ในปัจจุบัน หลายครอบครัวให้ความรักต่อ “สัตว์เลี้ยง” เสมือนเป็นสมาชิก “คนหนึ่ง” ในครอบครัวเลยทีเดียว มีความผูกพัน มีการใส่ใจดูแลกันอย่างดี และความใกล้ชิดกันมากกว่าอดีต ประกอบกับความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีในทางการสัตวแพทย์ ที่ส่งผลให้สัตว์เลี้ยงมีอายุที่ยืนยาวขึ้น แน่นอนว่า สุนัขวัยอาวุโส สุนัขวัยชรา หรือสุนัขสูงวัย บางคนอาจใช้คำว่า “สุนัขแก่” ก็ย่อมต้องการการดูแลเพิ่มขึ้นกว่าตอนเป็นหนุ่มเป็นสาว การเอาใจใส่และการดูแลเขาในวัยชรา ถือเป็นการให้รางวัลตอบแทน “ความจงรักภักดี” ที่เขามีให้เรามาตลอดช่วงชีวิต ให้เขามีคุณภาพชีวิตที่ดีและมีความสุขที่สุดตราบจนกระทั่งวาระสุดท้ายของชีวิตตามอายุขัยของพวกเขา เท่าที่เจ้าของคนหนึ่งอย่างเราๆ จะทำได้ วันนี้ผมก็มีเรื่องราวที่น่าสนใจจาก เกี่ยวกับข้อข้อมูลพื้นฐานใน “การดูแลสัตว์เลี้ยงเมื่อก้าวเข้าสู่วัยชรา” มาฝากครับ
@เมื่อไหร่ถึงจะเรียกว่าเข้าสู่วัยชรา ?
อายุขัยของสัตว์นั้นจะแตกต่างจากในคน และแตกต่างกันตามสายพันธุ์โดยในสุนัขพันธุ์ใหญ่ (เช่นลาบราดอร์รีทรีฟเวอร์ โกลเด้นรีทรีฟเวอร์ เกรทเดน เซนท์เบอร์นาร์ต เชาว์เชาว์ บูลมัสทีฟ ฯลฯ) จะมีอายุขัยที่สั้นกว่าและเข้าสู่วัยชรา เร็วกว่าสุนัขพันธุ์เล็ก (เช่น แจ็ครัสเซล บีเกิ้ล พุดเดิ้ล ชิห์สุ ชิวาวา ปอมเมอเรเนียนฯลฯ)
โดยสุนัขพันธุ์ใหญ่จะเริ่มเข้าสู่วัยชราเมื่ออายุ 6 ปี ส่วนสุนัขพันธุ์เล็กรวมถึงแมวจะเริ่มเข้าสู่วัยชราเมื่ออายุประมาณ 7 ปี
@เมื่อเข้าสู่วัยชราแล้ว เราต้องดูแลอะไรบ้าง
เมื่อสัตว์เลี้ยงแก่ตัวลง มีหลายสิ่งที่ต้องใส่ใจเพิ่มขึ้น ไม่ว่าจะเป็นเรื่องการดูแลอาหารการกิน สุขภาพร่างกาย กิจกรรมต่างๆ ความสะอาดของร่างกายและที่พักอาศัยตลอดจนเรื่องสภาพสังขารที่เปลี่ยนแปลงไป
อาหาร
อาหาร เป็นสิ่งแรกที่ต้องคำนึงถึง สุนัขแก่นั้น จะมีความกระฉับกระเฉงลดน้อยลง จึงต้องการอาหารที่ให้พลังงานลดลงเช่นเดียวกัน ที่สำคัญคือ“รูปแบบของอาหาร” ไม่ว่าจะเป็น อาหารเม็ด อาหารปียก อาหารเหลว โดยต้องคำนึงถึง “ความแข็ง” ซึ่งต้องปรับให้เหมาะสม ซึ่งสุนัขแก่ที่มักจะพบปัญหาเหงือกและฟัน
อย่างไรก็ตาม “โภชนาการ” ของอาหารต่างๆ ก็ต้องปรับเปลี่ยนตามสภาพร่างกายของสุนัขแต่ละตัวด้วย โดยเฉพาะตัวที่ที่มีปัญหา เช่น โรคหัวใจโรคข้อต่อ โรคไต ฯลฯ ก็ต้องปรับอาหารเพื่อคุมปริมาณเกลือแร่ต่างๆ ต้องมีการลดการปรุงแต่งรสชาติของอาหารที่ปรุงเอง เช่น ลดแร่ธาตุโซเดียมและความเค็มจากน้ำปลาและซอสปรุงรส ลดการใช้น้ำตาลในอาหาร ลดปริมาณโปรตีนลงเพื่อไม่ให้ไตทำงานหนัก เพิ่มอาหารที่มีเส้นใยอาหาร (fiber) อาจต้องมีการเพิ่มแร่ธาตุแคลเซียมหรือกระดูกป่นลงไปในอาหารและจะต้องมีน้ำสะอาดให้เพียงพอด้วย
การฉีดวัคซีนป้องกันโรค การตรวจเช็คสุขภาพประจำปี
ควรฉีดวัคซีนเป็ประจำ รวมถึงมีโปรแกรมการพบสัตวแพทย์เพื่อทำการตรวจสุขภาพเป็นประจำอย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง ซึ่งสิ่งที่มักตรวจในการตรวจประจำปี
นั้น ได้แก่ การตรวจเลือด เพื่อดูค่าความสมบูรณ์ของเม็ดเลือด ค่าทางเคมีของเลือดที่แสดงการทำงานของตับ ไต และปริมาณของเสียในเลือด นอกจากนี้อาจต้องทำการ X-ray หรือทำ ultrasound เพื่อตรวจดูความผิดปกติของร่างกายที่เฉพาะเจาะจง เนื่องจากมีหลายครั้งที่ทำให้พบความผิดปกติเร็วกว่า
กิจกรรมที่ทำประจำในแต่ละวัน
การขับถ่าย
พบว่าในสุนัขชรามักจะมีปัญหาในเรื่องการกลั้นปัสสาวะหรืออุจจาระเช่นเดียวกับในคนที่สูงวัย ซึ่งมีสาเหตุมาจากระบบประสาทที่เสื่อมลงตามวัย ปัญหาของระบบทางเดินปัสสาวะ หรือแม้กระทั่งปัญหาต่อมลูกหมากโตที่สามารถพบได้บ่อยในสุนัขเพศผู้ที่ไม่ได้ทำหมัน เจ้าของควรหมั่นสังเกตการขับถ่ายทุกวัน หากสุนัขมีอาการปัสสาวะกะปริบกะปรอย หรือเบ่งปัสสสาวะแต่ไม่สามารถปัสสาวะได้ ซึ่งปัญหาเหล่านี้อาจทำให้เกิดการเสียชีวิตได้ภายใน 24 ชั่วโมงเลยทีเดียว
ระบบประสาทสัมผัส
ในสุนัขแก่นั้น การรับรู้ทางประสาทสัมผัสต่างๆ ก็จะมีประสิทธิภาพลดลงอย่างเห็นได้ชัด ไม่ว่าจะเป็นการมองเห็น การได้ยิน การดมกลิ่น อาจเริ่มสังเกตได้
จากการที่เค้าไม่ตอบสนองต่อการเรียกชื่อแบบที่ไม่เคยเป็นมาก่อน ไม่เชื่อฟังคำสั่งบางครั้งอาจพบการเดินชนสิ่งกีดขวางใหม่ๆ ที่เพิ่งเอาเข้ามาในบริเวณบ้าน นั่นก็เป็นการบ่งบอกถึงการมองเห็นที่มีปัญหา ซึ่งการมองเห็นอาจทดสอบได้ยากในกรณีที่บ้านถูกจัดวางสิ่งของแบบเดิม สุนัขจะเคยชินจึงไม่มีการเดินชนสิ่งของต่างๆ ให้เจ้าของได้เห็น หรือบางครั้งที่ดวงตาอาจมีปัญหาที่พบเห็นได้ง่ายคือ ขี้ตาเกรอะกรังหรือมีต้อกระจก ที่ต้องพาไปพบสัตวแพทย์เพื่อทำการตรวจรักษา
กระดูกและข้อต่อ
สำหรับเรื่องกระดูกและข้อต่อ ก็เป็นอีกหนึ่งเรื่องที่มักจะพบปัญหาในสุนัขชราอาจพบภาวะไม่ยอมลุกเดิน ร้องครวญคราง ท่าทางเดินผิดปกติ ซึ่งเราควรตรวจหาสาเหตุเหล่านั้น เพื่อจะได้ให้ยาช่วยบรรเทาความเจ็บปวดและความทรมานให้กับเขา
การออกกำลังกาย
เมื่อสุนัขอายุมากขึ้น การออกกำลังสามารถทำได้ แต่คงไม่หนักหน่วงเหมือนสมัยก่อน การออกกำลังที่ทำได้ ก็เช่นพาไปเดินรอบบ้าน ในสวนสาธารณะ หรือ
ว่ายน้ำเบาๆ หรือเดินสายพานเบาๆ ก็สามารถทำได้
การดูแลเรื่องความสะอาด
ความสะอาดเป็นสิ่งจำเป็นที่ควรต้องคำนึงเป็นอย่างมาก เพราะสุนัขหรือแมวชราจะมีความต้านทานต่อโรคที่ต่ำกว่าสัตว์ทั่วไป จึงมีความจำเป็นในการดูแลความสะอาดทั้งที่ร่างกายและสภาพแวดล้อมที่อยู่ ความสะอาดร่างกายก็ได้แก่การดูแลเรื่องผิวหนังและปรสิตภายนอกเช่น เห็บ หมัด เหา ไร เป็นต้น อีกทั้งสุนัขชรามักจะไม่สามารถควบคุมการขับถ่ายได้ จึงอาจปัสสาวะเล็ดหรืออุจจาระโดยไม่รู้ตัว ซึ่งถ้านอนทับเป็นเวลานานๆ (โดยเฉพาะตัวที่ลุกเดินไม่ได้) ก็อาจทำให้เกิดแผลกดทับหรือการติดเชื้อที่ผิวหนังได้
ส่วนการทำความสะอาดสิ่งแวดล้อมก็ควรทำอย่างสม่ำเสมอ ไม่ว่าจะเป็นฟูกหรือที่นอน รวมถึงจาน-ชามอาหาร ตลอดจนของเล่นของเขาด้วย
พฤติกรรมอื่นที่เปลี่ยนไป
นอกจากนี้ในสุนัขและแมวชราอาจมีพฤติกรรมที่เปลี่ยนไป อาจพบปัญหา“อัลไซเมอร์” ได้ เช่นเดียวกันกับในคนสูงอายุ โดยอาจพบว่ามีอาการมึน งง หลงทิศทางได้ความผิดปกติอื่นๆ ที่เกิดขึ้นได้แก่ “ปฏิกิริยาการเข้าหาเจ้าของหรือสัตว์ตัวอื่นในบ้าน” อาจผิดปกติไปจากเดิม อาจมี “วงจรการนอน การหลับ-ตื่นผิดปกติ” มีอาการเปลี่ยนแปลงจากกิจกรรมประจำวัน เช่น เห่าโดยไม่ทราบสาเหตุ เป็นต้น
ทั้งนี้ เมื่อเราดูแลเขาเต็มที่แล้ว หากมีความผิดปกติหรือความเปลี่ยนแปลงใดๆที่เกิดขึ้นในช่วงวัยชรา ก็ขอให้เจ้าของ “เข้าใจและเอาใจใส่ดูแล” ให้ได้ดีที่สุดเท่าที่จะทำได้ เนื่องจากอย่าลืมว่า “เราอาจมีสัตว์เลี้ยงหลายตัว” แต่สำหรับสัตว์เลี้ยงนั้น“เขามีเพียงแค่เราเท่านั้น” นะครับ
ผศ.น.สพ.ดร.ทิลดิสร์ รุ่งเรืองกิจไกร
ภาควิชากายวิภาคศาสตร์ ฝ่ายประชาสัมพันธ์และภาพลักษณ์องค์กร
คณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
เงื่อนไขการแสดงความคิดเห็น ซ่อน
โปรดอ่านก่อนแสดงความคิดเห็น
1.กรุณาใช้ถ้อยคำที่ สุภาพ เหมาะสม ไม่ใช้ ถ้อยคำหยาบคาย ดูหมิ่น ส่อเสียด ให้ร้ายผู้อื่น สร้างความแตกแยกในสังคม งดการใช้ถ้อยคำที่ดูหมิ่นหรือยุยงให้เกลียดชังสถาบันชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์
2.หากพบข้อความที่ไม่เหมาะสม สามารถแจ้งได้ที่อีเมล์ online@naewna.com โดยทีมงานและผู้จัดทำเว็บไซด์ www.naewna.com ขอสงวนสิทธิ์ในการลบความคิดเห็นที่พิจารณาแล้วว่าไม่เหมาะสม โดยไม่ต้องชี้แจงเหตุผลใดๆ ทุกกรณี
3.ขอบเขตความรับผิดชอบของทีมงานและผู้ดำเนินการจัดทำเว็บไซด์ อยู่ที่เนื้อหาข่าวสารที่นำเสนอเท่านั้น หากมีข้อความหรือความคิดเห็นใดที่ขัดต่อข้อ 1 ถือว่าเป็นกระทำนอกเหนือเจตนาของทีมงานและผู้ดำเนินการจัดทำเว็บไซด์ และไม่เป็นเหตุอันต้องรับผิดทางกฎหมายในทุกกรณี