คุณเคยอยากไปในที่ที่คนเขาทักท้วงว่ามันลำบากหรือเปล่า ทั้งอาหารข้างทางที่ไม่มั่นใจว่ากินได้หรือไม่ได้ นั่งรถข้ามเมืองให้เมื่อยก้นเป็น 6 ชั่วโมง เสียงแตรรถก็ดัง วิวข้างทางก็ไม่ได้เลิศเลออะไร ส่วนผู้คนก็ไม่แน่ใจว่าเขาจะเป็นมิตรหรือไม่ แต่รู้ตัวอีกทีคุณก็จองตั๋วเครื่องบิน บินลัดฟ้ามาซะแล้ว

“See Bagan and live”, said by British historian “Arnold Toynbee” อาร์โนลด์ ทอยน์บี (นักประวัติศาสตร์ ชาวอังกฤษ) กล่าวไว้ว่า "การเห็นพุกาม ทำให้คุณอยากมีชีวิตอยู่ต่อ เพื่อรอชมรุ่งอรุณของวันถัดไป"

ด้วยความอยากเห็นสัมผัสความงดงามของ "พุกาม" มรดกโลกแห่งใหม่ ของประเทศเมียนมา อย่างที่เขาได้กล่าวไว้ เราจึงรีบตั้งแต่ตีสี่ จากนั้นเช่ามอไซค์ข้างๆ โรงแรม เพื่อเตรียมตัวมารอดูพระอาทิตย์ขึ้น ระหว่างทางก็เจอชาวพม่าคนหนึ่ง เขาบอกว่าจะขออาสาเป็นไกด์พาไปดูพระอาทิตย์ขึ้นที่จุดชมวิว แต่มีข้อแลกเปลี่ยนคือ ต้องซื้อภาพวาดของเขาเป็นการตอบแทน เราจึงตัดสินใจให้เขานำทาง

แต่การจะชมทะเลเจดีย์นั้นไม่ง่ายเลย จะต้องปีนขึ้นไปชม คุณไกด์ท่านนี้เขาก็ดูแลความปลอดภัยให้เป็นอย่างดี น่าเสียดาย ในวันที่เรามาท้องฟ้าปิด เลยไม่เห็นเงาของพระอาทิตย์เลยสักนิด แต่เราไม่เสียใจนะ อย่างน้อยก็ยังได้สัมผัสกับธรรมชาติ เช่นต้นไม้ ใบหญ้า ให้รู้สึกชื่นใจขึ้นมาบ้าง

หลังจากชมวิวเสร็จแล้ว เราก็ทำตามที่สัญญาไว้กับไกด์ท้องถิ่น คือ การมาซื้อภาพวาดของเขา ภาพวาดของเขาแต่ละภาพสวยมากก็จริง แต่ความที่เขาขายแพงไปหน่อยและต่อราคาไม่ลงตัว เราจึงแก้ปัญหาโดยการไม่ซื้อภาพวาดของเขา และให้เงินเป็นสินน้ำใจเล็กๆน้อยๆแทน 

แผนตอนบ่ายของเราคือ การนั่งรถม้า โดยค่ารถม้าอยู่ที่ 13,000 จ๊าด หรือประมาณ 260 บาทไทยต่อ 1 ชั่วโมง โดยเขาจะพาชมแค่ในเขต Old bagan (เมืองเก่า) เท่านั้น โดยพาแวะจุดสำคัญๆของพุกาม คนขับรถม้าเขาพาเราแวะไปยังจุดจุดหนึ่ง เขาบอกว่าที่นี่ไม่ค่อยมีคนรู้จัก เราจึงได้เจอกับคุณลุงท่านหนึ่ง คุณลุงบอกว่าเป็นช่างภาพมาประมาณยี่สิบกว่าปีแล้ว หากอยากได้รูปสวยๆ ต้องแวะกลับมาหาคุณลุงที่นี่ตอนประมาณบ่ายสามถึงบ่ายสี่ ซึ่งเป็นช่วงที่แสงกำลังส่องลอดรูเข้ามา ทำให้ถ่ายรูปออกมาได้สวยเหมือนต้องมนต์ คุณลุงทำหน้าที่ช่วยจัดฉาก จัดท่า ว่งองค์ประกอบให้เราทุกอย่าง ส่วนทิปจะให้เงินเล็กน้อยๆก็ได้ คุณลุงไม่เกี่ยงเลย

ทุกจุดของพุกามมีความงดงามและเรื่องเล่าซ่อนอยู่ เช่น วัดอนันดาเป็นวัดที่ได้รับการยกย่องว่าเป็นวัดที่มีความงดงามด้านสถาปัตยกรรมและพุทธศิลป์มากที่สุด ลักษณะเด่นคือ ตัวเจดีย์เป็นสีขาว ตามคำบอกเล่าคือ มีพระอรหันต์จำนวน 8 รูปเดินทางมาแสวงบุญที่อาณาจักรพุกาม จึงตั้งชื่อวัดนี้ว่าอนันดา ตามชื่ถ้ำที่พระอรหันต์กลุ่มนี้เคยพำนัก

อาณาจักรพุกามเป็นอาณาจักรแรกของพม่า กษัตริย์ทุกพระองค์และชาวบ้านในยุคนั้นจึงสร้างเจดีย์ขึ้นมากมายด้วยความศรัทธา ไม่ได้จ้างหรือเกณฑ์คนมาสร้าง ทุกอย่างเกิดขึ้นจากความศรัทธา อีกที่หนึ่งที่งดงามไม่แพ้กัน คือ เจดีย์ชเวซีโกน ที่อยู่ในเขตยองอู เป็นเจดีย์ที่สวยงามและศักดิ์สิทธิ์ที่สุดในพม่า โดย "ชเวซีโกน" หมายความว่า "เจดีย์ทองแห่งชัยชนะ"

ตอนเย็น เราตั้งใจว่าจะไปดูพระอาทิตย์ตกที่บริเวณแม่น้ำอิระวดี แต่ก็ไม่เป็นตามคาดอย่างเคย ฟ้าปิด ไม่เห็นพระอาทิตย์ตก ได้เห็นเพียงความงดงามของเจดีย์สีทองในยามเย็นแทน

สรุปแล้วมาพุกามนอกจากเจดีย์แล้วมีอะไร คำตอบเราคือก็ไม่มีอะไรนอกจากเจดีย์ สิ่งที่เราจะได้เห็นที่นี่ คือความเรียบง่าย เพราะที่นี่ไม่แป้งพัฟแบรนด์เนมหรู มีแค่ทานาคา ไม่มีปราด้ากุชชี่ มีแค่โสร่งกับผ้าถุงง่ายๆ และสิ่งหาได้ง่ายที่สุดจากที่นี่คือ รอยยิ้ม 

ส่วนสิ่งที่คิดว่าจะไม่ได้เห็นเสียแล้วในวันก่อนกลับ คือแสงอาทิตย์ยามเช้าและบอลลูนที่เหมือนโผล่ขึ้นมาทักทายและบอกลา ก่อนที่เราจะจากเมืองนี้ 

…ขอบคุณนะเจ้าบอลลูน ที่มาให้เราได้เห็น… 

"อย่าไปพุกาม เพียงเพื่ออยากไปถ่ายรูปสวยๆ แต่จงไปพุกาม เพื่อค้นหาความหมายของเรื่องเล่าจากทุกๆเจดีย์ที่ซ่อนอยู่"

สำหรับ พุกาม เป็นเมืองโบราณและได้รับการรับรองจากองค์การยูเนสโกให้เป็นแหล่งมรดกโลก ตั้งอยู่ในเขตมัณฑะเลย์ ประเทศพม่า ช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 9 ถึง 13 เมืองแห่งนี้เคยเป็นเมืองหลวงของอาณาจักรพุกาม อาณาจักรแห่งแรกของชาวพม่า ในช่วงรุ่งเรืองสูงสุดของอาณาจักรระหว่างคริสต์ศตวรรษที่ 11 ถึง 13 มีวัด เจดีย์ และอาราม กว่า 10,000 แห่ง ถูกสร้างขึ้นบนที่ราบพุกามเพียงแห่งเดียว ซึ่งยังคงมีวัดและเจดีย์กว่า 2,200 แห่งที่ยังคงอยู่รอดมาจนถึงปัจจุบัน

เมื่อวันที่ 24 สิงหาคม พ.ศ. 2559 เกิดแผ่นดินไหวขนาดใหญ่ทางตอนกลางของพม่า สร้างความเสียหายครั้งใหญ่แก่พุกาม วัดเกือบ 400 แห่งได้รับความเสียหาย กรมโบราณคดีแห่งพุกามได้เริ่มต้นการสำรวจและบูรณะ โดยได้รับความช่วยเหลือจากผู้เชี่ยวชาญยูเนสโก นักท่องเที่ยวและผู้เข้าชมไม่สามารถเข้าชมวัดได้ 33 แห่ง

ปัจจุบันพุกามตั้งอยู่ในเขตมัณฑะเลย์ อยู่ห่างจากเมืองมัณฑะเลย์ไปทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ประมาณ 90 ไมล์ หรือ 145 กิโลเมตร พุกามแบ่งออกเป็น 3 ส่วน ได้แก่ เขตเมืองเก่า (เขตที่ตั้งอาณาจักรพุกาม) เขตเมืองใหม่ (เขตที่อยู่อาศัยปัจจุบัน) และญองอู้ (เขตพาณิชยกรรมและเศรษฐกิจ) มีสนามบินชื่อสนามบินญองอู้เป็นสนามบินประจำเมือง รายได้หลักของเมืองคือการท่องเที่ยวเชิงศิลปวัฒนธรรมและประวัติศาสตร์ มีนักท่องเที่ยวจากทั่วทุกมุมโลกมาเยือนที่นี่เสมอทุกช่วงปี โดยเฉพาะนักท่องเที่ยวจากแถบเอเชียด้วยกัน

พุกามได้ชื่อว่าเป็น "เมืองแห่งทะเลเจดีย์" หรือ "ดินแดนแห่งเจดีย์" เพราะในช่วงรุ่งเรืองเคยมีเจดีย์มากมายที่ถูกสร้างขึ้นบนที่ราบพุกาม เจดีย์แห่งแรกของพุกามคือ เจดีย์ชเวซีโกน สร้างโดยพระเจ้าอโนรธามังช่อ ปฐมกษัตริย์แห่งอาณาจักรพุกาม โดยธรรมเนียมการสร้างเจดีย์ เจดีย์องค์ใหญ่สุดจะเป็นเจดีย์ที่กษัตริย์ทรงสร้าง และองค์ที่มีขนาดเล็กถัดมาเป็นการสร้างโดยเหล่าขุนนาง อำมาตย์ ลดหลั่นลงมาตามบรรดาศักดิ์

นอกจากเจดีย์ชเวซีโกนแล้ว ยังมีเจดีย์สำคัญ ๆ อีกหลายองค์และวัดสำคัญ ๆ อีกเช่น เจดีย์ชเวซันดอ, อานานดาพะย่า, เจดีย์ตะเบียงนิว, วัดพะยาตองซู, วัดที่โลมี่นโล, วัดดะมะยานจี้, เจดีย์ตะบิญญูพยา เป็นต้น