ผู้เชี่ยวชาญแนะชาวนาใส่ใจความสะอาด‘เมล็ดพันธุ์-รถเกี่ยว’ ลดความเสี่ยง‘ข้าววัชพืช’ระบาด

19  ส.ค. 2565 นางจรรยา มณีโชติ นายกสมาคมวิทยาการวัชพืชแห่งประเทศไทย และอดีตผู้เชี่ยวชาญด้านวัชพืช สำนักวิจัยพัฒนาการอารักขาพืช กรมวิชาการเกษตร ให้สัมภาษณ์กับผู้สื่อข่าว ขณะลงพื้นที่ จ.สิงห์บุรี เพื่อเตรียมแปลงนาสำหรับสาธิตการควบคุมและกำจัดข้าววัชพืช ว่า ข้าววัชพืชนั้นเป็นญาติกับข้าวที่มนุษย์นำมาปลูกเพื่อรับประทาน โดยมีบรรพบุรุษร่วมกันคือข้าวป่า 

ซึ่งต่อมานักปรับปรุงพันธุ์พืชได้คัดเลือกสายพันธุ์ข้าวที่ดี เช่น ไม่ร่วง ออกรวงโตสม่ำเสมอ มาใช้เป็นพันธุ์ข้าวทางการเกษตร ส่วนข้าววัชพืชคือสายพันธุ์ที่ไม่ดี เช่น เมล็ดในสีแดง-เปลือกสีดำ หางยาว ร่วงก่อนการเก็บเกี่ยว โดย ข้าววัชพืชจะแย่งทรัพยากรที่จำเป็นของข้าวที่ชาวนาปลูกทั้งแร่ธาตุอาหารในดินและแสงแดด แต่ชาวนาไม่สามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้เลยเพราะเมล็ดหลุดร่วงไปก่อนที่จะเก็บเกี่ยวได้ 

ทั้งนี้ ในแปลงนาที่ไม่เคยมีข้าววัชพืชระบาดมาก่อน หรือทำการควบคุมและกำจัดอย่างต่อเนื่องจนไม่พบข้าววัชพืชแล้ว เกษตรกรสามารถป้องกันได้จากความเสี่ยง 2 ด้าน ด้านหนึ่งคือเมล็ดพันธุ์ข้าว ต้องซื้อจากแหล่งที่เชื่อถือได้ เช่น ได้รับมาตรฐานรับรองจากหน่วยงานภาครัฐว่าเป็นพันธุ์สะอาด และหากจะให้มั่นใจยิ่งขึ้นควรลอยน้ำเกลือก่อนนำไปปลูก โดยการลอยน้ำเกลือนั้นเป็นภูมิปัญญาชาวบ้าน ใช้ความเค็มของเกลือทำให้วัตถุที่มีน้ำหนักเบาลอยขึ้นเหนือน้ำเพื่อคัดกรองสิ่งจือปนออก แล้วจึงนำเมล็ดพันธุ์ไปล้างน้ำก่อนเข้ากระบวนการบ่มข้าวเพื่อเตรียมปลูก

“คนสมัยก่อนเขาลอยน้ำเกลือ คือเอาข้าว เอาน้ำ และเอาเกลือใส่ลงไป แล้วก็เอาไข่ไก่ดิบ พอเกลือสักประมาณ 10% พอละลายดีแล้ว เอาไข่ใส่ลงไป ไข่จะลอยขึ้นมา ฉะนั้นพอเอาข้าวเปลือกลงไปใส่ พวกข้าวลีบ ข้าววัชพืชส่วนใหญ่จะลีบ มันจะลอยขึ้นมาหมดเลย เม็ดหญ้าอะไรต่อมิอะไรที่มันเบาๆ หน่อย ก็ช้อนออก แล้วก็เอาไปล้างน้ำแล้วเอาไปแช่ อันนี้เป็นวิธีที่จะช่วยกรองเมล็ดข้าววัชพืชออกได้เลย” นางจรรยา กล่าว 

นางจรรยา กล่าวต่อไปว่า อีกด้านที่ต้องป้องกันคือ 2.รถเกี่ยว ปัจจุบันพบการระบาดของข้าววัชพืชทั่วประเทศ จากเดิมที่มักพบในภาคกลาง ระยะหลังๆ ก็พบในภาคเหนือบ้าง ภาคตะวันออกเฉียงเหนือบ้าง ซึ่งมาจากการติดไปกับรถเกี่ยวที่ตระเวนรับจ้างเกี่ยวข้าว ดังนั้นควรทำความสะอาดตู้เก็บข้าวในรถเกี่ยวหลังส่งข้าวแล้วทุกครั้ง โดยส่วนหนึ่งควรเป็นจรรยาบรรณในวิชาชีพของผู้รับจ้างเกี่ยวข้าว แต่อีกด้านเพื่อความมั่นใจ เกษตรกรอาจลงทุนจ่ายเพิ่มเพื่อจ้างให้ล้างก็ได้ ซึ่งอย่างไรก็จ่ายน้อยกว่าการกำจัดเมื่อระบาดแล้วแน่นอน เข้าทำนองเสียน้อยเสียยาก เสียมากเสียง่าย