สวัสดีครับ เมื่อสัปดาห์ที่แล้วเราได้รู้จักตับอ่อนและปัญหาที่เกิดขึ้นเกี่ยวกับโรคตับอ่อนอักเสบกันไปบ้างแล้ว วันนี้เรามาคุยกันต่อ เกี่ยวกับการตรวจวินิจฉัย  การรักษา และการดูแลกันครับ

@การตรวจวินิจฉัย

สุนัขที่ป่วยด้วยโรคตับอ่อนอักเสบมักแสดงอาการไม่จำเพาะ ดังนั้นในการตรวจวินิจฉัยโรคตับอ่อนอักเสบ จึงจำเป็นต้องใช้การตรวจทางห้องปฏิบัติการ เพื่อใช้แยกโรคจากความผิดปกติอื่น เช่น การถ่ายภาพรังสี หรืออัลตราซาวนด์ช่องท้อง การตรวจค่าโลหิตวิทยา การตรวจค่าทางเคมีของเลือด โดยเฉพาะค่าเอนไซม์ตับอ่อน ได้แก่ อะไมเลส (amylase) ไลเปส (Lipase) ซึ่งค่าเอนไซม์ทั้งสองตัวนี้มีความไว (sensitivity) สูง แต่มีความจำเพาะ (specific) ต่อการเกิดตับอ่อนอักเสบน้อย เนื่องจากสามารถสร้างจากอวัยวะอื่นๆ ได้ด้วย

ปัจจุบันมีชุดตรวจโรคตับอ่อนอักเสบ โดยการตรวจค่าserum pancreatic lipase immunoreactivity (cPLI) ซึ่งสะดวกมาก ให้ผลจำเพาะ (specific) ต่อการเกิดตับอ่อนอักเสบสูง เพราะสร้างจากตับอ่อนเองโดยตรง และที่สำคัญ สามารถรู้ผลรวดเร็วภายใน 10-15 นาทีเท่านั้น

@การรักษา

สุนัขที่ป่วยเป็นโรคตับอ่อนอักเสบมักจะมีอาการหลากหลายซึ่งไม่เป็นอาการจำเพาะ ซึ่งเราสามารถแบ่งระดับอาการและการรักษาออกตามความรุนแรงอย่างง่ายได้  3 ระดับ คือ รุนแรงน้อย รุนแรงปานกลาง และรุนแรงมาก

-รายที่แสดงอาการรุนแรงน้อยนั้น มักไม่มีภาวะแทรกซ้อน สัตวแพทย์มักจะให้สารน้ำและฉีดยารักษาตามอาการ และให้เจ้าของดูแลสุนัขได้ด้วยตัวเองที่บ้าน ทั้งนี้จะนัดมาติดตามผลเป็นระยะ

-ในรายที่แสดงอาการป่วยระดับรุนแรงปานกลางถึงรุนแรงมาก มักพิจารณารับตัวไว้รักษาที่โรงพยาบาลสัตว์ เนื่องจากอาจมีภาวะแทรกซ้อนตามมาได้ง่าย เช่น อาจเกิดภาวะขาดน้ำรุนแรง หัวใจเต้นผิดจังหวะ ไตวายเฉียบพลัน เกิดภาวะลิ่มเลือดแพร่กระจายในหลอดเลือด หรือ disseminated intravascular coagulation (DIC) การทำงานของอวัยวะภายในร่างกายล้มเหลว และเกิดภาวะช็อก จนอาจทำให้สุนัขเสียชีวิตได้ จึงจำเป็นที่จะต้องได้รับการรักษาและการดูแลอย่างใกล้ชิดจากสัตวแพทย์ ซึ่งวิธีการรักษาส่วนใหญ่จะมุ่งเน้นที่การรักษาแบบประคองและรักษาตามอาการเป็นหลัก ซึ่งต้องคอยเฝ้าระวังอาการแทรกซ้อนอย่างใกล้ชิด

@การดูแลสัตว์ที่ป่วยเป็นโรคตับอ่อนอักเสบ

เจ้าของต้องป้อนยาให้สุนัขอย่างเคร่งครัด ซึ่งยาที่กินมักเป็นกลุ่มยาระงับอาเจียน ยาลดกรด ยาแก้ปวด และอาจมียาปฏิชีวนะหรือยาฆ่าเชื้อด้วย

ในช่วง 24 ถึง 48 ชั่วโมงแรก มักจะให้ “งดอาหาร” เพื่อให้การทำงานของตับอ่อนและทางเดินอาหารได้พักหรือทำงานลดลงเพราะหากให้อาหารในช่วงนี้ จะยิ่งเป็นการไปกระตุ้นให้ตับอ่อนหลั่งเอนไซม์ออกมาย่อยทำลายตัวเอง (autodigestion) มากขึ้น

จากนั้นจะปรับเป็นการป้อนอาหารอ่อนหรืออาหารเหลวรักษาโรค โดยให้ทีละน้อย แบ่งให้ 4-6 มื้อต่อวัน เพื่อให้ตับอ่อนค่อยๆ ปรับสภาพ

งดอาหารที่มีไขมัน ให้อาหารที่มีคาร์โบไฮเดรตสูง และโปรตีนปานกลาง อาจปรับให้อาหารสำเร็จรูปเฉพาะโรค เป็นสูตร Gastro-Intestinal Low Fat ซึ่งมีไขมันต่ำ (6-7%) แทน

@การป้องกันโรคตับอ่อนอักเสบในสุนัข

-ควบคุมน้ำหนักตัวของสุนัข ไม่ให้อ้วนเกินไป โดยการ จำกัดปริมาณพลังงานในอาหารที่กินเข้าไป

-ให้สุนัขออกกำลังกายเป็นประจำ

-หลีกเลี่ยงอาหารที่มีไขมันสูง เช่น อาหารจำพวกของทอดต่างๆ และอาหารที่ผัดด้วยน้ำมัน

จะเห็นว่า ตับอ่อนอักเสบในสุนัขนั้น สามารถเกิดขึ้นได้กับสุนัขทุกตัว โดยเฉพาะสุนัขอ้วนที่มีน้ำหนักตัวเกินมาตรฐาน กินอาหารที่ไขมันสูงเป็นประจำ มีระดับไขมันในกระแสเลือดสูง ดังนั้น
เจ้าของสุนัขควรควบคุมลักษณะอาหารที่ให้สุนัขกิน และหมั่นสังเกตอาการ หากมีอาการผิดปกติก็พาไปพบสัตวแพทย์เพื่อรับการตรวจวินิจฉัย หากพบว่าป่วยเป็นโรคตับอ่อนอักเสบจะได้รับการรักษาตั้งแต่ระยะเริ่มต้นครับ

หมอโอห์ม

ผู้ช่วยศาสตราจารย์ นายสัตวแพทย์ ดร.ทิลดิสร์ รุ่งเรืองกิจไกร

ภาควิชากายวิภาคศาสตร์ และ ฝ่ายประชาสัมพันธ์

คณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย