ไว้ได้อีกด้วย เหมือนแม่ไก่กับลูกไก่

ฉะนั้น ศีลเป็นหัวหน้าพาธรรมทั้งหลายที่เป็นกุศลทั้งปวง ให้เดินถูกทาง คือผู้มีศีลเป็นพื้นอยู่แล้ว ธรรมทั้งหลาย เช่นความละอายบาปความกลัวบาป ความสละเป็นต้นก็ตามมา สนับสนุนเป็นกำลังเป็นบริวารห้อมล้อมในศีล ศีลก็สมบูรณ์บริบูรณ์เพิ่มพูนกำลังขึ้น

เมื่อเรารู้คุณค่าของศีล ซึ่งเกิดมีขึ้นในตนของตนจนหายสงสัยแล้ว ก็จะไม่แสวงหาศีลในที่อื่น เพิ่มพูนบำรุงศีลที่มีอยู่ในตัวของตน จนเป็นอริยกันตะศีลก็จะเกิดความอิ่มใจ ภูมิใจในศีลของตน ต่อจากนั้นความสงบภายในใจก็จะเกิดขึ้น แล้วจิตก็แน่วแน่ตั้งมั่นอยู่ในคุณธรรมนั้น จิตที่ตั้งมั่นดีแล้ว ย่อมมองเห็นสัจธรรมคำสอนของพระพุทธเจ้าตามเป็นจริง

จนหายความสงสัยอันเป็นเหตุให้อุทานว่า อะไรหนอๆ เป็นอันว่าเราเข้าถึงพระธรรมคำสอนของพระพุทธเจ้าแล้ว เราจะอยู่ไหน ไปไหนทำอะไรอยู่ พระธรรมย่อมติดตามตัวของเราไปในที่ทุกสถาน เราบริโภคอาหารก็บริโภคเพื่อพระธรรม จะนุ่งห่มก็หุ้มห่อพระธรรม ผู้ที่มามีความรู้สึกมีสติระลึกได้อย่างนี้แล้ว ย่อมไม่สามารถปล่อยตัวให้กิเลสบาปธรรม นำเอาพระธรรมคำสอนอันนี้ไปหมกตม (คืออกุศลธรรม) ได้ สมกับพุทธภาษิตว่า

ธมฺโม หเว รกฺขติ ธมฺมจารี ธรรมที่ปฏิบัติอยู่นั่นแลย่อมเป็นเครื่อง ปกป้องรักษาผู้ปฏิบัติเอง

ธมฺโม สุจิณฺโณ สุขมาวหาติ ผู้ปฏิบัติธรรมถูกต้องดีแล้วให้เกิดสุข

เมื่อเราได้รับความสุขในปัจจุบันเพราะปฏิบัติชอบ ในปรายภพข้างหน้าเราก็ไม่ต้องสงสัย ดังอธิบายเพิ่มธรรมิกถามา ก็พอควรแก่เวลา เอวํฯ

.................................

โอวาทธรรม หลวงปู่เทสก์ เทสรังสี วัดหินหมากเป้ง อ.ศรีเชียงใหม่ จ.หนองคาย ขอบคุณลานธรรมจักร