สวัสดีครับ ตลอด 2 สัปดาห์ที่ผ่านมา เราได้คุยกันถึงเรื่อง การดูแลช่องปากของสุนัข และความจำเป็นในการขูดหินปูน รวมถึงวิธีการเตรียมตัวก่อนรับการขูดหินปูนและการดูแลช่องปากสุนัขด้วยตัวเองกันไปแล้ว ตอนที่ 3 ซึ่งเป็นตอนจบนี้ เรามาทำความเข้าใจเรื่องการดูแลช่องปากสุนัขโดยการแปรงฟันและการใช้อาหารและของเล่นสำหรับขัดฟันกันครับ

● ควรเริ่มหัดให้สุนัขยอมรับการแปรงฟันเมื่อไหร่ดี

เราควรเริ่มหัดให้สุนัขยอมรับการแปรงฟันตั้งแต่ยังเป็นลูกสุนัขครับ โดยอาจใช้ผ้าเปียกเช็ดฟันและเหงือก เพื่อให้เขาคุ้นเคยกับการถูกสัมผัสเหงือกและช่องปากก่อน ส่วนการหัดแปรงฟันนั้น อาจเริ่มทำเมื่อลูกสุนัขมีฟันแท้ขึ้นครบหมดแล้ว (โดยปกติลูกสุนัขจะมีฟันแท้ขึ้นครบที่อายุประมาณ 6 เดือน) เพราะหากแปรงฟันในช่วงที่ผลัดฟันจะก่อให้เกิดความเจ็บปวดแก่ลูกสุนัขได้ จะทำให้ลูกสุนัขเกลียดการแปรงฟันไปเลยได้ ในสุนัขที่โตเต็มที่แล้วก็สามารถเริ่มหัดให้ยอมรับการแปรงฟันได้ โดยการหัดต้องเป็นแบบค่อยเป็นค่อยไปครับ และต้องให้รางวัล  กล่าวชม  และต้องอาศัยความอดทนและความใจเย็นมากกว่าหัดเมื่อสุนัขยังเป็นลูกสุนัขด้วย

● ถ้าเราจะแปรงฟันให้สุนัข เราต้องเตรียมอุปกรณ์อะไรที่ใช้ในการแปรงฟันบ้าง

อุปกรณ์ที่ต้องใช้ในการแปรงฟันให้แก่สุนัขประกอบด้วย ยาสีฟันและแปรงสีฟันเท่านั้นเองครับ  โดยยาสีฟันที่ใช้ควรเป็นยาสีฟันที่ผลิตขึ้นมาสำหรับสุนัขโดยเฉพาะ เนื่องจากมีกลิ่นและรสชาติที่สุนัขชื่นชอบ จะมีส่วนช่วยทำให้สุนัขยอมรับการแปรงฟันได้ง่ายขึ้นด้วย 

ยาสีฟันสำหรับสุนัขบางชนิดผสมเอนไซม์ และสารตั้งต้นบางอย่างที่มีความสามารถในการจับตัวกับน้ำลายแล้วเกิดเป็นสารที่ออกฤทธิ์ในการฆ่าเชื้อไรภายในช่องปากสุนัข จะทำให้การแปรงฟันได้ผลมากขึ้นแม้ใช้เวลาไม่มาก

สำหรับแปรงสีฟันที่ใช้นั้น ควรใช้แปรงสีฟันที่ผลิตขึ้นเฉพาะสำหรับสุนัขเช่นกัน ซึ่งมีขนอ่อนนุ่ม แปรงมีทั้งแบบที่มีด้ามจับยาว และแบบสวมนิ้ว สามารถเลือกใช้ได้ตามถนัด

● มีวิธีแปรงฟันอย่างไรให้สุนัขไม่ต่อต้านการแปรงฟัน

วิธีการฝึกให้สุนัขยอมรับการแปรงฟัน ประกอบด้วย

1.ฝึกให้สุนัขชินกับการมีสิ่งของอยู่ในปาก ขั้นแรกที่สุดเลยเราอาจใช้นิ้วจุ่มน้ำซุปเนื้อสัตว์แล้วยื่นให้สุนัขเลียก่อน แล้วนำนิ้วไปถูบริเวณเหงือก และฟันของสุนัขเบาๆ พร้อมกับกล่าวชมและให้รางวัล ทำเช่นนี้ติดต่อกันประมาณ 2 สัปดาห์ให้คุ้นครับ

2.ใช้ผ้าก๊อซพันที่นิ้ว แล้วจุ่มน้ำซุปเนื้อสัตว์ จากนั้นถูผ้าก๊อซรอบฟันพร้อมกับกล่าวชม และให้รางวัล ทำเช่นนี้ต่อเนื่องกันอีกประมาณ 2 สัปดาห์

3.ฝึกให้สุนัขคุ้นเคยกับรสชาติของยาสีฟันให้แก่สุนัข โดยป้ายยาสีฟันลงบนนิ้วให้สุนัขเลีย จากนั้นป้ายยาสีฟันลงบนเหงือก และฟันของสุนัขพร้อมทั้งกล่าวชม และให้รางวัล ทำเช่นนี้ต่อเนื่องอีกประมาณ 1-2 สัปดาห์ 

4.เริ่มใช้แปรงสีฟันแปรงฟันให้แก่สุนัข โดยเริ่มจากซี่ที่เข้าถึงง่ายก่อน เช่น ฟันตัด ฟันเขี้ยว โดยแปรงโดยให้ขนแปรงทำมุม 45 องศา กับรอยต่อระหว่างเหงือกและฟัน พร้อมทั้งกล่าวชมสุนัขเป็นระยะด้วย เมื่อสุนัขยอมรับการแปรงฟันแล้วจึงค่อยๆ เพิ่มจำนวนซี่ฟันที่จะแปรงในแต่ละครั้ง จนแปรงฟันได้ทั้งปาก

เรียนย้ำว่า ในแต่ละขั้นตอนนั้น เจ้าของต้อง “อดทน ใจเย็น กล่าวชมเชย และให้รางวัลแก่สุนัข” ทุกครั้ง เพื่อให้สุนัขชื่นชอบ และไม่ต่อต้านการแปรงฟัน เจ้าของอาจจะต้องเหนื่อยมากหน่อยครับ กว่าที่สุนัขจะยอมรับการแปรงฟัน แต่เชื่อเถอะครับว่า ผลดีที่ได้จากการแปรงฟันนั้นคุ้มค่ากับความเหนื่อยของคุณแน่นอน

● เราสามารถให้สุนัขกิน “อาหารที่มีความสามารถในการขัดฟัน” ได้ทุกช่วงชีวิตของสุนัขหรือไม่

อาหารที่มีความสามารถในการขัดฟันนั้น เป็นอาหารที่มีขนาดใหญ่และมีเส้นใย (fiber) สูง เมื่อสุนัขเคี้ยวอาหาร เส้นใยเหล่านี้จะช่วยขัดฟันสุนัข ทำให้คราบฟันหลุดออกขณะเคี้ยวอาหาร แต่อาหารดังกล่าวมีเส้นใยสูงจึงมีพลังงานต่ำ ทำให้ไม่เหมาะกับสุนัขเด็ก หรือสุนัขตั้งท้อง รวมถึงสุนัขให้นม และสุนัขที่มีกิจกรรมใช้พลังงานสูงๆ อาหารดังกล่าวนี้จะลดการสะสมของคราบฟันได้เฉพาะบริเวณของฟันที่มีการบดเคี้ยวเท่านั้น ซี่ที่ไม่ได้ใช้เคี้ยว หรือหากสุนัขไม่เคี้ยวอาหารก็จะไม่ได้ผลครับ

● การให้อาหารว่างที่มีคุณสมบัติขัดฟัน มีข้อควรระวังหรือไม่

อาหารว่างที่มีคุณสมบัติช่วยขัดฟันนั้น มักเป็นอาหารที่มีความน่ากินสูง รสชาติอร่อย ให้พลังงานสูง ดังนั้นหากให้ปริมาณมากเกินไปอาจทำให้สุนัขอ้วนได้ และต้องระวังสำหรับสุนัขที่มีปัญหาเรื่องโรคไตด้วยครับ

● จะเลือกของเล่นที่ใช้ขัดฟันอย่างไร จึงจะเหมาะสม

การที่สุนัขกัดแทะของเล่นนั้น เป็นการลดการสะสมของคราบฟันได้ทางหนึ่ง แต่ของเล่นที่ให้แก่สุนัขนั้นไม่ควรแข็งเกินไป เนื่องจากหากของเล่นแข็งมากอาจทำให้ฟันของสุนัขแตกหรือหักได้ 

แล้วจะทราบได้อย่างไรว่าแข็งไปหรือเปล่า ง่ายๆ เลยครับ ให้ลองเอาของเล่นตีที่หน้าแข้งของเราเอง เพื่อตรวจสอบดู หากเป็นของเล่นที่แข็งแล้วจะทำให้หน้าแข้งของเราเจ็บ ก็จะทราบได้ว่า ไม่เหมาะที่จะให้น้องหมาแทะเล่นครับ

เรียนคุณผู้อ่านว่า โรคในช่องปากสุนัข อันได้แก่ เหงือกอักเสบโรคปริทนต์  ฝีรากฟัน สามารถป้องกันได้ ด้วยการดูแลสุขภาพช่องปากของน้องหมาอย่างสม่ำเสมอโดยเจ้าของ “PET CARE ดูแลสัตว์เลี้ยง”หวังเป็นอย่างยิ่งว่า “เจ้าของจะเล็งเห็นความสำคัญของการดูแลสุขภาพช่องปากให้แก่สุนัข และเริ่มต้นที่มาดูแลสุขภาพของปากสุนัขของเรากันนะครับ เพื่อที่จะให้เพื่อนที่ดีที่สุดของเราใช้ชีวิตร่วมกับเราอย่างมีความสุขไปนานเท่านานครับ”

ขอขอบคุณข้อมูลดีๆ จากโรงพยาบาลสัตว์เล็ก คณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

ผู้ช่วยศาสตราจารย์ นายสัตวแพทย์ ดร.ทิลดิสร์ รุ่งเรืองกิจไกร

ฝ่ายประชาสัมพันธ์และส่งเสริมภาพลักษณ์องค์กร

คณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย