“อำเภอต้นแบบ CBTx” คือการพัฒนาพื้นที่ระดับอำเภอให้เป็นต้นแบบในการบำบัดรักษาและฟื้นฟูผู้ติดยาเสพติด โดยใช้กลไก “ชุมชนล้อมรักษ์” (Community Based Treatment and Rehabilitation: CBTx) เพื่อสร้างระบบการทำงานครบวงจรตั้งแต่การป้องกัน คัดกรอง บำบัด ฟื้นฟู จนถึงการคุ้มครองทางสังคม ซึ่งจะทำให้ชุมชนสามารถดูแลผู้ได้รับผลกระทบและสร้างความยั่งยืนในการแก้ไขปัญหายาเสพติดได้

วัตถุประสงค์สำคัญของอำเภอต้นแบบ CBTx คือการสร้างระบบครบวงจร พัฒนาให้มีกระบวนการที่ครอบคลุมในทุกมิติ ทั้งการป้องกัน การบำบัด การฟื้นฟู และการติดตามผล มีชุมชนเป็นศูนย์กลาง สร้างความเข้มแข็งให้ชุมชนมีศักยภาพในการดูแลและช่วยเหลือผู้ที่ได้รับผลกระทบจากยาเสพติด และการขยายผลโดยการนำรูปแบบความสำเร็จจากอำเภอต้นแบบไปต่อยอดและขยายผลสู่พื้นที่อื่นๆ ทั่วประเทศ เพื่อสร้างชุมชนปลอดยาเสพติดอย่างยั่งยืน

เมื่อวันที่ 5 กันยายน 2568 ที่ผ่านมา ณ ที่ว่าการอำเภอวังเหนือ จังหวัดลำปาง สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) และอำเภอวังเหนือ ได้ลงนามบันทึกข้อตกลงความร่วมมือ “การขับเคลื่อนอำเภอต้นแบบและอำเภอขยายผลการขับเคลื่อนในการป้องกันและแก้ไขปัญหายาเสพติดในระดับพื้นที่ ชุมชนล้อมรักษ์ (CBTx)” ผ่านกลไกคณะกรรมการพัฒนาคุณภาพชีวิตระดับอำเภอ (พชอ.)

โดยบันทึกข้อตกลงมีวัตถุประสงค์สำคัญเพื่อพัฒนาอำเภอต้นแบบ CBTx ผ่านกลไก พชอ. ให้มีแบบแผนและมาตรฐานงานครบวงจร (ป้องกัน-คัดกรอง–บำบัด–ฟื้นฟู–ติดตาม–คุ้มครองทางสังคม) เพื่อยกระดับศักยภาพชุมชนและภาคีในพื้นที่ให้สามารถดำเนินการป้องกัน คัดกรอง ดูแล ฟื้นฟู ติดตาม และคุ้มครองทางสังคมแก่ผู้ใช้ ผู้เสพ ผู้ได้รับผลกระทบได้อย่างครอบคลุม เพื่อพัฒนารูปแบบและขยายผลการทำงานไปสู่อำเภอเครือข่าย และเพื่อสื่อสารความสำเร็จไปยังพื้นที่อื่น ๆ ทั่วประเทศ

นายวิเชษฐ์ พิชัยรัตน์ กรรมการกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) กล่าวว่า สสส. รู้สึกยินดีที่ได้มาเยี่ยมที่ว่าการอำเภอวังเหนือ และย้ำว่างานด้านการป้องกันและแก้ไขปัญหายาเสพติดถือเป็นภารกิจสำคัญของทุกภาคส่วน โดยที่ผ่านมา สสส.ได้ดำเนินงานรณรงค์ด้านปัจจัยเสี่ยงสุขภาพอย่างต่อเนื่อง ทั้งการลด ละ เลิก เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ บุหรี่ บุหรี่ไฟฟ้า สิ่งเสพติด รวมทั้งการรณรงค์ด้านความปลอดภัยทางถนนและปัญหาพนันออนไลน์ อีกทั้งยังมีศูนย์เรียนรู้ในจังหวัดลำปางที่ทำหน้าที่เป็นสื่อกลางในการถ่ายทอดองค์ความรู้ที่เกี่ยวข้องกับปัจจัยเสี่ยงสุขภาพและสังคม

“สสส. และจังหวัดลำปางมีความใกล้ชิดในการทำงานร่วมกัน วันนี้ถือเป็นโอกาสสำคัญในการร่วมขับเคลื่อนโครงการป้องกันและแก้ไขปัญหายาเสพติด ขับเคลื่อนอำเภอต้นแบบ และขยายผลในระดับพื้นที่ ผ่านชุมชนล้อมรักษ์ โดยกลไก พชอ. ที่ได้มีการลงนามบันทึกข้อตกลงร่วมกันแล้ว” นายวิเชษฐ์ กล่าว.

นายวิเชษฐ์ ย้ำว่า ปัญหายาเสพติดถือเป็นวาระเร่งด่วนของรัฐบาลและเป็นปัญหาร่วมของประเทศเป็นนโยบายของรัฐบาล และคณะกรรมการทุกชุด ในทุกครั้งที่มีการประชุมร่วมกัน สสส. จะย้ำเสมอว่า ปัญหายาเสพติดเป็นปัญหาที่รุนแรง และแน่นอนว่าการจะทำให้เราสามารถวัดความสำเร็จได้ ก็คือ “ต้องทำลงไปในระดับพื้นที่” ไม่ว่าจะเป็นชุมชน อำเภอ หรือจังหวัด

“เชื่อว่าการร่วมมือกันในครั้งนี้จะเป็นความสำเร็จที่เกิดขึ้นร่วมกัน อย่างน้อยๆ เยาวชนและผู้คนในอำเภอวังเหนือ จะได้มาช่วยกันดูแลป้องกันปัญหายาเสพติด หรือในกรณีที่มีผู้ติดยาเสพติด ก็มาช่วยกันดูแลเรื่องการบำบัด ที่รัฐบาลเน้นย้ำเรื่องการบำบัดรักษา ฟื้นฟู และเยียวยา ให้กลับคืนสู่สังคมได้” กรรมการ สสส. กล่าว

ทางด้าน นายทศพล จักรบุญมา นายอำเภอวังเหนือ จังหวัดลำปาง กล่าวว่า รู้สึกขอบคุณคณะทำงานของ สสส. ที่เห็นความสำคัญและศักยภาพของพื้นที่ อำเภอวังเหนือ พร้อมที่จะเป็นอำเภอนำร่อง ทีมงานในพื้นที่มีความพร้อมและความตั้งใจจริง เชื่อว่าจะเกิดผลลัพธ์ที่เป็นรูปธรรม ทั้งในเรื่องการป้องกันและแก้ไขปัญหายาเสพติด และเรื่องแอลกอฮอล์ การขับเคลื่อน CBTx ในระดับพื้นที่ ถือเป็นจุดเริ่มต้นที่ดี โดยมีข้าราชการ กำนัน ผู้ใหญ่บ้านเข้ามามีส่วนร่วม หากการทำงานที่อำเภอวังเหนือประสบความสำเร็จ จะสามารถต่อยอดไปยังพื้นที่อื่นทั่วประเทศได้

“นอกจากกำลังใจที่พื้นที่ได้รับจาก สสส.สิ่งสำคัญคือความตั้งใจและความเชื่อว่าจะเกิดผลจริงทั้งในเรื่องแอลกอฮอล์และยาเสพติด ที่ต้องทำควบคู่กันไป” นายอำเภอวังเหนือ กล่าว

สำหรับบทบาทการดำเนินงานภายใต้ข้อตกลงนี้ สสส. จะทำหน้าที่สนับสนุนด้านวิชาการ จัดทำแนวทาง Best Practices พัฒนาศักยภาพบุคลากร สนับสนุนการสื่อสารสาธารณะและการจัดการความรู้ รวมทั้งประสานงานและสนับสนุนงบประมาณเพื่อขับเคลื่อน CBTx ผ่านกลไก พชอ. พร้อมติดตามประเมินผล ร่วมถอดบทเรียน และเผยแพร่ผลสำเร็จ

ขณะที่อำเภอวังเหนือ จะจัดตั้งหรือมอบหมายคณะทำงาน CBTx ภายใต้ พชอ. บูรณาการการทำงานร่วมกับภาคีในพื้นที่ จัดทำแผนปฏิบัติการเชื่อมโยงกับแผนพัฒนาท้องถิ่นและงบประมาณ พร้อมกำกับติดตามอย่างใกล้ชิด พัฒนาการป้องกันและแก้ไขปัญหายาเสพติดโดยมีชุมชนเป็นฐาน ขยายผลไปยังพื้นที่เครือข่าย และรายงานผลการดำเนินงานพร้อมหลักฐานเชิงประจักษ์หรือชุดความรู้ต่อไป