ไม่มีพ่อแม่คนไหน ไม่อยากให้ลูกเป็นเด็กน่ารักในสายตาของทุกคนที่พบเห็น พ่อแม่บางคนยิ่งจรังจังกับเรื่องนี้มาก พยายามสอนมารยาทดีๆ ให้กับลูกตั้งแต่เล็กแต่น้อย แน่นอนว่า เรื่องนี้เป็นสิ่งที่ยอดเยี่ยม และควรทำเป็นอย่างยิ่ง แต่ ที่หมอต้องนำเรื่องนี้มาเขียนให้อ่าน เพราะหมอพบเห็นเด็กจำนวนมาก กลับไม่ได้มีมารยาทดีๆ อย่างที่พ่อแม่คาดหวัง ทั้งที่พ่อแม่ก็ ซ้อน สอน สอนจนไม่รู้จะสอนยังไงแล้ว แล้วพวกเขาก็สรุปเอาว่า เด็กพวกนี้สอนยากสอนเย็น สอนไม่รู้จักจำ

เห็นแล้วก็เวทนานะคะ เด็กมารยาทไม่ดี ไม่มีใครชม ไม่มีใครชอบ นั่นก็น่าเวทนาประการหนึ่งแล้ว แถมยังมาซวยซ้ำซวยซ้อน ด้วยการถูกพ่อแม่วินิจฉัยว่า “สอนไม่จำ” อีก

หมอขอให้พ่อแม่ทำความเข้าใจเรื่องนี้กันใหม่ ที่ลูกของท่านยังมีนิสัยไม่พึงประสงค์บางอย่าง มีเหตุผลสองข้อ คือ

1. พ่อแม่ยังสอนลูกไม่เป็น และนั่นเป็นปัญหาที่พ่อแม่ ไม่ใช่ที่เด็ก

2. พ่อแม่อาจสอนได้ถูกต้อง เหมาะสมอยู่แล้ว เพียงแต่บางนิสัยของลูก อาจได้ดีที่สุดแค่นั้นจริงๆ

มนุษย์เราเกิดมาพร้อมกับอะไรหลายอย่างติดสมองมาด้วย นิสัยบางอย่างก็ถูกรวมเข้าไว้ในนั้นเช่นกัน

นิสัยขี้เหนียว หรือ ชอบซื้อ

เป็นระเบียบเรียบร้อย หรือ รกรุงรัง เละเทะ

นิสัยขี้อาย หรือ ชอบแสดงออกหน้าฝูงชน

บุคลิกนิ่งๆ หรือ ไม่ชอบการอยู่กับที่

ชอบการอยู่กับผู้คน หรือ รู้สึกสบายใจกว่าที่ได้อยู่ที่สงบๆ คนไม่พลุกพล่าน

ต้องมั่นใจอย่างมากจึงจะแสดงออกมา หรือ อยากทำอะไรก็ทำออกไปเลย

ชอบให้มีคนสอน หรือ อย่ามายุ่งกับหนู หนูทำเองได้

มีน้ำใจ หรือ นึกถึงแต่ตัวเอง

และอีกเยอะแยะมากมาย

พ่อแม่จะรู้จักนิสัยใจคอของลูก ที่ติดสมองมาตั้งแต่เกิด ท่านต้องได้อยู่กับลูกมากๆ พ่อแม่ที่ส่งลูกไปให้คนอื่นเลี้ยงให้ ไม่ได้เจอกันทุกวัน มีโอกาสที่ท่านจะไม่รู้จักลูกอย่างลึกซึ้ง ได้สูงทีเดียว

หมอขอยืนยันว่า อุปนิสัยไม่น่ารักทั้งหลายของเด็ก ถึงแม้จะติดตัวเขามาแต่กำเนิด และดูเหมือนแก้ไขได้ยาก การเลี้ยงดู การปรับแต่ง จะทำให้นิสัยใจคอเหล่านี้ สามารถเปลี่ยนแปลงไปได้ตามสมควร โดยมีเงื่อนไขนิดหน่อยว่า

1. พ่อแม่ต้อง “มีทักษะ” ที่เหมาะสม ในการช่วยปรับแต่งนิสัยของลูก

2. ระยะเวลาในการปรับแต่ง ต้องนานมากพอ ระดับหลายปีขึ้นไป

ที่การสอนของพ่อแม่ ดูเหมือนไม่ประสบความสำเร็จ นอกจากเป็นเพราะพ่อแม่ขาดความรู้ และขาดทักษะในการสอนลูกแล้ว ยังเกิดจากการที่พ่อแม่ “เมตตาลูกไม่มากพอ” บวกกับการ “ขาดความอดทน” ในการฝึกลูกอีกด้วย พ่อแม่จำนวนมาก สอนนิสัยดีๆ บางอย่างให้ลูกแค่ไม่กี่ครั้ง เมื่อลูกยังทำไม่ได้ หรือแค่พอทำได้ แต่ไม่ค่อยดี พ่อแม่ก็ถอดใจเสียแล้ว อาการถอดใจของพ่อแม่ มักแสดงออกมาเป็นอาการ “พร่ำบ่น” และ “เอาแต่แสดงความไม่พอใจ” ในตัวลูก โดยไม่คิดจะปรับกระบวนยุทธของตัวเองบ้างเลย 

หมอมีคำแนะนำบางประการ เพื่อช่วยในการปรับแต่งนิสัยไม่น่ารักของลูก ดังนี้

1. หยุดพูดถึงลูกในแง่ลบ “โดยเด็ดขาด”

“แม่ล่ะเบื่อจริงๆ เล่นอะไรไม่เคยเก็บ ไม่มีระเบียบเอาซะเลย”

“เด็กดื้อ”

“ขี้ขลาดจริง แค่นี้ก็ไม่กล้า แล้วจะไปสู้คนอื่นได้ยังไง”

“เป็นเด็กอารมณ์ร้ายค่ะ ขี้เหวี่ยง ขี้วีน ไม่อดทน” (พูดถึงลูกต่อหน้าคนอื่น)

“ทำอะไรให้มันเร็วๆ หน่อย ยัยคุณนายหอยทาก มัวแต่ชักช้า อืดอาด ยืดยาด อยู่นั่นแหละ”

“เห็นแก่ตัวจริงนะ ระวังเถอะ เดี๋ยวก็ไม่มีใครคบหรอก”

วลีเชิงลบเหล่านี้ นอกจากไม่ช่วยให้เด็กทำตัวน่ารักขึ้นแล้ว ยังจะทำให้ลูกเสียใจ ผิดหวังทั้งกับตัวเอง และพ่อหรือแม่ที่พูดอย่างนี้กับเขาอีกด้วย อย่าทำให้คนที่เราบอกว่ารัก รู้สึกเจ็บช้ำน้ำใจเลยนะคะ

2. เมื่อเห็นลูกทำบางสิ่งที่ดูไม่น่ารัก ให้บอกลูกตรงๆ ด้วยความรู้สึก “เมตตาอย่างที่สุด”

บอกลูกว่า การกระทำอย่างนั้นไม่ดีอย่างไร และที่ถูกแล้ว ควรทำแบบไหน เช่น พอถึงบ้านปุ๊บ ลูกลงจากรถได้ ก็เดินตัวปลิวเข้าบ้านเฉยเลย

พ่อแม่ต้องสอนลูกว่า “ลูกจ๋า ตอนนี้ลูกโตพอจะทำอะไรได้หลายอย่างแล้ว มันไม่ถูกต้องที่ลูกทำเหมือนไม่ค่อยมีน้ำใจกับคนในครอบครัว” (ทำให้ลูกรู้ว่า เขากำลังถูกไม่พอใจด้วยสาเหตุอะไร)

“ช่วยพ่อแม่ถือถุงพวกนี้หน่อย เอาไปวางในครัวนะลูก แล้วขอบคุณคุณพ่อด้วย ที่ขับรถให้พวกเรานั่งตั้งหลายชั่วโมง” (บอกลูกว่า พ่อแม่คาดหวังให้เขาทำอะไร)

ความยากของข้อนี้ คือ พ่อแม่มักจะ “ชิงโกรธลูก” จนแสดงความไม่เมตตาออกไปโดยอัตโนมัติ เมื่อพ่อแม่ดุ ว่า ตำหนิลูกอย่างรวดเร็ว และรุนแรงไปแล้ว บรรยากาศแย่ๆ จะเข้าครอบงำ จนไม่สามารถสอนอะไรกันได้อีก การทำทั้งสองข้อนี้ ต้องกินเวลายาวนาน ต่อเนื่อง เป็นหลักหลายๆ ปี พ่อแม่อาจต้องพูดเรื่องเดิมๆ ซ้ำแล้วซ้ำอีก ท่านต้องยืนหยัดอย่างแน่วแน่ ที่จะช่วยให้ลูกเป็นคนที่ใครๆ ก็อยากอยู่ใกล้ พ่อแม่ต้องฝึกตัวเองให้มีความอดทน ใจเย็นในการปรับแต่งนิสัยใจคอ ที่ยังไม่ค่อยน่ารักของลูกๆ อย่าเอาแต่แสดงความไม่พอใจ โดยไม่ทำในสิ่งที่จำเป็นต้องทำอยู่เลย

เมื่อพ่อแม่ทำในส่วนของท่านเต็มที่แล้ว หมอขอให้ความมั่นใจว่า ลูกๆ ของท่านจะเป็นที่ชื่นชอบของใครๆ ตามสมควร เมื่อพวกเขาโตเป็นผู้ใหญ่ และเมื่อถึงวันนั้น สิ่งที่พ่อแม่ต้องทำจะเหลืออยู่เพียงอย่างเดียว คือ ท่านต้องทำใจ ถ้าลูกจะไม่ถึงกับมีอุปนิสัยดีเลิศ อย่างที่ท่านคาดหวัง

ลองย้อนกลับมามองดูตัวเราเองเถิด จนถึงวันนี้เป็นพ่อเป็นแม่คนแล้ว เรายังมีนิสัยไม่น่ารักอีกหลายอย่าง ที่ยังขัดเกลาไม่สำเร็จสักที จริงไหมคะ