ปกติถ้าเราอยู่สุขอยู่สบายเราก็ไม่ต้องไปแก้ปัญหาอะไร ไม่ต้องใช้ความคิดว่าเราจะกำจัดความทุกข์นี้ได้อย่างไร เพราะไม่มีใครชอบความทุกข์ ก็ต้องสร้างความทุกข์ขึ้นมาเพื่อกระตุ้นให้เกิดปัญญาขึ้นมา สำหรับนักปฏิบัตินี้ บางทียังไม่มีความทุกข์ แต่เราต้องสร้างทุกข์ขึ้นมา มันจะได้กระตุ้นให้มันเจริญสติ เจริญปัญญา เพราะถ้ามันสุขสบายมันก็ไม่ต้องเจริญสติ ไม่ต้องเจริญปัญญา เหมือนคนเราถ้าไม่เจ็บไข้ได้ป่วยก็ไม่หายา ใช่ไหม บางทีต้องทำให้ร่างกายมันเจ็บปวด คนไข้บางคนชอบหมอ อยากไปหาหมอ ไม่รู้จะไปยังไง ไม่มีเหตุไปก็เลยทำเจ็บขาบ้าง ปวดท้องมั่ง จะได้ไปหาหมอได้ สร้างเหตุ อันนี้ก็เหมือนกัน บางทีเราต้องสร้างเหตุเพื่อกระตุ้น เพราะปกติจิตของเราถ้ามันสุขสบาย มันก็จะไม่ดิ้นรน งั้นจึงต้องไปอยู่แบบทุกข์ยากลำบาก สำหรับนักปฏิบัติก็เป็นการสร้างความทุกข์ขึ้นมา

ธุดงควัตรนี่ก็เป็นการสร้างความทุกข์ให้กับผู้ปฏิบัติ แทนที่จะกินวันละ ๓ มื้อ นี่ก็แค่มื้อเดียว แล้วก็แทนที่จะกินในสำรับ มีจานมีถ้วย มีของคาวของหวาน อาหารแทนที่จะแยกกัน ก็เอารวมกันในบาตร มันก็จะต้องทำให้ต้องใช้ปัญญา พิจารณาเพื่อที่จะได้สู้กับความทุกข์ยากลำบากนี้ให้ได้ ต้องเจริญสติ ต้องทำใจให้นิ่ง ไม่งั้นมันจะทำไม่ได้ นี่เป็นของที่ไม่ยาก อันนี้เป็นตัวอย่างที่ง่าย ตัวอย่างที่ยาก เช่น เราต้องการพิจารณาความตาย มันไม่ยอมพิจารณา ก็เลยต้องให้มันไปอยู่ที่ใหม่ที่มันเสี่ยงต่อความตาย เข้าไปอยู่ในป่า ไปอยู่ที่ใกล้สัตว์ร้ายต่างๆ มันจะทำให้ต้องมาพิจารณาเรื่องของร่างกายเรา มันเที่ยงหรือไม่เที่ยง มันเป็นตัวเราหรือไม่ใช่เป็นตัวเรา ก็จะพิจารณามันไม่เที่ยง ในร่างกายนี้ เกิดแล้ว มันก็ต้องแก่เจ็บตายเป็นธรรมดา มันไม่ใช่ตัวเรา เป็นดิน น้ำ ลม ไฟ ทำมาจากดิน น้ำ ลม ไฟ เดี๋ยวเวลาตายมันก็กลับคืนสู่ดิน น้ำ ลม ไฟ ถ้าเราไปยึดไปถือว่าเป็นตัวเราของเรา มันก็จะทำให้เราทุกข์ ถ้าเราไปยึดไปอยากให้มันไม่ตาย มันก็จะทำให้เราทุกข์ ถ้าเราอยากจะพ้นทุกข์ เราก็ต้องยอมตาย ปล่อยมัน

ถ้ามันอยู่ที่ปลอดภัยนี่ มันไม่มีเหตุการณ์มาบีบบังคับใจ ใจไม่มีความทุกข์กับสถานที่ปลอดภัย แต่พอไปอยู่สถานที่ที่มันน่ากลัวนี่ มันจะเริ่มเกิดความทุกข์ใจขึ้นมา ก็ต้องหาวิธีกำจัดมัน ต้องใช้ปัญญา ใช้สติใช้ปัญญา ถ้าปัญญาไม่ถึงขั้นก็เอาสติก่อน พุทโธๆ เวลาเกิดความกลัวก็ให้พุทโธๆ ไป จนกว่าใจจะสงบ พอใจสงบ ความกลัวก็หายไป ถ้าจะดำเนินต่อ พอใจสงบแล้วมีสติแล้วก็พิจารณาทางด้านปัญญา พิจารณาความไม่เที่ยง ต้องตายหรือไม่ตาย แล้วไปอยากให้มันไม่ตายนี่ จะห้ามมันได้ไม๊ อยากไม่ตายก็ไปสร้างความทุกข์ให้กับใจ สร้างความกลัวตายให้กับใจ 

ถ้าไม่อยากจะทุกข์กับร่างกาย ก็ยอมตาย ปลง อันนี้ทุกข์บ่มีปัญญาบ่เกิด ทางปฏิบัตินี้ท่านมักจะต้องไปหาเรื่องหาราวที่สร้างความทุกข์ขึ้นมา เช่น นั่งภาวนาให้มันเจ็บ นั่งแล้วไม่ขยับ ใช้ปัญญาสู้กับมัน ทำใจให้สงบให้ได้ ปล่อยวางเวทนาให้ได้ พอใจสงบ ปล่อยวางเวทนาได้ ใจก็ไม่ทุกข์ อยู่กับความเจ็บไข้ได้ป่วย ความเจ็บปวดจะรุนแรงขนาดไหนก็ไม่ต้องกินยาแก้ปวด เพราะไม่กลัวความเจ็บ ไม่ต้องไประงับมัน ปล่อยมันปวดไป พิจารณาว่าเวทนาก็ไม่เที่ยง มันมาแล้วก็ไป เจ็บแล้วเดี๋ยวมันก็หายเจ็บ สุขแล้วก็มาทุกข์ แล้วก็ไม่สุขไม่ทุกข์ เปลี่ยนไปตามเรื่องของมัน เป็นธรรมชาติ เป็นอนัตตา มันไปสั่งมันไม่ได้

เราก็ยอมรับกับสภาพความเป็นจริงของธรรมชาติให้ได้ สุขก็รับได้ ไม่สุขไม่ทุกข์ก็รับได้ ทุกข์ก็ต้องรับได้ พอรับได้นี้ก็สบายแล้ว ไม่กลัวเรื่องเจ็บไข้ได้ป่วย อยู่กับมันได้ ถ้าตายก็ไม่กลัวอีกเพราะยอมตาย นี่คือวิธีละสังโยชน์ ละสักกายทิฏฐิ พิจารณาเวทนา ร่างกาย ว่าเป็นอนิจจัง ไม่เที่ยง เป็นอนัตตา ไม่มีตัวตน เป็นทุกข์ถ้าเราไปอยากให้มันเที่ยง ไปอยากให้มันเป็นของเรา พอจะเข้าใจไหม คุณหมอ ทุกข์บ่มีปัญญาบ่เกิด มารบ่มี บารมีบ่เกิดนะ มารก็คือผู้ที่จะมาขัดขวางการกระทำความดีต่างๆ เมตตาบารมีไม่เกิดถ้าไม่มีมาร มีคนมาจองเวรจองกรรม มามีเรื่องมีราวกับเรา อยากจะให้มีเมตตาบารมีก็ให้อภัยเขา ไม่จองเวรจองกรรมกัน

พระอาจารย์สุชาติ อภิชาโต วัดญาณสังวรารามฯ จังหวัดชลบุรี เมื่อวันที่ ๙ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๖๕ (เพจ พระอาจารย์สุชาติ อภิชาโต)