ประเทศจีนนับเป็นตลาดใหญ่ในการบริโภคผลไม้ไทย และ หนึ่งในผลไม้ที่กำลังได้รับความนิยมและมีราคาดีถึงลูกละ 1,600-1,700 บาท ซึ่งชาวจีนนิยมซื้อ “ส้มโอทับทิมสยาม” ไปไหว้ตามความเชื่อในเรื่องของส้มโอเป็นผลไม้มงคล และยิ่งข้างในมีเนื้อสีแดงทับทิม ยิ่งทำให้ราคาส้มโอทับทิมสยามยังไปได้อีกไกล

ส้มโอทับทิมสยาม ของดีเมืองปากพนัง รุกตลาดจีน 

“ส้มโอพันธุ์ทับทิมสยาม” มีต้นกำเนิดสายพันธุ์จากภาคใต้ เปลือกบาง มีเนื้อสีแดงเข้มเหมือนสีทับทิม รสชาติหอมหวาน เนื้อนุ่มน่ารับประทาน ซึ่งส้มโอพันธุ์นี้แตกต่างจากส้มโอพันธุ์อื่นอย่างชัดเจน อีกทั้งมีการขึ้นทะเบียน เป็นสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ (Geographical Indication : GI) โดยส้มโอทับทิมสยามมีลักษณะประจำพันธุ์ที่โดดเด่น คือ เนื้อผลมีสีชมพูเข้มจนถึงแดงเหมือนสีทับทิม ผิวผลส้มโอและหลังใบมีขนอ่อนนุ่มปกคลุมคล้ายกำมะหยี่ 

สำนักงานการวิจัยแห่งชาติ (วช.) ให้ข้อมูลว่า ปัจจุบันพบว่า “ส้มโอทับทิมสยาม” เป็นที่ต้องการของตลาดอย่างต่อเนื่อง และจำหน่ายได้ในราคาสูง โดยเฉพาะกลุ่มผู้รักสุขภาพ เนื่องจากที่มีสารในกลุ่มคาโรทีนอยด์สูงโดยเฉพาะไลโคลีนช่วยต่อต้านอนูมูลอิสระและป้องกันมะเร็ง เฉลี่ยราคาผลละ 160 - 200 บาท จากสวน และราคาขยับตามห่วงโซ่การตลาด และเมื่อถึงปลายทางในประเทศเท่ากับ 600 บาท ในขณะที่ตลาดปลายทางต่างประเทศ อาทิ ประเทศจีน ราคาสูงถึง 1,700 บาท/ผล และเป็นที่ต้องการของตลาดมากขึ้นทั้งในและต่างประเทศ จนไม่เพียงพอต่อความต้องการของผู้บริโภค 

รวมทั้งในส่วนขององค์การบริหารส่วนจังหวัด และ เกษตรอำเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช  ร่วมกันจัดงาน “วันส้มโอทับทิมสยามและของดีลุ่มน้ำปากพนัง” ระหว่างวันที่ 26 กรกฎาคม – 1 สิงหาคม 2566 เพื่อให้ยอดขายส้มโอทับทิมสยามภายในประเทศเป็นที่นิยมมากขึ้นผ่านกิจกรรมดังกล่าว และ พัฒนาคุณภาพส้มโอทับทิมสยามให้ได้มาตรฐาน สำหรับขายในช่องทางใหม่ๆที่เรียกว่า “โมเดิร์นเทรด”  ( Modern Trade)

ส่วนการส่งออก ทางนักวิจัยได้สร้างแพลตฟอร์มนวัตกรรมและการเรียนรู้ (Learning and Innovation Platform) ชุมชนต้นแบบการผลิตและการจัดการหลังเก็บเกี่ยวของส้มโอทับทิมสยาม ที่มีคุณภาพสูงที่ปลูกในเชิงพาณิชย์ภายใต้กลุ่มสหกรณ์การเกษตรปากพนัง ที่มีการเชื่อมโยงกับช่องทางการจำหน่ายโมเดิร์นเทรด (Modern Trade)  นอกจากนี้ ยังได้พัฒนาทักษะการผลิตและการจัดการหลังการเก็บเกี่ยวของส้มโอทับทิมสยามเชิงพาณิชย์ให้กับบุคลากรทางการเกษตรในท้องที่อำเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช 

“ส้มโอทับทิมสยาม”ผลไม้นางเอกแห่งแดนใต้

“ส้มโอทับทิมสยาม” จัดว่าเป็นผลไม้นางเอกของแดนใต้ที่มีราคาสูง สีสวย รสชาติหวาน โดยผลส้มโอทับทิมสยามที่ผู้บริโภคในไทยต้องการจะไม่สนใจว่าขนาดจะเล็กหรือใหญ่ ขอให้มีรสชาติหวาน อร่อย แต่ในส่วนของตลาดที่จีนต้องการส้มโอทับทิมสยามผลขนาดใหญ่ เพื่อเน้นนำไปไหว้เป็นหนึ่งในผลไม้มงคล 

รศ.ดร.สมัคร แก้วสุกแสง หัวหน้าโครงการวิจัย เรื่อง “การจัดการความรู้และถ่ายทอดเทคโนโลยีที่เหมาะสมเพื่อยกระดับมาตรฐานและรักษาคุณภาพสู่ชุมชนต้นแบบการผลิตส้มโอทับทิมสยามเชิงพาณิชย์” เล่าให้ฟังว่า  ปัจจุบันใน อ.ปากพนัง จ.นครศรีธรรมราช ส้มโอทับทิมสยามได้ขยายพื้นที่การปลูกเพิ่มขึ้นกว่า 3,000 ไร่ เนื่องจากเป็นไม้ผลที่ราคาค่อนข้างสูง โดยพัฒนาการผลิตในรูปแบบจีเอพี ( GAP ) แต่ยังประสบปัญหาทั้งก่อนและหลังการเก็บเกี่ยวคือได้ผลผลิตที่ได้คุณภาพไม่ดี ไม่ได้มาตรฐานทั้งตลาดในประเทศ และตลาดส่งออกไปยังประเทศจีน 

สำหรับมาตรฐานการส่งออก “ส้มโอทับทิมสยาม” ไปยังจีน สีของเปลือกผลจะต้องเขียวสด เนื้อผลสีแดงทับทิมเข้ม ความหวาน ประมาณ 9-10 องศาบริกซ์  แต่เมื่อไม่ได้มาตรฐานดังกล่าว ทำให้ราคาลดลงถึง 50 เปอร์เซ็นต์ ส่งผลต่อการตลาดภาพรวมของการผลิตส้มโอทับทิมสยามในพื้นที่ อ.ปากพนัง จ.นครศรีธรรมราช 

“ผู้บริโภคมองว่าส้มโอทับทิมสยามราคาสูง แต่คุณภาพเนื้อผลไม่สัมพันธ์กับราคาที่สูง อีกทั้งยังประสบปัญหากับแมลงศัตรู เช่น แมลงวันผลไม้เข้าทำลายในช่วงติดผลผลิต ถ้ามีการควบคุมคุณภาพของผลผลิตได้เป็นไปตามมาตรฐาน ก็จะส่งผลให้มูลค่าส้มโอทับทิมสยามสูงขึ้นและสามารถขยายตลาดต่างประเทศได้เพิ่มขึ้น ดังนั้น องค์ความรู้ทางด้านหลังการเก็บเกี่ยวเบื้องต้นเกี่ยวข้องกับสรีรวิทยา สารออกฤทธิ์ทางชีวภาพแคโรทีนอยด์ทั้ง 9 ชนิด ที่มีคุณสมบัติเป็นสารต่อต้านอนุมูลอิสระในเนื้อผลส้มโอทับทิมสยาม การเสื่อมสภาพของส้มโอทับทิมสยาม และการจัดการคุณภาพและการวิเคราะห์ตลาดสำหรับส้มโอทับทิมสยามเพื่อตลาดในประเทศและต่างประเทศ ดัชนีการเก็บเกี่ยวที่เหมาะสม อีกทั้งถ้าเกษตรกรมีความรู้ในการกระตุ้นการพัฒนาสีเนื้อผลก่อนการเก็บเกี่ยวและเทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยวที่เหมาะสมสำหรับส้มโอพันธุ์ทับทิมสยามเพื่อ การส่งออก ได้แก่ การจัดการธาตุอาหาร การสร้างภาวะเครียด และเทคโนโลยีบลู แอลอีดี ( Blue-LED)” รศ.ดร.สมัคร เล่าให้ฟังอย่างเป็นกันเอง  

ไร่ทรัยพ์สุวรรณตัวอย่างปลูกขายในไทย สวนป้าแดง-ลุงแอ๊ดเน้นปลูกขายจีน 

สำหรับการลงพื้นที่สวนส้มโอทับทิมสยามครั้งนี้ ทาง วช.ได้พาสื่อมวลชนลงพื้นที่ “โครงการวิจัยฯ ณ กลุ่มวิสาหกิจชุมชนแปลงใหญ่ส้มโอทับทิมสยาม ไร่ทรัพย์สุวรรณ” โดยสวนดังกล่าวเน้นปลูกส้มโอเพื่อจำหน่ายในประเทศ จึงมีการใช้อินทรีย์วัตถุร้อยเปอร์เซนต์ เพื่อให้ได้รสชาติส้มโอทับทิมสยามที่หวานอร่อน และ “สวนส้มโอ ป้าแดง-ลุงแอ๊ด” อ.ปากพนัง จ.นครศรีธรรมราช เน้นการปลูกส้มโอทับทิมสยามที่มีลูกขนาดใหญ่เพื่อป้อนตลาดจีน

“นายนริศ ช่วยแป้น แห่งไร่ทรัพย์สุวรรณ โดยสวนไร่ทรัพย์สวุวรรณแห่งนี้เน้นการผลิตส้มโอทับทิมสยามเพื่อการจำหน่ายในประเทศเป็นหลัก และเป็นหลักในการจัดตั้งกลุ่มวิสาหกิจชุมชนแปลงใหญ่ส้มโอทับทิมสยามปากพนังขึ้นมา และการเยี่ยมชมสวนส้มโอป้าแดง-ลุงแอ๊ด นำชมโดย คุณกมลทิพย์ กุลคง แห่งสวนส้มโอป้าแดง-ลุงแอ๊ด ซึ่งสวนแห่งนี้เน้นการผลิตส้มโอทับทิมสยามเพื่อการส่งออกไปยังจำหน่ายยังต่างประเทศเป็นหลัก โดยเฉพาะประเทศจีน มีความต้องการบริโภคส้มโอทับทิมสยามเป็นจำนวนมาก” รศ.ดร.สมัคร เล่าให้สื่อมวลชนฟัง   

รศ.ดร.สมัคร แก้วสุกแสง รองอธิการบดีฝ่ายวิจัยและนวัตกรรม มหาวิทยาลัยทักษิณ หัวหน้าโครงการฯ กล่าวว่า วช. ได้สนับสนุนทุนวิจัย โครงการ “การจัดการความรู้และถ่ายทอดเทคโนโลยีที่เหมาะสมเพื่อยกระดับมาตรฐานและรักษาคุณภาพสู่ชุมชนต้นแบบการผลิตส้มโอทับทิมสยามเชิงพาณิชย์” เพื่อถ่ายทอดเทคโนโลยีการจัดการก่อนและหลังการเก็บเกี่ยวเพื่อรักษาคุณภาพและการยืดอายุการเก็บรักษาส้มโอทับทิมสยาม สำหรับตลาดในประเทศและส่งออกให้กับกลุ่มเกษตรกร ชุมชนผู้ผลิตและบริษัทภาคเอกชนในพื้นที่อำเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช 

รวมทั้งถ่ายทอดนวัตกรรมโฟมยางพาราล่อแมลงวันผลไม้ในส้มโอทับทิมสยาม โดย รศ.ดร.นริศ ท้าวจันทร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ การใช้ 1-MCP spray ร่วมกับ รศ.ดร.ณัฐชัย พงษ์ประเสริฐ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี ซึ่งเป็นเทคโนโลยีอย่างง่าย ต้นทุนต่ำ มาประยุกต์ใช้ในการควบคุมคุณภาพผลิตผลสดหลังการเก็บเกี่ยว สามารถลดการสูญเสียน้ำหนัก และชะลอการเหลืองและปรับปรุงทางด้านคุณภาพหลังการเก็บเกี่ยวได้ การจัดการความรู้แบบครบวงจรในโซ่การผลิตและเทคโนโลยีและนวัตกรรมดังกล่าวจะนำไปสู่ชุมชนต้นแบบการผลิตและการจัดการหลังเก็บเกี่ยวของส้มโอทับทิมสยามที่มีคุณภาพสูงที่ปลูกในเชิงพาณิชย์ในพื้นที่อำเภอปากพนังที่เพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขัน

เพราะฉะนั้น การทำงานของ “นักวิจัยไทย” ในการพัฒนาต่อยอดความรู้เทคโนโลยีการปลูก “ส้มโอทับทิมสยาม” จึงเป็นหัวใจสำคัญในการทำให้ผลไม้ไทยมีความต้องการตรงกับตลาดทั้งในประเทศและต่างประเทศ โดยเฉพาะการทำให้ “ส้มโอทับทิมสยาม” ยังเป็นผลไม้นางเอก ผลไม้แห่งความเป็นมงคลสำหรับชาวจีน - 003