‘สค.’เผยร่างกฎหมายเลิกความผิด‘ขายบริการ’เสร็จแล้ว หวังรัฐบาลใหม่รับไม้ต่อ

16 มีนาคม 2566 มูลนิธิเอ็มพาวเวอร์ องค์กรภาคประชาสังคม (NGO) ที่รณรงค์เรื่องสิทธิของพนักงานบริการทางเพศ และพนักงานในสถานบันเทิง จัดงานแถลงข่าว “กฎหมายใหม่สำหรับยุคใหม่ของพนักงานบริการ” ที่สมาคมผู้สื่อข่าวต่างประเทศ (FCCT) อาคารมณียา ย่านชิดลม กรุงเทพฯ โดย นางจินตนา จันทร์บำรุง อธิบดีกรมกิจการสตรีและสถาบันครอบครัว (สค.) กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ (พม.) เปิดเผยความคืบหน้าของการร่างกฎหมายใหม่เพื่อมาใช้แทน หากมีการยกเลิก พ.ร.บ.ป้องกันและปราบปรามการค้าประเวณี พ.ศ.2539 ในอนาคต ว่า หลังจากประเมินผลสัมฤทธิ์ทางกฎหมาย ในปี 2564 และลงมือร่างกฎหมายในปี 2565 ปัจจุบันร่างกฎหมายเสร็จสมบูรณ์แล้ว หลังจากนี้จะเปิดรับฟังความคิดเห็นอีกครั้ง

“เราจะยังมีขั้นตอนซึ่งอาจปรับปรุงได้ เมื่อมีรัฐบาลใหม่ รัฐมนตรีใหม่ เราก็จะเสนอได้ทัน ซึ่งเราวางแผนไว้ว่าน่าจะเสนอ เลือกตั้งน่าจะเดือนพฤษภา มิถุนา กะว่าเผื่อจะเรียบร้อยที่เราวางแผนไว้คือกรกฎาคม ไม่เกินสิงหาคม เราก็จะเสนอกฎหมายนี้ให้รัฐมนตรี รัฐมนตรีต้องเห็นชอบก่อน ซึ่งเราไม่รู้ว่ารัฐมนตรีต่อไปจะเป็นใคร หลังจากรัฐมนตรีเห็นชอบเสนอเข้า ครม. อันนี้ก็ไปดูว่าถ้า ครม. เห็นชอบก็กลับไปกฤษฎีกา แล้วก็เข้าสภาตามกระบวนการ” นางจินตนา กล่าว

อธิบดี สค. กล่าวต่อไปว่า จากการประเมินผลสัมฤทธิ์ทางกฎหมายซึ่งมีการเปิดรับฟังความคิดเห็นที่หลากหลาย ทั้งคนทำงานบริการทางเพศ เจ้าหน้าที่รัฐที่เกี่ยวข้อง เช่น ตำรวจ ฝ่ายปกครอง ฯลฯ ทั้งช่องทางออนไลน์ผ่านเว็บไซต์ของ สค. และของสำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา รวมถึงจัดประชุมกลุ่มย่อยของผู้เกี่ยวข้องแต่ละฝ่าย จึงถือว่าค่อนข้างรอบด้าน โดยสรุปแล้วเห็นตรงกันว่า พ.ร.บ.ป้องกันและปราบปรามการค้าประเวณี พ.ศ.2539 ที่ใช้อยู่ในปัจจุบันไม่สอดคล้องกับสถานการณ์ คนทำงานถูกเอารัดเอาเปรียบ และเป็นช่องว่างให้เกิดการเรียกรับผลประโยชน์

ขณะที่การรับฟังความคิดเห็นที่ผ่านมาในช่วงเริ่มร่างกฎหมาย มีการเปิดเวทีในกรุงเทพฯ 2 ครั้ง จากนั้นไปเปิดเวทีในแต่ละภูมิภาค ประกอบด้วย ภาคเหนือ ที่ จ.เชียงราย ภาคใต้ ที่ จ.สงขลา ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ที่ จ.ขอนแก่น และภาคตะวันออกที่ จ.ชลบุรี ซึ่งมีผู้เกี่ยวข้องทุกฝ่ายเข้าร่วมแสดงความคิดเห็น จนได้มาเป็นร่างกฎหมายใหม่ที่เปลี่ยนสาระสำคัญจากการป้องกันและปราบปราม หรือการกำหนดความผิดทางอาญา มาเป็นการคุ้มครองคนทำงานบริการทางเพศ

ด้าน ศ.ณรงค์ ใจหาญ อาจารย์คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ในฐานะผู้มีส่วนร่วมกับการร่างกฎหมายฉบับนี้ กล่าวว่า จริงๆ แล้วในประเทศไทยไม่ได้กำหนดความผิดฐานค้าประเวณีไว้โดยตรง แต่กำหนดความผิดในส่วนของพฤติกรรมที่เกี่ยวข้อง เช่น การชักชวนในที่สาธารณะ การโฆษณาประชาสัมพันธ์ แต่หากกฎหมายใหม่สามารถออกมามีผลบังคับใช้ การกำหนดให้พฤติกรรมดังกล่าวเป็นความผิดก็จะถูกยกเลิกไปด้วย

นอกจากนี้ในส่วนการค้าประเวณีในสถานบริการ ได้กำหนดอายุขั้นต่ำไว้ที่ 20 ปี ซึ่งจากการที่ศึกษากฎหมายแม้ในหลายประเทศกำหนดไว้ที่อายุ 18 ปี แต่ที่มาได้ข้อสรุปที่อายุ 20 ปี เพราะหากกำหนดอายุขั้นต่ำไว้ที่ 18 ปี น่าจะมีแรงต้านค่อนข้างมากเนื่องจากอายุ 18 ปียังคาบเกี่ยวกับวัยเรียน แต่ก็ต้องย้ำว่า กฎหมายไม่เอาผิดกับตัวคนขายบริการทางเพศ ดังนั้นแม้จะพบเห็นผู้มีอายุต่ำกว่า 20 ปี ค้าประเวณี ตำรวจก็ไม่สามารถไปจับกุมได้

โดยกฎหมายฉบับนี้จะเน้นควบคุมผู้ประกอบการ เช่น ห้ามปล่อยปละละเลยให้ผู้มีอายุต่ำกว่า 20 ปี เข้ามาค้าประเวณีหรือใช้บริการในสถานบริการของตน ห้ามบังคับให้ขายบริการทางเพศ ซึ่งการบังคับนี้ไม่ว่าเหยื่อจะอายุเท่าใด ฐานความผิดจะไปอิงกับกฎหมายป้องกันและปราบปรามการค้ามนุษย์ การเอาผิดกับพ่อแม่ผู้ปกครองที่ยินยอมให้เด็กอายุต่ำกว่า 18 ปี ขายบริการทางเพศ การตั้งสถานบริการที่มีการค้าประเวณีต้องได้รับใบอนุญาต นอกจากนั้น คนทำงานในสถานบริการจะมีสถานะแรงงาน และเข้าถึงสิทธิต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง เช่น สาธารณสุข ประกันสังคม

“ผู้ให้บริการทางเพศต้องมีสิทธิ์ หมายถึงสัญญาต่างๆ ที่ทางสถานประกอบการ เขาจะเขียนสัญญาอะไรในมาตรฐานทั่วไป ก็จะต้องเป็นตามมาตรฐานที่กฎหมายฉบับนี้กำหนดไว้ ซึ่งกฎหมายจะเขียนการันตีไว้ว่า การได้ค่าตอบแทนก็คงจะไม่ใช้หลักเรื่องแรงงานขั้นต่ำ เพราะลักษณะของการได้ค่าตอบแทนของผู้ให้บริการทางเพศจะสูงกว่าปกติอยู่แล้ว แต่สิ่งที่เราคำนึงคือค่าตอบแทนที่สถานประกอบการเขาหัก เช่น ได้ 100 บาท เขาหักไว้ 60-70% แต่ให้ผู้ให้บริการทางเพศแค่ 30-40% อันนี้มันก็ไม่ค่อยแฟร์เท่าไร” ศ.ณรงค์ ระบุ

ศ.ณรงค์ ยังกล่าวอีกว่า กฎหมายยังเขียนแนวทางไว้ให้มีกลไกการไกล่เกลี่ยข้อขัดแย้งให้ใช้ในเบื้องต้นโดยไม่จำเป็นต้องไปถึงขั้นฟ้องศาล โดยมีการแต่งตั้งตำแหน่งพนักงานเจ้าหน้าที่ที่มีอำนาจไกล่เกลี่ยได้ ซึ่งอิงจาก พ.ร.บ.การไกล่เกลี่ยข้อพิพาท พ.ศ. 2562 อนึ่ง จากเหตุผลของกฎหมายเดิมที่ควบคุมการค้าประเวณี คือการป้องกันการระบาดของโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ ดังนั้นร่างกฎหมายใหม่จึงมุ่งเน้นให้ผู้ขายบริการทางเพศได้รับการตรวจสุขภาพอย่างสม่ำเสมอ ซึ่งอีกมุมหนึ่งก็เชื่อมโยงกับสิทธิของผู้ขายบริการทางเพศด้วย

นางทันตา เลาวิลาวัณยกุล ตัวแทนมูลนิธิเอ็มพาวเวอร์ กล่าวว่า จุดเริ่มต้นของการเข้าสู่อาชีพพนักงานบริการ ก็ด้วยความคิดที่จะหาเงินส่งลูกเรียนหนังสือ แม้สังคมจะบยกว่าเป็นงานไม่ดี ไม่ควรทำ แต่ก็เห็นว่าเป็นงานที่ไม่ต้องใช้วุฒิการศึกษาและไม่ต้องลงทุนมาก กระทั่งมาพบความไม่เป็นธรรม คือพนักงานบริการมักถูกสถานประกอบการหักเงินด้วยเหตุผลต่างๆ นานา ซึ่งเบื้องหลังของการหักเงินคือเจ้าของสถานประกอบการต้องรวบรวมเงินไปจ่ายส่วยให้ผู้มีอำนาจ จึงเข้าร่วมกับมูลนิธิเอ็มพาวเวอร์เพื่อเรียกร้องให้ยกเลิกกฎหมายความผิดการขายบริการทางเพศ

“ถึงจะมีกฎหมายใหม่แต่จำนวนพนักงานบริการก็ยังเท่าเดิมไม่เปลี่ยนแปลง อาจจะมองเห็นมากขึ้นเท่านั้น แต่สิ่งหนึ่งที่สำคัญที่จะหายไปจากสังคมไทย คืออาชญากรจะหายไปหลายแสนคน เพราะคนเหล่านั้นจะกลายเป็นแค่แรงงานหรือคนทำงานเท่านั้น นี่คือจุดที่เราเห็นความสำคัญของกฎหมายนี้ เพราะจะทำให้เราไม่ต้องอยู่ในธุรกิจสีเทาอีกต่อไป สามารถเปลี่ยนส่วยเป็นภาษีให้กับประเทศชาติได้” นางทันตา กล่าว

น.ส.แอนนา โอลเซน (Ms.Anna Olsen) ผู้เชี่ยวชาญเชิงเทคนิค องค์การแรงงานระหว่างประเทศ (ILO) ประจำสำนักงานภูมิภาคเอเชียแปซิฟิก กล่าวว่า ILO ทำงานเพื่อให้แรงงานทุกคนได้รับการคุ้มครองสิทธิขั้นพื้นฐาน ซึ่งแน่นอนว่ารวมถึงพนักงานบริการด้วย เพราะสิทธิใดๆ ไม่ควรมีการยกเว้น นอกจากนี้ยังมองเห็นความเป็นไปได้ในทางที่ดีของสังคมในการออกกฎหมายและคุ้มครอง ความเป็นไปได้ที่เราจะเห็นการรวมตัว การจัดตั้งของพนักงานบริการที่ได้รับการยอมรับ

“พนักงานบริการเป็นคนที่มีความสนใจห่วงใยกับสิ่งที่เป็นไปที่เกิดขึ้นในสังคม เพราะฉะนั้นพนักงานบริการจะลุกขึ้นมาจัดตั้งกันเอง ช่วยเหลือกัน ช่วยเหลือสังคม ที่น่าสนใจคือถ้ามีกฎหมายคุ้มครอง สิทธิที่จะปกป้องคุ้มครองสิทธิมนุษยชนของพนักงานบริการ มันจะทำให้เกิดขึ้นเป็นจริงได้” น.ส.แอนนา

ทั้งนี้ มีรายงานว่า ในวันที่ 17 มี.ค. 2566 มูลนิธิเอ็มพาวเวอร์ และภาคีเครือข่าย จะจัดกิจกรรมพบปะตัวแทนพรรคการเมืองต่างๆ เพื่อผลักดันให้ร่างกฎหมายยกเลิกความผิดฐานค้าประเวณี ฉบับดังกล่าวได้รับการสานต่อเมื่อมีรัฐบาลชุดต่อไปหลังการเลือกตั้ง

-005