อากาศร้อนส่งผลต่อสุขภาพร่างกายของคนทุกช่วงวัย ทำให้ร่างกายอ่อนแอและทำให้เกิดโรคได้ หากได้รับแสงแดดมากจนเกินไปอาจส่งผลกับโรคต่าง ๆ โดยเฉพาะผู้สูงวัย ที่มีความสามารถในการปรับตัวต่อสภาพอากาศน้อยลง การดูแลสุขภาพในฤดูร้อนจึงเป็นสิ่งสำคัญที่ควรปฏิบัติอย่างถูกวิธี เพื่อลดความเสี่ยงต่อการเป็นโรคและปัญหาสุขภาพที่เกิดขึ้นจากอากาศร้อน

วันที่ 11 เม.ย. 2567 ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.อังสนา บุญธรรม คณะสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล กล่าวว่า ในช่วงหน้าร้อนมีวิธีดูแลตัวเองหลายวิธี หลายคนอาจสงสัยว่าหน้าร้อนสามารถทำกิจกรรมทางกายได้หรือไม่ จริงๆ แล้วสามารถทำได้ปกติ เช่น การออกกำลังกาย ผู้สูงอายุสามารถเดินออกกำลังในบ้านได้ปกติ หรือเดินในที่ร่มรื่นเพื่อหลีกเลี่ยงการได้รับแสงแดดตรง แต่สำหรับผู้ที่ทำกิจกรรมทางกาย เล่นกีฬากลางแจ้ง หรือต้องใช้กำลังหนัก ๆ มีเหงื่อเยอะ ๆ ต้องเพิ่มความระมัดระวัง อาจจะลดจำนวนชั่วโมง หรือเลือกสถานที่ ๆ เหมาะสมในการออกกำลังกาย หรืออาจใช้ตัวช่วยอย่างอื่น เช่น การดื่มน้ำเพียงพอและสวมใส่เสื้อผ้าที่เหมาะสมเพื่อป้องกันการทำให้ร่างกายร้อนเกินไป หรือเลี่ยงไปใช้กิจกรรมทางกายที่อยู่ในร่ม ในสถานออกกำลังกาย (ฟิตเนส)ผู้สูงอายุมักมีปัญหาในการปรับตัวเรื่องอากาศได้น้อยกว่ากลุ่มอื่น ๆ โดยเฉพาะผู้สูงอายุที่มีโรคประจำตัว เช่น โรคเรื้อรังต่าง ๆ ได้แก่ โรคหัวใจ โรคทางเดินหายใจ ซึ่งจะมีความเสี่ยงในการมีปัญหาสุขภาพที่เกิดขึ้นจากสภาวะอากาศร้อน ปัญหาอีกด้าน คือ เรื่องการจัดการความเป็นอยู่ในสภาพแวดล้อมที่เหมาะสม ผู้สูงอายุส่วนใหญ่มักจะมีปัญหาเรื่องโรคภูมิแพ้โดยเฉพาะคนที่อยู่ในเขตเมืองกรุงเทพฯ และภาคเหนือ ต้องเผชิญกับปัญหาฝุ่น PM2.5 ส่งผลให้เกิดภาวะป่วยเป็นโรคเรื้อรังเกี่ยวกับเรื่องระบบทางเดินหายใจ กลุ่มเด็กก็เป็นอีกกลุ่มที่น่าเป็นห่วงในช่วงหน้าร้อน ซึ่งเป็นช่วงของการปิดภาคการศึกษา เด็กอาจเล่นจนมีเหงื่อมากๆ ขาดน้ำมากขึ้น และเมื่ออากาศร้อนมาก เด็กๆ มักจะหนีไปเล่นน้ำ บางครอบครัวผู้ปกครองไม่ได้ดูแลอย่างใกล้ชิดเพราะต้องออกไปทำงาน ต้องระมัดระวัง เด็กไม่มีทักษะการช่วยเหลือตัวเอง เมื่อจมน้ำไม่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้ ควรให้ความสนใจมากเป็นพิเศษ และเป็นเรื่องที่ทุกคนในครอบครัวต้องช่วยกันดูแล

เมื่อนึกถึงอากาศร้อนหลายคนมักจะนึกถึงโรคที่มาจากความร้อน เช่น โรคลมร้อน หรือฮีทสโตรก (Heat Stroke) อีกสิ่งที่ควรระวัง คือ เรื่องสุขอนามัยของอาหารด้วย จะเห็นได้ว่าเรามักจะพบโรคระบบทางเดินอาหาร อาหารเป็นพิษที่เกิดขึ้นในช่วงฤดูร้อนค่อนข้างมาก อาหารของคนไทยบางชนิดมักเกิดบูดเน่าเสียได้ง่าย เช่น อาหารที่มีกะทิ หรือบางครั้งอาจจะซื้ออาหารเผื่อไว้มื้อต่อไป นำอาหารมาอุ่นเพื่อรับประทานภายหลัง แต่ด้วยสภาพอากาศที่ร้อน หรือแม้กระทั่งบางคนอาจจะคิดว่านำอาหารไปแช่ตู้เย็นแล้ว อาจจะเอามารับประทานได้ ก็ยังมีความเสี่ยงอยู่ เพราะมีจุลชีพบางตัวที่สามารถอยู่ได้ค่อนข้างนาน มีโอกาสทำให้เกิดปัญหาโรคระบบทางเดินอาหาร ท้องเสีย อาหารเป็นพิษ เราควรใช้หลักการดูแลตัวเองให้สมดุล เมื่อหน้าร้อนเหงื่อออกเยอะ ควรรับประทานอาหารที่มีความสดชื่น ได้แก่ ผักสด ผลไม้ที่มีมีน้ำมาก เช่น แตงโม มะพร้าว มังคุด สับปะรด ควรหลีกเลี่ยงหรือลดอาหารที่มีเครื่องเทศ รสเผ็ด รสจัด อาหารไขมันสูง ทำให้มีการเผาผลาญพลังงานมากขึ้น เพราะจะทำให้อุณหภูมิในร่างกายเพิ่มขึ้น เนื่องจากอากาศข้างนอกก็ร้อนอยู่แล้ว ควรคำนึงถึงหลักการสุขาภิบาลอาหาร เพื่อสุขอนามัยที่ดี ห่างไกลโรคต่าง ๆ

การดื่มน้ำเป็นหลักเบื้องต้นที่ช่วยคลายร้อนและยังทำให้ปรับสมดุลในเรื่องระบบขับถ่ายได้อีกด้วย การดื่มน้ำต่อเนื่องอย่างน้อยวันละ 8 แก้ว จิบบ่อย ๆ ดีกว่าดื่มน้ำทีละครั้งเยอะ และผู้ที่ทำงานกลางแจ้ง ๆ อาจจะเพิ่มปริมาณน้ำที่ควรดื่มมากขึ้น บางคนคิดว่าดื่มน้ำเย็นจัดจะทำให้สดชื่น ในน้ำเย็นจัดก็ไม่เหมาะสมทำให้ร่างกายเสียสมดุล อาจจะให้แค่เย็นพอดีให้ร่างกายปรับตัวเองได้ดีขึ้น ควรหลีกเลี่ยงการดื่มแอลกอฮอล์ เพราะแอลกอฮอล์ทำให้ร่างกายเผาผลาญมากขึ้น โอกาสที่จะเกิดภาวะฮีทสโตรกตามมาได้ง่าย บางคนเมื่อเจออากาศร้อนอาจมีปัญหาเรื่องผิวหนัง เช่น ผื่นแพ้ ลมพิษ ควรปรับสภาพเสื้อผ้าให้เหมาะสมกับอากาศ เสื้อผ้าโปร่งสบาย ไม่ทำให้เกิดความร้อนเพิ่มขึ้น หรืออึดอัด สำหรับผู้ประกอบอาชีพกลางแจ้งควรควรมีอุปกรณ์ป้องกันแดดที่เหมาะสมกับงาน และควรปรับเรื่องเสื้อผ้าเพื่อให้การระบายอากาศดีขึ้น จะช่วยทำให้ร่างกายไม่ร้อนเกินไป

สภาพอากาศร้อนของประเทศไทยเป็นปัญหาที่ทุกคนต้องเผชิญ แน่นอนว่าทุกคนไม่สามารถที่จะมีเครื่องปรับอากาศได้ทุกบ้าน แต่การปรับบ้านให้มีการระบายอากาศได้ดี ก็เป็นอีกหนึ่งวิธีที่จะช่วยได้ ในส่วนของผู้ที่อยู่ในชุมชน ควรจัดสถานที่ให้มีที่หลบแดด โดยเฉพาะในผู้สูงอายุควรปรับสุขภาพให้เหมาะสมกับสิ่งแวดล้อมที่เกิดขึ้น การดูแลสุขภาพแบบองค์รวมและป้องกันสภาวะร้อนจัดในช่วงเวลาอากาศร้อนสุดสามารถช่วยลดความเสี่ยงต่อการเป็นโรคร้อนและปัญหาสุขภาพที่เกิดขึ้นจากสภาพอากาศร้อนได้อย่างมีประสิทธิภาพ