“โครงการรักษ์น้ำเพื่อพระแม่ของแผ่นดิน” เป็นโครงการที่ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ จัดทำเพื่อสนองพระราชเสาวนีย์ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ในรัชกาลที่ 9 โดยนำภารกิจการดำเนินงานในพื้นที่โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ โครงการส่วนพระองค์ สถานีพัฒนาเกษตรที่สูงตามพระราชดำริ ศูนย์บริการและพัฒนาลุ่มน้ำตามพระราชดำริพื้นที่ลุ่มน้ำแม่สะงา ลุ่มน้ำปาย และลุ่มน้ำสะมาด - ห้วยหมากกลาง มาเป็นต้นแบบดำเนินการ

“โครงการอ่างเก็บน้ำบ้านห้วยโป่งอ่อน” บ้านแม่สะงา หมู่ที่ 2 ต.หมอกจำแป่ อ.เมือง จ.แม่ฮ่องสอน เป็นอีกหนึ่งโครงการภายใต้ “โครงการรักษ์น้ำเพื่อพระแม่ของแผ่นดิน” ที่กรมชลประทานดำเนินการ โดยก่อสร้างอ่างเก็บน้ำขนาดเล็กในพื้นที่ลุ่มน้ำแม่สะงา สามารถกักเก็บน้ำได้ 645,000 ลูกบาศก์เมตร (ลบ.ม.) รองรับพื้นที่การเกษตรบ้านแม่สะงา หมู่ที่ 2 ต.หมอกจำแป่ 1,500 ไร่ บ้านหมอกจำแป่ หมู่ที่ 1 ต.หมอกจำแป่ 700 ไร่ และบ้านกุงไม้สัก หมู่ที่ 2 จ.ปางหมู 300 ไร่ รวมทิ้งสิ้น 2,200 ไร่

นอกจากนี้ ยังใช้เป็นแหล่งน้ำเพื่อการอุปโภคบริโภคของราษฎรในพื้นที่ ซึ่งครอบคลุมชุมชน 2 หมู่บ้าน คือบ้านแม่สะงา หมู่ที่ 2 และบ้านกุงไม้สัก หมู่ที่ 2 จำนวน 1,131 คน หรือ 362 ครัวเรือน รวมทั้งยังใช้ประโยชน์ด้านปศุสัตว์ทั้งเพื่อการบริโภคและจำหน่ายเป็นรายได้เสริมรวมกันกว่า 6,500 ตัว

นายสุรศักดิ์ วงศ์ชัย หัวหน้าฝ่ายส่งน้ำและบำรุงรักษาที่ 1 โครงการชลประทานแม่ฮ่องสอน กรมชลประทาน เปิดเผยว่า โครงการอ่างเก็บน้ำห้วยโป่งอ่อน ก่อสร้างเมื่อปี 2551 แล้วเสร็จในปี 2552 เป็นอ่างเขื่อนดินมีความยาวสันเขื่อน 120 เมตร สันเขื่อนสูง 23 เมตร ปัจจุบันเกษตรกรได้ประโยชน์จากอ่างเก็บน้ำแห่งนี้ในการทำการเกษตรช่วงฤดูฝนด้วยการปลูกข้าว ช่วงฤดูแล้งจะปลูกกระเทียมกับถั่วเหลือง อย่างเพียงพอตลอดปี

นายอุทัย วงศ์ประเสริฐ เกษตรกรสมาชิกของกลุ่มผู้ใช้น้ำ บ้านแม่สะงา กล่าวว่า เมื่อก่อนจะทำนาปีละครั้งเป็นนาน้ำฝน หลังหมดฤดูทำนาก็ไม่ได้ทำอะไรเพราะน้ำไม่พอ แต่ตอนนี้ไม่ต้องกังวลเรื่องฝนทิ้งช่วง เพราะมีน้ำจากอ่างเก็บน้ำอย่างเพียงพอ ขณะที่พื้นที่บนเนินก็ปลูกพืชประเภทให้ผลได้เพราะระดับน้ำใต้ดินสูงขึ้น

“หลังจากเก็บเกี่ยวข้าวเสร็จก็ปลูกพืชไร่ประเภทถั่วและกระเทียมได้อย่างต่อเนื่อง เพราะมีน้ำเพียงพอ ให้ราษฏรในพื้นที่มีรายได้เพิ่มขึ้น มีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น ไม่ย้ายไปทำงานที่อื่นๆ ทุกคนต่างเห็นผลประโยชน์จากอ่างเก็บน้ำจึงมารวมตัวกันตั้งเป็นกลุ่มผู้ใช้น้ำ และร่วมกันบริหารจัดการน้ำจากอ่างเก็นน้ำ โดยมีนายช่างชลประทานเป็นที่ปรึกษาแนะนำ ซึ่งปัจจุบันมีสมาชิกร่วม 300 คน” นายอุทัยกล่าว

ปัจจุบัน โครงการอ่างเก็บน้ำห้วยโป่งอ่อน บรรจุอยู่ในโครงการรักษ์น้ำเพื่อพระแม่ของแผ่นดิน และเมื่อเร็วๆนี้ นายพลากร สุวรรณรัฐ องคมนตรี ในฐานะประธานอนุกรรมการติดตามและขับเคลื่อนโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริพื้นที่ภาคเหนือ พร้อมคณะอนุกรรมการฯ เดินทางไปติดตามความก้าวหน้าการดำเนินงานตามพระราชประสงค์ของ สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมหาวชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกูร รัชกาลที่ 10 ที่ทรงห่วงใยโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ โดยได้พระราชทานพระราชกระแสให้ติดตาม ขับเคลื่อน และเร่งรัด รวมทั้งแก้ไขปัญหาอุปสรรค การดำเนินงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ให้มีความครบถ้วนสมบูรณ์ บังเกิดประโยชน์สูงสุดกับราษฎร

ดร.ทองเปลว กองจันทร์ อธิบดีกรมชลประทาน กล่าวว่า กรมชลประทาน ซึ่งเป็นหน่วยงานหลักที่รับผิดชอบและสร้างความมั่นคงในเรื่องน้ำให้กับประเทศ ได้นำ พระราชกระแสดังกล่าว มากำหนดไว้ในแนวทางการปฏิบัติงานเพื่อขับเคลื่อนนโยบายของกระทรวงเกษตรและสหกรณ์และขับเคลื่อนยุทธศาสตร์กรมชลประทาน ซึ่งมีแนวทางขับเคลื่อน 7 แนวทาง แนวทางที่กรมชลประทานให้ความสำคัญเป็นลำดับแรก คือ เร่งรัด การดำเนินงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ โดยได้สั่งการให้เร่งรัดโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริในด้านการพัฒนาแหล่งน้ำที่ยังไม่ได้ดำเนินการ ให้แล้วเสร็จตามแผนงานที่วางไว้ พร้อมให้จัดทำแผนปฏิบัติการและติดตามประเมินผลอย่างเป็นระบบ แบ่งเป็นแต่ละภูมิภาค คือ ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคกลาง และภาคใต้

โครงการอ่างเก็บน้ำบ้านห้วยโป่งอ่อน แม้จะเป็นโครงการชลประทานขนาดเล็ก แต่ก็สามารถแก้ปัญหาน้ำในพื้นที่ได้อย่างมีประสิทธิภาพ สร้าง
ความมั่นคงในเรื่องน้ำให้กับพื้นที่ ราษฎรมีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น สามารถพึ่งพาตนเองได้อย่างยั่งยืน สอดคล้องกับวัตถุประสงค์ของ โครงการรักษ์น้ำเพื่อพระแม่ของแผ่นดิน คือ

….ฟื้นฟูและอนุรักษ์สภาพป่าต้นน้ำลำธาร ให้สามารถเกิดประโยชน์ได้อย่างยั่งยืนพัฒนาชีวิตและความเป็นอยู่ของประชากรให้สามารถดำรงชีวิตอยู่ได้อย่างพอเพียงและมีความสมดุลกับสิ่งแวดล้อม ตลอดจนสนับสนุนให้ชุมชนมีเครือข่ายการเรียนรู้ด้วยตนเองอย่างเหมาะสม ภายใต้การสนับสนุนของรัฐและองค์กรในท้องถิ่น....