คำถาม ผมมีที่รกร้างว่างเปล่ามากครับ และเป็นดินที่ไม่มีคุณภาพ อยากจะขอทราบวิธีปรับปรุงบำรุงรักษาดินให้คุณภาพขึ้น ด้วยครับ ขอบคุณครับ

แสงนิล วิเชียรฉาย

อ.แม่ริม จ.เชียงใหม่

คำตอบ

ดิน เป็นทรัพยากรธรรมชาติที่มีความสำคัญอย่างมาก มนุษย์ได้ใช้ประโยชน์ด้านการเกษตร การป่าไม้ และการปศุสัตว์ การใช้ดินเป็นระยะเวลานาน ทำให้ดินเสื่อมโทรมลง จากการที่พืชนำธาตุอาหารไปใช้ และไม่ได้รับคืนความอุดมสมบูรณ์กลับสู่ดิน รวมทั้งดินถูกชะล้างพังทลายอยู่ตลอดเวลา จึงจำเป็นต้องทำการบำรุงรักษาดินให้มีความอุดมสมบูรณ์ขึ้น โดยการใช้ดินอย่างถูกวิธี มีการบำรุงดินและมีการป้องกันการชะล้างพังทลายของดิน เพื่อที่จะสามารถใช้ประโยชน์จากพื้นดินได้อย่างยั่งยืนต่อไป

สาเหตุสำคัญที่ทำให้ดินขาดความอุดมสมบูรณ์  เกิดจากหลายสาเหตุด้วยกัน เช่น การถางพืชที่ปกคลุมหน้าดินออกไปจนหมด ทำให้น้ำฝนชะเอาผิวหน้าดินที่มีความอุดมสมบูรณ์ไหลไปด้วย การเผาหญ้าที่ขึ้นในไร่นา ทำให้แร่ธาตุและจุลินทรีย์ที่อยู่ในดินซึ่งมีประโยชน์ต่อพืชถูกทำลายไปการทำไร่บนเนินที่มีความลาดเอียงมาก โดยการไถพื้นดินให้เป็นร่องจากที่สูงลงสู่ที่ต่ำจะทำให้น้ำฝนชะหน้าดินที่อุดมสมบูรณ์ไปด้วย การปลูกพืชชนิดเดียวติดต่อกันเป็นเวลานานก็จะทำให้แร่ธาตุในดินบางชนิดหมดไป ผลผลิตของพืชจึงลดลง และการใช้ปุ๋ยเคมีในปริมาณมากเกินความต้องการของพืช จะทำให้ดินเสื่อมคุณภาพลงเป็นต้น

การบำรุง ป้องกันรักษาดินให้มีคุณภาพมีหลายวิธี ได้แก่

1. การใช้วัสดุธรรมชาติคลุมดิน ในช่วงเวลาที่หยุดพักการปลูกพืช ไม่ควรปล่อยให้ดินว่างเปล่าควรหาวัสดุมาคลุมดินไว้ วัสดุที่เหมาะสำหรับคลุมดินคือ หญ้า และฟาง จะช่วยป้องกันการชะล้างพังทลายของหน้าดิน ช่วยรักษาความชื้นของดิน และยังสลายกลายเป็นปุ๋ยเพิ่มความอุดมสมบูรณ์ให้แก่ดินอีกด้วย

2. การปลูกพืชคลุมดินเพื่อเป็นการป้องกันการชะล้างของน้ำฝน พาเอาหน้าดิน ซึ่งมีความอุดมสมบูรณ์ไป พืชที่ปลูกคลุมดิน ควรเป็นพืชที่แผ่กิ่งก้านและใบเกาะไปตามผิวดินได้ดี และมีรากยาวและแผ่กว้าง จะช่วยลดอัตราการชะล้างพังทลาย ของหน้าดินได้ดี

3. การปลูกพืชหมุนเวียน การปลูกพืชสลับชนิดกันในพืชหลัก เช่น การปลูกถั่วสลับกับพืชที่เราต้องการผลผลิต จะช่วยป้องกันการพังทลายของดิน ช่วยเพิ่มรายได้และยังช่วยบำรุงดินให้อุดมสมบูรณ์ขึ้น

4. การปลูกพืชแซม การปลูกพืชที่ให้ผลผลิตในพื้นที่ว่างระหว่างแถวของพืชหลัก ช่วยป้องกันไม่ให้พื้นที่ว่างนั้นพังทลายลงและช่วยป้องการเจริญชองวัชพืชได้อีกด้วย

5. การปลูกพืชแบบขั้นบันได เป็นเป็นการปลูกพืชบนพื้นที่เนิน หรือไหล่เขาทำได้โดยการสร้างคันดินหรือแนวหินขวางความลาดเอียงของพื้นที่ แล้วปลูกบนขั้นบันได

6. การเติมปุ๋ย อาจจะปลูกเป็นพืชปุ๋ยสด หรือใช้ปุ๋ยเคมี หรือปุ๋ยอินทรีย์ก็ได้ ทำการหว่านให้ทั่ว จะช่วยให้ดินมีแร่ธาตุอาหารอุดมสมบูรณ์อยู่เสมอ  

7. การปลูกป่า จะช่วยป้องกันการชะล้างพังทลายของหน้าดินได้เป็นอย่างดี ป่าไม้จะช่วยชะลอการไหลของน้ำทำให้น้ำซึมเข้าสู่ดินได้มากขึ้น และหน้าดินไม่พังทลาย และช่วยให้ฝนตกต้องตามฤดูกาล ไม่เกิดความแห้งแล้งแก่ดิน และไม่เกิดน้ำท่วมอีกด้วย

นาย รัตวิ