การเล่นสาดน้ำในช่วงเทศกาลสงกรานต์ บรรทุกน้ำท้ายรถกระบะ เต้นเฮฮา ตัวเปียก ใช้เครื่องฉีดน้ำแรงดันสูงเพื่อฉีดน้ำได้ไกลๆ เล่นปาร์ตี้โฟม เปิดเครื่องเสียงดังกับเสียงหัวเราะเป็นภาพที่เราคุ้นตา สามารถช่วยให้รู้สึกดับคลายความร้อนที่แสนจะแผดเผากลางเดือนเมษายนได้อย่างดี ท่ามกลางบรรยากาศแห่งความรื่นเริงเช่นนี้ก็ควรมีข้อคำนึงข้อควรระวังเพื่อความปลอดภัยเพื่อให้สงกรานต์เป็นช่วงเทศกาลที่มีแต่ความสนุกอย่างแท้จริง ไม่มีโศกนาฏกรรมที่ต้องมาเสียใจหรือเสียดายในภายหลัง

ขอยกเหตุการณ์ที่เคยเกิดขึ้นจริงทั้งในไทยและต่างประเทศโดยไม่ได้มีเจตนาทำให้เสียบรรยากาศ แต่เป็นอุทาหรณ์เตือนใจให้คำนึงถึงความปลอดภัย เพราะถึงเวลาหน้างาน ความสนุก เสียงหัวเราะ เสียงเพลง เต้นรำ หรือแอลกอฮอล์ ล้วนทำให้ความระแวดระวังภัยนี้คลายลง “งานปาร์ตี้โฟม” ที่จัดในร้านผับแห่งหนึ่งย่านบางขุนเทียน กทม. ผู้บริหารหนุ่มซึ่งเป็นกำลังหลักของครอบครัวเสียค่าบัตรผ่านประตูเข้าไปร่วมสนุกในงานแต่ถูกไฟดูดขณะที่เขาเต้น ล้มหงายท้องลงไปนอนกับพื้นข้างเครื่องพ่นโฟม แม้จะดึงปลั๊กเครื่องพ่นโฟมออกแล้วก็ไม่สามารถยื้อชีวิตไว้ได้

อีกงานปาร์ตี้โฟมในจังหวัดอุดรธานี สายไฟของ spotlight ส่องแสงสีที่ใช้ในงานสงกรานต์กินกำลังไฟมากเกินไปเกิดร้อนหลอมละลาย ไฟรั่วดูดหญิงอายุ 25 ที่เล่นอยู่ในบ่อปาร์ตี้โฟมเสียชีวิตทันที งานปาร์ตี้โฟมจัดโดยเทศบาลจังหวัดพิจิตรคร่าชีวิตเด็กอายุ 14 ขวบที่ไปร่วมสนุกเพราะไฟรั่วดูดจากเครื่องพ่นโฟมในเทศกาลสงกรานต์ ผู้เล่นน้ำในเทศกาลสงกรานต์จังหวัดพิจิตรจับเสาไฟส่องสว่างโลหะที่มีไฟรั่ว เกิดล้มลงหมดสติ การลำเลียงร่างเขาไปรักษาที่โรงพยาบาลทำได้ด้วยความยากลำบากทุลักทุเลเนื่องจากจราจรหนาแน่นในช่วงเทศกาล

และเหตุสลดเร็วๆ นี้เกิดขึ้นปีที่แล้ว 2567 นักศึกษาจังหวัดศรีสะเกษเล่นน้ำสงกรานต์เดินเท้าเปล่าตัวเปียกไปจับเสาไฟที่มีไฟรั่ว แม้เพียงไม่กี่วินาทีแต่ตัวเขาเกาะติดอยู่กับเสาไฟ คนผ่านมาพยายามเข้าช่วยแต่เขาก็เสียชีวิตเสียก่อน ตัวอย่างเหตุการณ์ในประเทศอังกฤษ วัยรุ่นกลับจากปาร์ตี้โฟมตัวเปียกนั่งหลังพิงตู้เย็นในบ้านถูกไฟรั่วจากตู้เย็นดูดเสียชีวิต พี่น้องชาวยิวไปเล่นปาร์ตี้โฟมถูกไฟดูดเสียชีวิตในเมืองอันตัลยา ประเทศตุรกี

เหตุการณ์จริงทำนองเดียวกันนี้แม้ญาติผู้สูญเสียชีวิตจะภาวนาขอให้เป็นศพสุดท้ายแต่ก็เกิดขึ้นอีกนับครั้งไม่ถ้วน สะท้อนให้เห็นถึงอันตรายถึงชีวิตที่แฝงมากับความสนุกสนานที่หลายคนมักจะไม่คำนึงถึงและมีความเสี่ยงที่อาจจะเกิดขึ้นอีกหากไม่ระวังป้องกัน ยังไม่รวมถึงการลื่นหกล้มจากโฟมหรือการแพ้จากสารเคมีของน้ำยาโฟมอย่างเช่นกรณีเหตุสาวร่วมงานปาร์ตี้โฟมที่จัดขึ้นในร้านอาหารแห่งหนึ่งเกิดอาการแพ้อย่างรุนแรง ผิวหนังแสบลอกทั้งตัวต้องเข้าทำการรักษาโดยแพทย์ผิวหนัง หรือเด็ก 65 คนเกิดอาการท้องร่วง ไข้ขึ้น มีผื่นจากการการติดเชื้อไวรัสโรต้าหลังจากการเล่นน้ำสงกรานต์งานปาร์ตี้โฟมจังหวัดสุพรรณบุรีซึ่งมีความเสี่ยงจากน้ำที่ไม่สะอาด

“กระแสไฟฟ้าสามารถเข้าสู่ผิวหนังของคนที่ถูกน้ำหรือโฟมเปียกเป็นอันตรายได้ง่ายกว่าผิวร่างกายที่แห้งซึ่งมีความต้านทานกันกระแสเข้าสู่ร่างกายสูงกว่าผิวที่เปียกนับหลายร้อยเท่า” โดยผิวของเด็กบางๆ จะมีความต้านทานกันกระแสต่ำทำให้เกิดอันตรายจากไฟรั่วได้ง่ายกว่าผิวของผู้ใหญ่ การทำงานของระบบร่างกายคนจะสั่งการด้วยคลื่นไฟฟ้าจากระบบประสาท ไฟที่รั่วเข้าผิวหนังร่างกายคนแม้เพียงเล็กน้อย 0.1 แอมแปร์หรือเทียบเป็นค่ากระแสที่จ่ายให้กับหลอดไฟ 20 วัตต์เพียง 2 วินาทีจะไปกวนระบบการทำงานของร่างกายซึ่งอาจทำให้หัวใจหยุดเต้นได้

การเดินเท้าเปล่าไม่ใส่รองเท้า การมีฟองโฟมปกคลุมตัวก็จะทำให้ไฟที่รั่วอยู่นั้นสามารถมีทางเดินผ่านร่างกายหรือผ่านหัวใจไปสู่ดินได้ครบวงจรทำให้เขามีสภาวะหัวใจเต้นผิดปกติ กล้ามเนื้อเกร็งไม่สามารถปล่อยมือที่กำโลหะที่มีไฟรั่วออกไปได้ “หากเห็นเสาไฟส่องสว่างหรือราวสะพานโดยเฉพาะที่เป็นโลหะ ให้นึกเสมือนว่ามีไฟรั่วในส่วนที่เป็นโลหะนั้นอยู่เสมอ” เพราะไฟรั่วนั้นมองด้วยสายตาไม่สามารถทราบได้เราจึงไม่ควรเอามือไปแตะสัมผัสหรือพิง

ปกติเสาไฟจะมีช่อง service ให้ช่างไฟทำงานซึ่งภายในมักจะมีการเชื่อมต่อของสายไฟและพันเทปอยู่ หากอุณหภูมิอากาศร้อนก็อาจทำให้เทปที่พันหลอมละลาย หรือความมักง่ายของช่างไฟที่ไม่เชื่อมต่อสายไฟในช่อง service ให้ดี ตัวนำไฟฟ้าทองแดงที่มีไฟเลี้ยงนั้นก็อาจจะไปแตะกับตัวเสาที่เป็นโลหะซึ่งอาจเชื่อมต่อกับราวสะพานเป็นไฟรั่วที่เสมือนเป็นระเบิดเวลารอผู้โชคร้ายมาจับหรือพิงและถูกดูดเป็นอันตราย

“การมีเครื่องกันไฟดูดหรือการมีระบบดินที่ต่อถูกวิธีจะช่วยลดความสูญเสียจากไฟรั่วไฟดูดที่เกิดขึ้นได้” เครื่องกันไฟดูดจะวัดกระแสว่าหากมีกระแสไฟรั่วออกจากเครื่องไฟฟ้าเกินกว่าที่วิศวกรรมสถานแห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์ (วสท.) กำหนดคือ 30 มิลลิแอมป์ซึ่งเป็นค่ากระแสที่ทำให้ร่างกายคนเริ่มหมดสติ เครื่องจะตัดไฟฟ้าออกจากระบบทำให้ร่างกายคนจะปลอดภัยไม่ถูกไฟดูด

การมีระบบดินที่ถูกต้องก็จะสามารถถ่ายกระแสรั่วนั้นไปลงไปยังดินไม่ให้ดูดเข้าร่างกายคนได้เพราะดินมีค่าความต้านทานกระแสน้อยกว่าร่างกายคนมาก แม้ยังคงมีไฟรั่วอยู่ก็จะช่วยลดอันตรายได้ แต่ทั้งนี้ต้นเหตุคือ “บริเวณที่เล่นน้ำ ฉีดน้ำ ปาร์ตี้โฟมควรแยกให้ห่างจากปลั๊ก สายไฟฟ้า หรืออุปกรณ์ไฟฟ้าทุกชนิด” เช่น เครื่องพ่นโฟม เครื่องเสียง ควรเช็คระบบสายไฟไม่มีการสึกชำรุดเสียหายและใช้อุปกรณ์ตัดไฟรั่วและการต่อระบบดินอย่างถูกต้อง และผู้เล่นเองก็ต้องระวังตนไม่เข้าไปใกล้อุปกรณ์ไฟฟ้าเช่นนั้น และเช็ดตัวให้แห้งทันทีเมื่อเล่นน้ำหรือโฟมเสร็จ

“หากพบผู้ที่ประสบเหตุไฟรั่วดูด ให้ตั้งสติ อย่าเพิ่งเข้าไปรีบคว้าช่วยเพราะเราอาจจะถูกกระแสไฟฟ้านั้นดูดเข้าร่างกายไปด้วย” รีบตัดไฟที่เลี้ยงไฟรั่วนั้นออกหากสามารถทำได้ และใช้วัสดุที่แห้งนำเช่นไม้กวาด เข็มขัด เชือกหรือผ้าแห้งคล้องตัวผู้ประสบเหตุออกจากบริเวณนั้น ทำการ CPR หากหัวใจหยุดเต้นและโทร 1669 เรียกหน่วยฉุกเฉินนำส่งโรงพยาบาลโดยเร็ว ทั้งนี้ เราสามารถป้องกันเหตุสลดที่เคยเกิดขึ้นได้ หากคำนึงถึงความปลอดภัย ป้องกันไว้ก่อน และให้งานสงกรานต์เป็นเทศกาลแห่งความสนุกสนาน รื่นเริง น่าประทับใจต่อไป!!!

                                                      ดร.สุพรรณ ทิพย์ทิพากร

                                                      หัวหน้าภาควิชาวิศวกรรมไฟฟ้า

                                                   คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล