จากการที่รัฐบาลไทยได้มีนโยบายผลักดันให้วัฒนธรรม ที่มีรากฐานจากทุนทางวัฒนธรรมอันยาวนานของชนชาติไทย เพื่อให้ชาวต่างชาติได้รู้จักประเทศไทย ชื่นชอบคนไทย และสร้างมูลค่าทางเศรษฐกิจ นำเม็ดเงินเข้าประเทศเสมอมานั้น ที่ผ่านมาถือว่ารัฐบาลทำได้ค่อนข้างดีทีเดียว

บทพิสูจน์ที่เห็นเป็นรูปธรรม ได้แก่การจัดอันดับประเทศที่มีมรดกวัฒนธรรมที่ดีที่สุดประจำปี 2564 (Best Countries Heritage 2021) โดย the BAV Group และ the Wharton School of the University of Pennsylvania ประเทศไทยได้อันดับ 7 ของโลก ในการจัดอันดับด้านมรดกทางวัฒนธรรมที่น่าสนใจ ประเทศไทยได้อันดับ 1 ของอาเซียน ซึ่งประเมินจาก 5 ปัจจัย คือ การเข้าถึงวัฒนธรรม ประวัติศาสตร์ที่ยาวนาน ความดีเลิศด้านอาหาร สถานที่ท่องเที่ยวด้านวัฒนธรรม และสถานที่ท่องเที่ยวด้านภูมิศาสตร์

“มรดกทางวัฒนธรรม” ตามหลักสากล แบ่งเป็นสองประเภท คือ มรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องได้ (Tangible Cultural Heritage) เช่น โบราณวัตถุ โบราณสถาน แหล่งโบราณคดี งานจิตรกรรม เป็นต้น และมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ (Intangible Cultural Heritage) หรือตามกฎหมายไทยที่เรียกว่า “มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม” ได้แก่ ภาษา ศิลปะการแสดง งานช่างฝีมือดั้งเดิม เป็นต้น

เมื่อโลกก้าวสู่ยุคใหม่ ความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีการสื่อสาร ทำให้การเคลื่อนย้ายทางวัฒนธรรมเกิดขึ้นได้รวดเร็วช่วงเวลาเพียงพริบตา ภูมิปัญญาวัฒนธรรมดั้งเดิมของผู้คนหลายกลุ่มชาติพันธุ์บนโลก ถูกแทนที่ด้วยวัฒนธรรมจากประเทศอื่นที่มีการสื่อสารด้านวัฒนธรรมที่เก่งกว่า ส่งผลให้เกิดสูญหายถูกกลืนกิน แม้กระทั่งละเลยไม่เห็นคุณค่า ซึ่งยูเนสโกได้ตระหนักถึงปัญหาดังกล่าว จึงร่วมกับชาติต่างๆ จัดทำ “อนุสัญญาว่าด้วยการสงวนรักษามรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้” (Convention for the Safeguarding of theIntangible Culture Heritage) ในปี 2549 ส่วนประเทศไทยเข้าร่วมเป็นภาคีสมาชิกลำดับที่ 171 ในวันที่ 10 กันยายน พ.ศ.2559 และได้มีการตราพระราชบัญญัติส่งเสริมและรักษามรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม พ.ศ.2559 ขึ้นในปีเดียวกันนั้นเอง

ก่อนจะไปต่อ ขอทำความเข้าใจกันก่อนว่า มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมที่ (Intangible Cultural Heritage - ICH) ไม่ได้มีความหมายเดียวกับมรดกโลก(World Heritage site) UNESCO ได้แยกหมวดหมู่ไว้ชัดเจนว่า มรดกโลกใช้เรียกเฉพาะสถานที่ เช่น แหล่งโบราณคดี, อุทยานประวัติศาสตร์, อุทยานแห่งชาติ เป็นต้น ส่วน “มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม” ใช้เรียกเฉพาะหมวดหมู่ในวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ แต่ก็มีคุณค่าเทียบเท่า “มรดกโลก”

มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมไทยที่ขึ้นทะเบียนกับ UNESCO มีทั้งหมด 7 สาขา ได้แก่ 1.สาขาศิลปะการแสดงตัวอย่างเช่น ซอล้านนา หมอลำกลอน เพลงโคราช โขน หนังใหญ่ ละครชาตรี ปี่พาทย์ หุ่นกระบอก ฟ้อนนกกิงกะหร่า
ฟ้อนม่านมุ้ยเชียงตา 2.งานช่างฝีมือดั้งเดิม ซิ่นตีนจก ผ้ามัดหมี่ ผ้าทอไทลื้อ ผ้าทอกะเหรี่ยง ก่องข้าวดอก เครื่องจักสานย่านลิเภา มีดอรัญญิกขันลงหินบ้านบุ เครื่องมุกไทย โคมล้านนาสัตตภัณฑ์ล้านนา ช่างแทงหยวก3.วรรณกรรมพื้นบ้าน นิทานตาม่องลายนิทานพระรถเมรี ตำนานพระร่วง ตำนานพระธาตุดอยตุง ตำนานปู่แสะย่าแสะ บททำขวัญช้าง ตำราพรหมชาติ ปักขทืนล้านนา 4.กีฬาภูมิปัญญาไทย มวยไทย ว่าวไทย ตะกร้อ หมากเก็บ หมากรุกไทยมวยตับจาก วิ่งควาย แข่งเรือ มวยโบราณสกลนคร ตาเขย่งหรือตังเต 5.แนวปฏิบัติทางสังคม พิธีกรรมและงานเทศกาล สงกรานต์ ลอยกระทง เทศน์มหาชาติ ทำขวัญข้าว การผูกเสี่ยวประเพณีสลากย้อมเมืองลำพูน ประเพณีบุญบั้งไฟ ประเพณีการละเล่นผีตาโขน พิธีทำขวัญนาค 6.ความรู้และแนวปฏิบัติเกี่ยวกับธรรมชาติและจักรวาล น้ำปลาไทย ฤๅษีดัดตน ต้มยำกุ้ง แกงเขียวหวาน อาหารบาบ๋า มังคุดคัด เมี่ยงคำ ข้าวหอมมะลิ ปลากัดไทยแมวไทย การย่างไฟ ลูกประคบ ภูมิปัญญา การทำเหมืองฝาย และ 7.ภาษาอักษรธรรมอีสาน อักษรธรรมล้านนา ภาษาญ้อ ภาษาพวน ภาษาบีซู ภาษามอแกน

ในปี 2566 “มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม” ของประเทศไทย ยังมีอีกหลายรายการเตรียมพิจารณาลงทะเบียนกับองค์การ UNESCO อย่างมวยไทย, ผีตาโขน, กัญชาไทย, อาหารไทย (ข้าวแกง) และข้าวเหนียวมะม่วง

จากการที่ไทยได้รับจัดอันดับประเทศที่มีมรดกวัฒนธรรมที่ดีและน่าสนใจ อันดับต้นๆ ก็มีส่วนจากที่ กระทรวงวัฒนธรรมขยันขึ้นทะเบียนมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม เหมือนเป็นการการันตีให้โลกรู้ว่าไทยเรานี้มีของดีมากมาย ร่วมกับทุกฝ่ายร่วมแรงร่วมใจ ผลักดันให้วัฒนธรรมไทยไปสู่ชาวโลกเสมอมา จึงนำมาซึ่งชื่อเสียงทางมิติสังคมและรายได้ทางมิติเศรษฐกิจได้ค่อนข้างประสบผลสำเร็จ