สัปดาห์นี้มีวันพระใหญ่ คือวันอาสาฬหบูชา และวันเข้าพรรษา หลายคนไปทำบุญกันอย่างพร้อมเพรียงมีอาหารและของต่างๆ ไปถวายพระ รวมถึงบางรายก็ถวายยาด้วย

ในบรรดาหยูกยาที่ถวายนั้น มีทั้งยาสามัญประจำบ้านยาสมุนไพร วิตามิน และผลิตภัณฑ์เสริมอาหารต่างๆการถวายยา อาหารเสริม วิตามินต้องคัดเลือกผลิตภัณฑ์ให้ดีก่อนด้วย โดยขอให้ยึดหลักสำคัญสองประการ คือ ต้องรู้ด้วยว่าพระสงฆ์แพ้ยา สารเคมีอะไรหรือไม่ โดยต้องถามท่านก่อนจะถวาย โดยสอบได้จากประวัติการแพ้ยา

ประเด็นที่สองคือ ต้องมั่นใจว่าของที่นำไปถวายต้องไม่ใกล้หมดอายุ หรืออย่างน้อยก็ควรมีอายุเหลืออย่างต่ำหนึ่งปีในวันถวาย หากถวายยา หรือผลิตภัณฑ์ที่ต้องมีวิธีเก็บรักษาเป็นพิเศษ เช่น ต้องเก็บในตู้เย็น เป็นต้น ก็ต้องกราบเรียนพระให้ทราบด้วย ไม่เช่นนั้น อาหารเสริมหรือสมุนไพรที่เราถวาย แต่ทว่าท่านเก็บรักษาไม่ถูกต้อง แทนที่ฉันแล้วจะบำรุงสุขภาพ ก็อาจก่ออันตรายแก่ผู้ใช้

ที่จริงแล้ว การเลือกยา สมุนไพร หรือแม้กระทั่งผลิตภัณฑ์เสริมอาหารสำหรับถวายพระ เป็นเรื่องที่มีความละเอียดอ่อนหลายอย่าง โดยทั่วไปเราควรรู้จักข้อมูลสุขภาพของคนที่เราต้องการนำอาหารเสริม สมุนไพรหรือของบำรุงต่างๆ ไปมอบให้ดีพอสมควร ไม่เช่นนั้นความหวังดีของเราอาจส่งผลเสียต่อสุขภาพของผู้รับมอบได้ ยกตัวอย่างเช่น พระบางรูปอาจเป็นโรคหัวใจ และจำเป็นต้องใช้ยาต้านการแข็งตัวของเลือด ซึ่งยาประเภทนี้เป็นยาที่มีโอกาสตีกับอาหารเสริม สมุนไพร หรือยาอื่นๆ ได้มาก โดยมีโอกาสทำให้ปริมาณยาในร่างกายมีการเปลี่ยนแปลง และปริมาณยาที่เปลี่ยนแปลงเพียงเล็กน้อย อาจทำผู้ป่วยให้ไม่ได้ผลการรักษา หรือไม่ก็อาจทำให้เกิดอันตรายได้ 

นั่นคือ ทำให้มีโอกาสเกิดเลือดออก หรือเลือดแข็งตัวผิดปกติ ซึ่งเป็นอันตรายร้ายแรงกับผู้ที่กำลังใช้ยานี้ร่วมกับอาหารเสริมหรือสมุนไพร ซึ่งบางครั้งแม้แต่ตัวผู้ใช้ยาเองก็ไม่อาจทราบได้ หรือบางโรคที่ฟังดูแล้วเป็นโรคที่ค่อนข้างธรรมดา เช่น ความดันโลหิตสูง การใช้สมุนไพรบางอย่างอาจมีผลเพิ่มความดันโลหิตทำให้ความดันโลหิตควบคุมได้ยาก 

ตัวอย่างของสมุนไพรที่ว่า คือโสม ญาติโยมหลายคนอาจจะตระหนักถึงประเด็นนี้อยู่แล้วจึงเลี่ยงไปซื้อเป็นผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร (ที่เรามักเรียกว่าอาหารเสริม) แทน ก็ขอเรียนว่าที่จริงแล้วผลิตภัณฑ์เสริมอาหารก็มีโอกาสตีกับยาที่ผู้ป่วย หรือพระสงฆ์ท่านใช้อยู่ 

นอกจากนี้ในแง่ของอาหารทางการแพทย์ หรือพวกอาหารเสริมสำหรับผู้สูงอายุ ก็มีประเด็นที่ควรคำนึงถึงอยู่เช่นกัน อาหารเสริมสำหรับคนทั่วไป อาจจะไม่สามารถใช้กับคนที่มีโรคประจำตัวบางโรค เช่น โรคเบาหวาน หรือโรคไต และคนที่เป็น 2 โรคนี้ก็มีอาหารเสริมทางการแพทย์สูตรเฉพาะที่เหมาะภาวะโรค 

ดังนั้นถ้าเราจะเลือกซื้ออาหารเสริมให้ญาติผู้ใหญ่ หรือถวายพระสงฆ์ เราก็ควรมีข้อมูลสุขภาพของท่านด้วย เพื่อประกอบการตัดสินใจเลือกซื้อได้ถูกต้อง เพราะของเหล่านี้เป็นของที่มีราคาค่อนข้างแพง แล้วถ้าหากใช้ผิด ก็จะเสียทั้งเงินและสุขภาพ

โดยทั่วไป เวลาเราจัดหายาไปทำบุญถวายพระ เราไม่ทราบข้อจำกัดของพระที่เราจะถวาย หรืออาจเป็นการถวายรวมๆ โดยไม่ได้เจาะจงพระภิกษุรูปใดรูปหนึ่งฉะนั้น ควรเลือกจัดหายาที่มีความเสี่ยงต่ำที่จะทำให้เกิดอันตรายต่อพระ เช่น ยาใช้ภายนอกชนิดต่างๆ ชุดทำแผลเจลประคบเย็น ยาดม ยาหม่อง ยาไล่ยุง เป็นต้น ถ้าจะถวายยารับประทาน ควรเป็นยาที่ดูแลรักษาโรคง่ายๆ เช่น พาราเซตามอล ผงเกลือแร่โอ อาร์ เอส ยาถ่าน ยาแก้แพ้ชนิดรับประทานแล้วไม่ง่วง กลุ่มยาลดอาการจุกเสียดทางเดินอาหาร เป็นต้น 

ขอแนะนำชนิดแผงน่าจะดีกว่า เพราะว่าท่านอาจจะแบ่งกันใช้ และในบางกรณีชนิดแผงเก็บรักษาง่ายกว่า และความคงตัวของยาดีกว่า แต่ไม่แนะนำให้ถวายแบบประเภทขวดร้อยเม็ด หรือพันเม็ด เพราะเมื่อมียามากเกินไป ก็อาจใช้ไม่ทัน แล้วหมดอายุก่อน

อันที่จริงผู้อ่านที่ติดตามคอลัมน์นี้เป็นประจำ อาจเคยผ่านตาเกี่ยวกับประเด็นการถวายยาแด่พระสงฆ์มาบ้างแล้ว แค่ที่ผู้เขียนเขียนซ้ำเนื่องจากมีประสบการณ์ และเห็นปัญหาการใช้ยาของพระสงฆ์อยู่เนืองๆ ซึ่งต้องยอมรับว่าปัญหาที่พบส่วนหนึ่ง เกิดจากความหวังดีของญาติโยม ผู้เขียนจึงหวังเป็นอย่างยิ่งว่า ความรู้เข้าใจที่ถูกต้องในเรื่องนี้จะทำให้ลดปัญหาการใช้ยา อันอาจนำไปสู่อันตรายต่อพระสงฆ์ได้

รศ.ภญ.ดร.ณัฏฐดา อารีเปี่ยม และ รศ.ภก.ดร.บดินทร์ ติวสุวรรณ

คณะเภสัชศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย