วางขายแล้ว! จาก‘ข้าวดอ’สู่‘ข้าวเม่า’ ขนมโบราณ ฝีมือชาวนาอำนาจเจริญ

ชาวนาในพื้นที่ “จ.อำนาจเจริญ” ทุกฤดูกาลทำนาปลูกข้าว ระหว่างเดือนตุลาคม - พฤศจิกายน ของทุกปี สตรีชาวนาจะนำข้าวไวต่อแสง หรือ “ข้าวดอ” ซึ่งจะมีความเจริญเติบโต ออกรวงเมล็ดข้าว เร็วกว่าปกติ เรียกว่า ข้าวน้ำนม เพื่อนำมาทำข้าวเม่า สำหรับรับประทานในครอบครัว หรือในหมู่เพื่อนฝูงญาติสนิทและแขกผู้มาเยือนสม่ำเสมอ เรียกว่า เป็นขนมโบราณ ที่ชาวอีสานนิยมบริโภคกันมาก เนื่องจากทำจากเมล็ดข้าวโดยตรง ปราศจากสารพิษเจอปน เรียกว่า ข้าวเม่าอินทรีย์ ซึ่งมีให้ทานปีละ 1 ครั้ง เฉพาะทำนาปีเท่านั้น

เพราะเศรษฐกิจไม่ดี สตรีชาวนาอำนาจเจริญต้องมองหาอาชีพเสริมเพิ่มรายได้ โดยการนำเอาขนมจากภูมิปัญญาชาวบ้าน สืบทอดมาจากบรรพบุรุษ ออกวางจำหน่าย ในรูปแบบการผลิตข้าวเม่า จำหน่าย สร้างรายได้เป็นอย่างดี

นางนารี งามตา อายุ 40 ปี ชาวนา ต.บุ่ง อ.เมืองอำนาจเจริญ จ.อำนาจเจริญ กล่าว่า  ทำนาปี จำนวน 6 ไร่ แบ่งเป็นปลูกข้าวจ้าว 2 ไร่และข้าวเหนียว 4 ไร่ และแบ่งไว้รับประทานส่วนหนึ่งให้ถึงปี ที่เหลือจะขายพอได้ค่าปุ๋ย โดยเฉพาะช่วงเมล็ดข้าวยังไม่แก่เต็มที่ เมล็ดข้าวน้ำนม จึงนำเมล็ดมาทำข้าวเม่า ไปจำหน่ายในตลาดตัวเมืองอำนาจเจริญ ซึ่งขายดีมาก ขายหมดทุกวัน เก็บเป็นเงินทุน ไว้เป็นค่าใช้จ่ายและทุกการศึกษาบุตรด้วย

ชาวนาคนขยัน บอกถึงวิธีทำข้าวเม่าพอเข้าใจว่า การทำข้าวเม่าส่วนมากจะนำข้าวไวต่อแสง หรือข้าวดอ(ภาษาอีสาน) มาทำ เนื่องจากมีการเจริญเติบโตเร็วกว่าข้าวชนิดอื่น โดยเริ่มแรก ต้องเดินตรวจเมล็ดข้าวในแปลงนาก่อน จากนั้น เลือกเอาเมล็ดข้าวที่พอดี คือไม่อ่อนและไม่แก่เกินไป เรียกว่า ข้าวน้ำนม ต่อมาทำการเกี่ยวข้าว จนได้ตามต้องการ จากนั้น นำรวงข้าวมาขูดเมล็ดออก ด้วยการใช้ไม้ประกบ 2 ข้างขูด เพื่อป้องกันรวงข้าวบาดมือ เสร็จแล้วนำเมล็ดข้าวใส่ถาดหรือกะละมัง ต่อมานำไปเทใส่กระทะ ตั้งบนเตาถ่านไฟไม่แรง คั่วจนได้ที่ เสร็จแล้วเอาใส่ถาดหรือกะละมัง ผึ่งให้เย็น คัดกากหรือเปลือกข้าวออก จะได้เมล็ดข้าวสีเขียวอ่อน หอมติดจมูก เมื่อบริโภคแล้วจะมีรสชาติหวานมัน อร่อยแบบขนมพื้นบ้านแบบโบราณ เป็นอันแล้วเสร็จ

เรียกว่า “ข้าวเม่า” สามารถนำไปจำหน่ายได้ โดยบรรจุถุงจำหน่ายในราคา  1 กิโลกรัม / 150 บาท ถ้าจะซื้อเป็นขีดราคา ขีดละ  20 บาท ซึ่งขายดีมาก บางคน กลับมาเยี่ยมบ้านจะกลับกรุงเทพหรือต่างจังหวัด จะแวะซื้อข้าวเม่าหลายสิบกิโลกรัมติดไม้ติดมือไปด้วย เพื่อเป็นของฝากเพื่อนพี่น้อง ร่วงงาน  และมีจำนวนไม่น้อยที่ซื้อใส่พัสดุฝากทางไปรษณีย์ส่งให้ญาติพี่น้องตามต่างจังหวัดหรือกรุงเทพมหานคร เพราะข้าวเม่าอยู่ได้หลายวันไม่เสียง่าย

ชาวนาสู้ชีวิต กล่าวว่า ข้าวเม่า บางคนซื้อไปทานเลย ทว่ามีการนำไปแปรรูปเป็นขนมหลายชนิด เช่น ข้าวเม่าคลุก โดยการเอาข้าวเม่า ไปคลุกเค้ากับมะพร้าว ที่ผ่านการขูดเป็นเส้นๆ ใส่เกลือน้ำตาลให้พอเหมาะ เรียกว่า ขนมข้าวเม่าคลุก หรือไม่เอาไปทำข้าวเม่าทอด มีให้ซื้อหารับประทานตามตลาดทั่วไป

นางนารี งามตา ชาวนาผู้ผันตัวมาเป็นแม่ค้าข้าวเม่าชั่วคราว กล่าวทิ้งท้ายว่า ทุกปีช่วงรอการเก็บเกี่ยวข้าว จะทำข้าวเม่ามาวางขาย 2 เวลา คือ เช้ากับเย็น เพราะปีนี้ฝนตกดี ได้ผลผลิตข้าวเต็มที่ จึงมีการทำข้าวเม่าเพิ่มขึ้น โดยมีลูกๆช่วยกันทำ ส่วนแม่ออกมาขาย ได้เงินวันละ 1,000 - 1,500 บาท เพื่อเลี้ยงปากเลี้ยงท้องจุนเจือครอบครัวเสริมรายได้ดีมาก

ด้านนางกัลยา จงทำ  ลูกค้าชาวเมืองอำนาจเจริญ จ.อำนาจเจริญ กล่าวว่า จะได้ทานข้าวเม่าปีละ 1 ครั้ง ช่วงเดือน  นี้แหละ จึงเดินหาซื้อข้าวเม่าไปทำเป็นของหวาน ไม่ว่าจะ ปรุงเป็นข้าวเม่าทอด ข้าวเม่าคลุก ข้าวเม่ากวน  หรือจะทานข้าวเม่าสดๆ อร่อยไม่แพ้กัน ซึ่งมีความสุขที่ได้ทำขนมหวานจากข้าวเม่าให้ลูกหลานได้รับประทาน เพื่อลูกหลานจะได้รู้ว่า ยังมีขนมพื้นเมืองโบราณ ที่ชื่อ ข้าวเม่า รสชาติอร่อยแบบไทยๆไม่แพ้ขนมชนชาติใดในโลก