หลายคนเคยใช้ยาหยอดตา หรือน้ำตาเทียมมาแล้ว แต่อาจใช้ไม่ถูกวิธี สัปดาห์นี้จึงมาแนะนำการใช้ยาหยอดตาอย่างถูกต้อง เพราะการใช้ยาหยอดตาที่ไม่เหมาะสมมีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อที่ตาได้ ก่อนอื่นมาทำความเข้าใจกับยาหยอดตา  ยาที่ใช้กันอยู่ มีสองแบบคือ ยาหยอดตาซึ่งเป็นยาน้ำ อาจเป็นยาน้ำใส หรืออาจจะเป็นน้ำแขวนตะกอนกประเภทคือ ยาป้ายตาที่มีลักษณะเป็นครีม หรือขี้ผึ้งยาหยอดตาทุกชนิดจะถูกผลิตมาโดยปราศจากเชื้อ หมายความว่า ยาที่ผลิตออกไม่มีเชื้อโรคใดๆ ปนเปื้อนเป็นอันขาด มิฉะนั้นเมื่อผู้ป่วยใช้ยาตา หรือน้ำตาเทียมอาจมีโอกาสติดเชื้อในลูกตา  

สิ่งสำคัญที่สุดในการใช้ยาตาคือเรื่องความสะอาด เพื่อป้องกันการติดเชื้อจากการใช้ยา พบว่าหลายคนนั้น เมื่อเวลาหยอดตา หรือหยอดน้ำตาเทียมมักไม่คำนึงถึงความสะอาดระหว่างที่ทำกิจกรรมต่างๆไม่ว่าเรียนหนังสือ นั่งประชุม รับประทานอาหาร เมื่อนึกจะหยอดตา ก็หยิบขึ้นมาใช้ แต่ก็ยังโชคดีที่ไม่ติดเชื้อ แต่คงไม่โชคดีเสมอไป 

อันดับแรกก่อนใช้ยาตา ต้องล้างมือให้สะอาด แล้วใช้ยาหยอดตาที่ไม่ได้เป็นเนื้อเดียวกัน เช่น ยาน้ำแขวนตะกอน ต้องเขย่าให้ตัวยากระจายทั่วน้ำกระสายยาก่อน เพื่อการหยอดแต่ละครั้งจะได้มีปริมาณตัวยาถูกต้อง และเท่ากัน ส่วนจะนอนหรือนั่งแหงนหน้า ก็แล้วแต่ความถนัด จากนั้นใช้มือสะอาดดึงเปลือกตาล่างลงให้เป็นแอ่ง เหลือบตามองด้านบน และหยอดยาไปตามจำนวนที่ฉลากระบุลงในแอ่ง ส่วนมากก็หนึ่งถึงสองหยด โดยไม่ให้ปลายหลอดหยดโดนบริเวณเปลือกตา หรือส่วนใดๆ ของตาและใบหน้า จากนั้นหลับตาเบาๆ กลอกตาไปมา โดยเฉพาะในกรณีที่ยามีความข้นหนืด จะช่วยทำให้ยากระจายทั่วกระจกตา ใช้กระดาษ หรือสำลีสะอาดซับส่วนที่ไหลออกมา ถ้าต้องหยอดตามากกว่าหนึ่งชนิด แนะนำให้หยอดห่างกันประมาณ 5 นาที  

ในกรณีที่ต้องใช้ยาป้ายตา ต้องยอมรับว่าการใช้ยาป้ายตานั้นยากกว่า ถ้าคุณไม่ถนัด อาจต้องมีคนช่วยป้ายยา การใช้ยาป้ายตาก็ทำเหมือนกับการหยอดตา เพียงแต่ยาป้ายจะเป็นเนื้อครีม หรือขี้ผึ้ง ซึ่งยากต่อการหยอด หรือป้าย ทั้งนี้เราใช้หลักการเดียวกันคือ ดึงหนังตาล่างลงเป็นแอ่ง จากนั้นป้าย หรือหยอดครีมหรือขี้ผึ้งลงไปในปริมาณที่กำหนดโดยทั่วไปประมาณ 1 ถึง 2 มิลลิเมตร จากนั้นหลับตา และกลอกตาไปมาเพื่อให้ตัวยาเคลือบทั่วกระจกตา โดยทั่วไปมักจะให้ยาช่วงก่อนนอน เพราะหลังใช้ยาแล้วจะทำให้การมองเห็นไม่ชัด เพราะมีตัวยาไปเคลือบอยู่บนกระจกตา ยาป้ายตามีข้อดีคือ จะทำให้ตัวยาเคลือบอยู่บนกระจกตาได้นานกว่ายาหยอดตาถ้าท่านมีความจำเป็นต้องใช้ยาหยอดตาร่วมกับยาป้ายตา ต้องใช้ยาหยอดตาก่อนอย่างน้อยประมาณ 5 นาทีแล้วจึงใช้ยาป้ายตา 

ขอย้ำอีกครั้งการใช้ยาหยอดตา ต้องหลีกเลี่ยงการปนเปื้อน และต้องไม่ให้ปลายหลอดหยดสัมผัสพื้นผิวใดๆไม่ว่าผิวหนัง เปลือกตา หรือสิ่งต่างๆ และห้ามเช็ด ห้ามล้างทำความสะอาดปลายหลอดเป็นอันขาด เพราะจะทำให้ปนเปื้อนเชื้อโรค ถ้าโชคไม่ดีจะทำให้การใช้ยาครั้งถัดไป แล้วเกิดติดเชื้อโรคที่ปนเปื้อนได้  

เมื่อใช้ยาถูกต้องแล้ว การเก็บยาก็สำคัญ ต้องเก็บยาตามสภาวะที่ฉลากยาระบุ ถ้าระบุให้เก็บที่ 2 ถึง 8 องศาเซลเซียส ให้เก็บยาไว้ในตู้เย็นช่องธรรมดา ถ้าให้ระบุเก็บให้อุณหภูมิต่ำกว่า หรือไม่เกิน 30 องศาเซลเซียสให้เก็บที่อุณหภูมิห้องที่ไม่ร้อน อย่าเก็บที่ไม่ได้ระบุให้เก็บ และต้องดูก่อนนำเข้าไปไว้ในตู้เย็น เพราะการเก็บยาในตู้เย็น อาจทำให้ยาเสื่อมสภาพได้ และโดยทั่วไป หลังจากการเปิดใช้ยาหยอดตาแล้ว ไม่ควรใช้ยาเกิน 30 วันเนื่องจากการเปิดเข้าเปิดออก  จะมีโอกาสปนเปื้อนเชื้อโรคมากเกินกว่า และต้องทิ้งยาทันทีเมื่อหมดอายุ แต่ในปัจจุบัน บริษัทผลิตน้ำตาเทียมหลายยี่ห้อบรรจุปริมาณน้ำยาไว้น้อย เพื่อให้ใช้แค่ 1-2 ครั้งเท่านั้น ยาแบบนี้ไม่ใส่สารกันเสีย จึงไม่สามารถเก็บยาได้นานหลังจากเปิดใช้ครั้งแรก หรืออาจเก็บไว้ได้แค่ภายใน 12 ชั่วโมงเท่านั้น ทั้งนี้ต้องดูคำแนะนำจากเอกสารกำกับยาให้ดี

กรณีที่ต้องใช้ยาหยอดตา สำหรับอาการเจ็บป่วยที่เป็นครั้งๆ ซึ่งไม่ใช่โรคเรื้อรัง เช่น ติดเชื้อ ตาแดง เมื่อโรคหายแล้ว ต้องทิ้งยาไปเลย ถ้าวันหน้าเกิดมีอาการใหม่ จึงไปพบคุณหมอ หรือเภสัชกร เพื่อรับยาใหม่มาใช้ ขอย้ำว่าการใช้ยาหยอดตาที่เก็บไว้นาน อาจทำให้เกิดการติดเชื้อ และเป็นอันตรายต่อลูกนัยน์ตา

หวังว่าคุณจะเข้าใจและใช้ยาหยอดตาได้อย่างถูกต้อง เพื่อป้องกันการบาดเจ็บดวงตา และการติดเชื้อจากการใช้ยาหยอดตาผิดวิธี

รศ.ภญ.ดร.ณัฏฐดา อารีเปี่ยม และ รศ.ภก.ดร.บดินทร์ ติวสุวรรณ 

คณะเภสัชศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย