ช่วงเวลาของอาณาจักรจีน จากราชวงศ์จิ้นถึงราชวงศ์ซ้อง (พ.ศ. 813-1822) เป็นช่วงเวลาที่ยาวนานเกือบ พันปี เทียบได้ตั้งแต่สมัยอาณาจักรฟูนัน เจนละ ทวารวดี จนถึงยุคที่พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ทรงก่อตั้งกรุงสุโขทัยนั้น     เต็มไปด้วยการเปลี่ยนแปลงและพัฒนาการที่สำคัญ มีการแตกแยกและรวมชาติ การเจริญรุ่งเรืองทางวัฒนธรรม ไปจนถึงความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีที่มีผลกระทบต่อโลก      มีนวัตกรรมสำคัญมากมายเกิดขึ้น ยุคนี้ เช่น กระดาษ การพิมพ์ เข็มทิศ ดินปืน และธนบัตร ซึ่งเป็นสิ่งประดิษฐ์ที่เปลี่ยนแปลงโลกและมีความสำคัญถึงปัจจุบัน ในขณะที่วรรณกรรม ปรัชญา และศิลปะจากยุคนี้ยังคงเป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่สำคัญของมนุษยชาติ

1.ราชวงศ์จิ้น (Jin Dynasty 晋) พ.ศ. 813-962 (ค.ศ. 265-420) 

ช่วงปลายของยุคสามก๊ก     สุมาเอี้ยน (司馬炎) หลานปู่ของสุมาอี้ ได้รบชนะ วุยก๊ก ง่อก๊ก  รวมประเทศจีนให้เป็นหนึ่งเดียวได้ในปี พ.ศ. 823 แล้วสถาปนาราชวงศ์จิ้น 晉朝Jìn Cháo  ขึ้นครองอำนาจ เป็นจักรพรรดิจิ้นอู่ตี้ (司马炎) โดยใช้เมืองลั่วหยาง หรือลกเอี๋ยง (Luoyang) และ ฉางอาน หรือซีอาน (Chang'an) เป็นเมืองหลวง   ในสมัยราชวงศ์จิ้นนี้ มีการพัฒนาตัวอักษรจีน การแพทย์แผนจีน    การหลอมเหล็กและการแปรรูปโลหะเจริญก้าวหน้า  ราชวงศ์จิ้น ล่มสลายจากการก่อจลาจลของบรรดาอ๋อง (จลาจล 8 อ๋อง 八王之亂) และการรุกรานของชนเผ่า 5 เผ่าจากทางเหนือ

2.ราชวงศ์เหนือใต้ (南北朝  Northern and Southern dynasties) พ.ศ. 962-1131 (ค.ศ. 420-589)  

ในยุคนี้   จีนเข้าสู่การแตกแยกเป็น 2 ส่วน คือ ราชวงศ์ทางเหนือ (ส่วนใหญ่ปกครองโดยชนเผ่าไม่ใช่ฮั่น) และราชวงศ์ทางใต้ (ปกครองโดยชาวฮั่น)     พระพุทธศาสนาเจริญรุ่งเรือง วัฒนธรรมฮั่นและชนเผ่าต่างๆ ผสมผสานกัน  ระบบชลประทานได้รับการพัฒนา   เครื่องเคลือบดินเผา คุณภาพสูงเริ่มมีชื่อเสียง

ราชวงศ์สุ่ย (隋   Sui Dynasty) พ.ศ. 1124-1161 (ค.ศ. 581-618) 

เป็นราชวงศ์ที่ปกครองจีนเพียง 37 ปี แต่สำคัญมากในการรวมประเทศจีนเหนือและใต้เข้าด้วยกันอีกครั้งหลังจากแยกกันนานกว่า 300 ปี  มีการสร้างคลองใหญ่ต้ายุ่นเหอ 大运河เชื่อมโยงแม่น้ำฮวงโห และแยงซีเกียงเข้าด้วยกัน ยาว 1,776 กม.มีการพัฒนาการพิมพ์ด้วยแกะไม้เป็นตัวอักษร     มีการทำสงครามกับเกาหลีแต่พ่ายแพ้

ราชวงศ์ถัง (唐 Tang Dynasty ) พ.ศ. 1161-1450 (ค.ศ. 618-907)

ราชวงศ์ถัง เป็นราชวงศ์ที่ยิ่งใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์จีน ปกครองจีนยาวนานเกือบ 300 ปี โดยมีเมืองหวงอยู่ที่ฉางอาน (ซีอาน)   เป็นยุคทองของอารยธรรมจีน โดยเฉพาะในสมัยของถังไทจงฮ่องเต้  (唐太宗Tang Taizong) มีการขยายดินแดนจีนไปทั่วเอเชียกลาง  การค้าขายระหว่างประเทศเจริญรุ่งเรืองผ่านเส้นทางสายไหม     พระถังซำจั๋ง  หรือ เสวียนจั่ง (玄奘 Xuanzang): เดินทางไปสืบพระพุทธศาสนาที่ อินเดีย     มีการทำหนังสือพิมพ์แกะไม้แผ่นแรกของโลก "พระสูตรเพชร" (พ.ศ. 1411)   คิดค้นดินปืนเครื่องมือหาตำแหน่งดาวและนาฬิกาน้ำ   เซรามิกสามสีสวยงามพัฒนากระดาษและหมึก  ราชสำนักและรัฐบาลกลางเข้าสู่ช่วงเสื่อมอำนาจลงในช่วงครึ่งหลังพุทธศตวรรษที่ 14 จากการเกิดกบฏชาวนาที่ส่งผลให้เกิดการสูญเสียและการพลัดถิ่นของประชากรจํานวนมาก ความยากจนที่แพร่กระจายมากขึ้น ความขัดแย้งภายในรัฐบาลนำไปสู่การสิ้นสุดของราชวงศ์ถังใน พ.ศ. 1450

ยุคห้าราชวงศ์สิบอาณาจักร (Five Dynasties and Ten Kingdoms) พ.ศ. 1450-1503 (ค.ศ. 907-960)

เป็นช่วงเวลาของ ความวุ่นวายทางการเมือง และ สงครามชิงอำนาจ ระหว่างบรรดาขุนศึกและอาณาจักรต่างๆ ที่ต่างก็อ้างสิทธิ์ในการเป็นผู้สืบทอดอำนาจที่ชอบธรรมของราชวงศ์ถัง  ยุคนี้สิ้นสุดลงใน พ.ศ. 1503 เมื่อพระเจ้าซ่งไท่จู่ ได้ยึดอำนาจและสถาปนา ราชวงศ์ซ่ง (Song Dynasty) ขึ้น ซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นของการรวมจีนให้เป็นปึกแผ่นอีกครั้ง

ราชวงศ์ซ้อง หรือ ซ่ง  (宋 Song Dynasty) พ.ศ. 1503-1822  (ค.ศ. 960-1279)

สมัยราชวงศ์ซ้อง เป็นยุคแห่งความเจริญทางเศรษฐกิจ วิทยาศาสตร์ และเทคโนโลยี     เจริญรุ่งเรืองด้วยการค้าและอุตสาหกรรม  เกิดสงครามกับจักรวรรดิมองโกลที่ยืดเยื้อ    เริ่มใช้เข็มทิศในการเดินเรือ   นำดินปืนไปใช้ในอาวุธสงครามจริง   คิดค้นธนบัตรซึ่งเป็น เงินกระดาษชิ้นแรกของโลก "เจียวซื่อ" (交子)  คิดค้นเทคโนโลยีการหลอมเหล็กเพื่อผลิตเหล็กกล้าคุณภาพสูง  ประดิษฐนาฬิกาน้ำแบบดาราศาสตร์ที่ซับซ้อนและแม่นยำ   ประดิษฐ์เครื่องมือทางการแพทย์เช่นเข็มฝังเข้าหู และศัลยกรรมขั้นพื้นฐาน  ประดิษฐ์แว่นขยาย

สมัยปลายราชวงศ์ซ้อง (พ.ศ. 1503-1822) ตรงกับสมัยที่พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ครองกรุงสุโขทัย (พ.ศ.  1792-1822)   เมืองจีนถูกพวกมองโกลนำโดยเจงกิสข่านเข้าโจมตี จนถึงปักกิ่ง  ทำให้สิ้นราชวงศ์ซ้อง  แล้วสถาปนาราชวงศ์หยวนขึ้นแทน

โดย  อาทร  จันทวิมล