ในช่วงวิกฤติการระบาดของ โควิด-19 วัตถุปัจจัยที่สำคัญซึ่งเป็นความต้องการของสังคม คงไม่มีอะไรโดดเด่นไปกว่าเจลล้างมือแอลกอฮอล์ ที่จะใช้ในการป้องกันโควิด-19 ซึ่งยังมีคนอีกมากมายที่ไม่เข้าใจว่า เจลล้างมือ
แอลกอฮอล์ ที่ใช้กันอยู่หลายๆ สูตรในเวลานี้ มีส่วนประกอบของสารผสมที่สำคัญตัวหนึ่งเรียกว่า คาร์โบพอล (Carbopol) ซึ่งเป็นพอลิเมอร์สังเคราะห์ ที่มีความสำคัญในการใช้ขึ้นรูปเจลแอลกอฮอล์ เจ้าสารตัวนี้จะมีราคาแพง ยิ่งในช่วงที่ขาดตลาดยิ่งแพงมากขึ้นเป็นเท่าตัว และที่สำคัญต่อสุขภาพก็คือการทำเจลแอลกอฮอล์ด้วยคาร์โบพอลต้องใช้สารไตรเอทาโนลามีน (triethanolamine) ในการทำปฏิกิริยาสร้างเนื้อเจล ซึ่งหลายประเทศทางยุโรป โดยคณะกรรมาธิการยุโรป (EuropeanCommission) จัดให้เป็นสารกลุ่มethanolamine ซึ่งอาจทำให้เกิดอาการแพ้ระคายเคือง และมีการศึกษาพบว่าสามารถทำปฏิกิริยากับสารเคมีบางชนิด ก่อตัวเป็นสารกลุ่มไนโตรซามีน (nitrosamines) ซึ่งในประเทศไทยอนุญาตให้ใช้สารนี้ได้แต่ต้องมีการจำกัดปริมาณการใช้และความเข้มข้นตามข้อกำหนดของสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) สรุปว่า เจลแอลกอฮอล์ ที่ใช้คาร์โบพอล หากผิดเพี้ยนไปจากปริมาณที่กำหนดก็จะเป็นอันตรายต่อสุขภาพได้

และเป็นที่น่าภาคภูมิใจว่า ประเทศไทยของเรา ได้มีนักวิทยาศาสตร์รุ่นใหม่ ปี 2562 สามารถคิดค้นสารทดแทนคาร์โบพอลมาใช้แทนได้ ซึ่งเป็นผลผลิตจากธรรมชาติ เรียกว่า “แซนแทนกัม” (Xanthan gum) ที่มีความปลอดภัยต่อสุขภาพมากกว่าการใช้ คาร์โบพอล

ดร.ธีรพงศ์ ยะทา คือนักวิทยาศาสตร์รุ่นใหม่ ปี 2662 เป็นอาจารย์จากหน่วยชีวเคมี ภาควิชาสรีรวิทยาคณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาฯ ได้เปิดเผยให้ทราบว่า “แซนแทนกัม” (Xanthan gum) หาซื้อได้ทั่วไป ราคาไม่แพงมาก แซนแทนกัมเป็นพอลิเมอร์ที่มีประสิทธิภาพในการโอบอุ้มแอลกอฮอล์ได้มาก ในการวิจัยมีการนำองค์ความรู้มาปรับกรรมวิธีการผลิตให้สามารถรับแอลกอฮอล์ได้สูงสุดถึง 80 เปอร์เซ็นต์ โดยคงสภาพเนื้อเจลได้แม้เก็บไว้เป็นเวลา 1-2 ปี นอกจากนี้เรายังนำน้ำมันหอมระเหยจากพืชสมุนไพรไทย เช่น ตะไคร้หอม มะกรูด มาใส่ในเจลแอลกอฮอล์โดยใช้เทคโนโลยีระดับนาโนในการกักเก็บน้ำมันหอมระเหยไว้ หลังจากแอลกอฮอล์ระเหย กลิ่นหอมก็ยังคงติดมือนานขึ้น

นอกจากเจลแอลกอฮอล์แล้ว อ.ดร.ธีรพงศ์ ยังได้พัฒนา “สเปรย์เจล”ที่มีการเพิ่มประสิทธิภาพในการฆ่าเชื้อโรคได้ดี เพิ่มระยะเวลาในการสัมผัสกับเชื้อโรคได้นานขึ้นเหมือนกับเจลแอลกอฮอล์ โดยใช้แซนแทนกัมเป็นพอลิเมอร์ธรรมชาติที่ให้ความชุ่มชื้นกับผิวได้ดี ไม่แสบผิว

เจลแอลกอฮอล์ล้างมือ นวัตกรรมนาโนจากสมุนไพรธรรมชาติที่ปลอดภัย ของ อ.ดร.ธีรพงศ์ ยะทา จึงเป็นผลงานวิจัยที่พลิก “วิกฤติ” ในช่วงโควิด-19 ให้เป็น “โอกาส” ในการสร้างเจลแอลกอฮอล์เครื่องมือป้องกันตนเองจากเชื้อโรคในระยะยาว ซึ่งจะเป็นหนึ่งในตัวเลือกสำหรับผู้บริโภคในอนาคต