เมื่อสุนัขที่เราเลี้ยงแสดงอาการที่ไม่พึงประสงค์เหล่านี้ เช่น ซึม เบื่ออาหาร อาเจียน ท้องเสีย ถ่ายเหลวจนมีมูกเลือดปน อ่อนแรง และมีภาวะแห้งน้ำ (dehydration) รวมถึงแสดงอาการปวดช่องท้องส่วนหน้า เช่น โก่งตัว หรือร้องเมื่อกดบริเวณท้องเป็นต้น อาการเหล่านี้ อาจบ่งว่า สุนัขอาจมีปัญหาเรื่อง “โรคตับอ่อนอักเสบ(pancreatitis)” ก็เป็นได้ วันนี้เรามาทำความรู้จักโรคนี้กันครับ

 @ตับอ่อนคืออะไรและมีความสำคัญต่อร่างกายอย่างไร

ก่อนอื่น มาทำความเข้าใจกันก่อน ว่า ตับอ่อน (pancreas) ไม่ใช่ ตับ (liver) และไม่ใช่ตับเหล็ก (ม้าม หรือ spleen) ตับอ่อนเป็นอวัยวะขนาดเล็กในช่องท้องส่วนต้นใกล้กับกระเพาะอาหารและลำไส้เล็กส่วนต้น (duodenum) ทำหน้าที่เป็นทั้งต่อมชนิดมีท่อ(exocrine gland) ที่สร้างน้ำย่อยสำหรับย่อยโปรตีนไขมันและคาร์โบไฮเดรตซึ่งมีท่อไปเปิดที่ลำไส้เล็กส่วนต้น และยังเป็นต่อมไร้ท่อ(endocrine) ที่สร้างฮอร์โมนสำคัญเกี่ยวกับการควบคุมระดับน้ำตาลในร่างกาย เช่น insulin (ที่ดึงน้ำตาลในเลือดเข้าสู่เซลล์หากขาดแล้วจะส่งผลให้เกิด “โรคเบาหวาน”) และ glucagon (ที่สลายน้ำตาลที่สะสมไว้เข้าสู่กระแสเลือด กรณีที่ร่างกายมีระดับน้ำตาลในเลือดต่ำเกินไป) ด้วย

@โรคที่เกี่ยวกับตับอ่อนมีอะไรบ้าง

โรคของตับอ่อนในสุนัขที่พบได้นั้น มีไม่มาก ได้แก่เนื้องอกและมะเร็งตับอ่อน รวมถึงตับอ่อนอักเสบทั้งชนิดเฉียบพลันและเรื้อรัง

@โรคตับอ่อนอักเสบ (pancreatitis) คืออะไร

ตับอ่อนอักเสบ เกิดจากความผิดปกติของร่างกายที่เกิดการย่อยสลายโดยเอนไซม์ของตับอ่อนเอง (autodigestion) โรคนี้สามารถพบได้ในสุนัขที่มีอายุตั้งแต่ 5 ปีขึ้นไป และสามารถแบ่งออกได้เป็น 2 ประเภทด้วยกัน คือโรคตับอ่อนอักเสบแบบเฉียบพลัน และโรคตับอ่อนอักเสบแบบเรื้อรัง

ตับอ่อนอักเสบแบบเฉียบพลัน จะมีรูปแบบการดำเนินโรคที่รวดเร็ว อาการที่พบจะมีความหลากหลายและไม่จำเพาะ ซึ่งอาจทำให้สับสนกับโรคอื่นที่เกี่ยวข้องกับทางเดินอาหารได้ มักพบว่าเป็นแบบประเภทนี้มากกว่า

ตับอ่อนอักเสบแบบเรื้อรัง จะแสดงอาการไม่รุนแรง เป็นๆ หายๆ แต่อาการมักไม่หนักจนถึงขั้นเสียชีวิต แต่ทำให้สุขภาพของสุนัขทรุดโทรมและมีปัญหาโรคอื่นแทรกซ้อนตามมาได้

@สาเหตุโน้มนำ

จากที่กล่าวไปแล้วว่า สาเหตุของตับอ่อนอักเสบ มักเกิดจากการทำงานผิดปกติของเอนไซม์ที่สร้างโดยตับอ่อนเอง เกิดการย่อยสลายตัวเอง แต่สาเหตุโน้มนำมาจาก

-สุนัขอ้วนที่มีระดับไขมันในกระแสเลือดสูง (hyperlipidaemia) โดยเฉพาะสุนัขที่กินอาหารที่มีไขมันสูง เช่น ของทอดต่างๆ เป็นประจำ

-สายพันธุ์ มีการศึกษาพบว่า สายพันธุ์สุนัขที่มีโอกาสป่วยเป็นโรคตับอ่อนอักเสบแบบเฉียบพลันได้ง่าย ได้แก่ Yorkshire terriers, Cocker spaniels, Miniature Poodles, Miniature Schnauzers, Shetland sheepdog เป็นต้น ส่วนโรคตับอ่อนอักเสบแบบเรื้อรังมักพบในสุนัขสายพันธุ์ Boxer และ Collies เป็นต้น

-การป่วยจากโรคบางชนิด เช่น โรคตับและท่อน้ำดี ภาวะฮอร์โมนไทรอยด์ต่ำ ภาวะฮอร์โมนต่อมหมวกไตสูง โรคพยาธิในเม็ดเลือดชนิด Babisiosis

-การที่ได้รับยาหรือสารเคมีบางอย่าง เช่น ยาแก้อักเสบในกลุ่มสเตียรอยด์ azathioprine, sulphonamides, tetracyclines, salicylates เป็นต้น และยังพบว่าสุนัขที่ได้รับบาดเจ็บจากแรงกระแทกที่ตับอ่อน (อาจมาจากอุบัติเหตุหรือการผ่าตัด) หรือการเกิดภาวะขาดเลือด (ischemia) ก็สามารถทำให้สุนัขป่วยเป็นโรคตับอ่อนอักเสบได้เช่นกัน

@อาการที่พบ

อาการที่พบโดยทั่วไปสุนัขมักมีอาการ ซึม เบื่ออาหาร อาเจียน และปวดท้องอย่างรุนแรง มักมีอาการถ่ายเหลว หรือถ่ายเหลวมีเลือดปนร่วมด้วย มีภาวะแห้งน้ำ (dehydration) แสดงอาการปวดท้อง อาจพบอาการดีซ่าน หายใจลำบาก บางรายที่มีอาการรุนแรง สามารถทำให้สุนัขช็อกและเสียชีวิตได้ เนื่องจากเกิดภาวะลิ่มเลือดแพร่กระจายในหลอดเลือด หรือ disseminated intravascular coagulation (DIC) ทำให้การทำงานของอวัยวะต่างๆ ภายในร่างกายล้มเหลว และเกิดภาวะช็อกตามมา

ในสุนัขที่มีอาการของประเภทเรื้อรัง มักจะแสดงอาการไม่รุนแรงอาจมีอาการอาเจียนและท้องเสียประปราย สุนัขยังคงกินอาหารได้ แต่อาจมีน้ำหนักตัวลดลง เป็นๆ หายๆ สุขภาพทรุดโทรมและเกิดโรคอื่นแทรกซ้อนตามมา

เรื่องราวเกี่ยวกับโรคตับอ่อนอักเสบยังไม่หมดแค่นี้ครับ สัปดาห์หน้าเรามาคุยกันถึงวิธีการการตรวจวินิจฉัย และการดูแลรักษากันครับ

หมอโอห์ม

ผู้ช่วยศาสตราจารย์ นายสัตวแพทย์ ดร.ทิลดิสร์ รุ่งเรืองกิจไกร

ภาควิชากายวิภาคศาสตร์ และ ฝ่ายประชาสัมพันธ์

คณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย