หัวข้อ "แสงสว่างแห่งความหวัง: ความสำคัญของการบริจาคดวงตาและการปลูกถ่ายกระจกตา" โดย อ.ธีรวีร์ หงษ์หยก

การบริจาคกระจกตา คืออะไร

• การบริจาคกระจกตา คือ การบริจาคส่วนด้านหน้าสุดของตาจากผู้ที่เสียชีวิต ไปปลูกถ่ายให้กับผู้ที่มีปัญหาด้านการมองเห็น หรือมีภาวะความเสียหายของกระจกตา เช่น กระจกตาขุ่น กระจกตาผิดรูป กระจกตาอักเสบรุนแรง ทำให้คนที่มองไม่เห็นกลับมามองเห็นและมีคุณภาพชีวิตดีขึ้น
• ปัญหาปัจจุบัน คือ ผู้บริจาคไม่เพียงพอต่อคนไข้ที่มีปัญหาด้านกระจกตา ผู้ที่ขึ้นทะเบียนรอรับการปลูกถ่ายกระจกตาเฉลี่ยเดือนละ 400 กว่าคน แต่อัตราการปลูกถ่ายอยู่ที่ 137 รายต่อเดือน
• การเปลี่ยนกระจกตา ช่วยในการมองเห็น และช่วยให้พ้นจากการอยู่ในโลกมืด

ใครบ้างที่สามารถบริจาคกระจกตา

• ทุกคน ไม่จำกัดเพศ มีเกณฑ์ 3 ข้อ 1. อายุ>2 ปี 2. สายตาสั้น ยาว เอียง หรือทำ Lasik สามารถบริจาคได้ 3. ไม่มีโรคติดเชื้อที่ถ่ายทอดไปได้ เช่น โรคเอดส์ ไวรัสตับอักเสบ
• การให้บริจาคกระจกตา มีผลกับผู้รับการปลูกถ่ายกระจกตาอย่างมาก สามารถกลับมามองเห็นได้ กลับไปทำงานได้

ขั้นตอนการปลูกถ่ายดวงตา

• เมื่อเราเสียชีวิต -> มีเจ้าหน้าที่รพ. มาพูดคุยกับญาติผู้บริจาค -> มีทีมแพทย์ไปจัดเก็บกระจกตาภายใน 6 ชม.หลังจากหัวใจหยุดเต้น (ที่อุณหภูมิห้อง) หรือภายใน 12 ชม.หากอยู่ในห้องเย็น -> กระจกตานำส่งไปที่สภากาชาดไทย -> ตรวจสอบคุณภาพกระจกตาและเลือด -> แจกจ่ายตามคิวให้เหมาะสมกับผู้รับบริจาค โดยนำยาเก็บกระจกตา ปัจจุบันเก็บได้ถึง 14 วัน -> ขนส่งกระจกตาไปได้ทั่วประเทศ -> ผ่าตัดปลูกถ่ายกระจกตา

การผ่าตัดปลูกถ่ายกระจกตา

• เหมือนการปลูกถ่ายอวัยวะอย่างหนึ่ง ข้อดีคือเป็นอวัยวะที่ไม่มีเส้นเลือดมาเลี้ยง ทำให้เกิดปฏิกิริยาต้านได้น้อย และไม่ต้อง match หมู่เลือด
• อัตราความสำเร็จขึ้นกับโรคที่ผู้ป่วยเป็น ประมาณ 80-90% ในบางโรค
• หลังผ่าตัด ไม่ต้องใช้ยากดภูมิ แต่มีต้องใช้ยาหยอดตาวันละครั้ง

ความเข้าใจผิดต่อการบริจาคกระจกตา

• หากบริจาคดวงตาแล้ว จะทำให้สภาพผู้บริจาคดูตาหวำ/โบ๋ไป ไม่สวยงามหรือไม่?
• ตอบ จะมีการจัดสภาพผู้บริจาคให้อย่างดี เหมือนนอนหลับไปปกติ
• ชาติหน้าจะไม่มีดวงตาหรือไม่?
• ทางสภากาชาดได้ทำการสอบถามพระอาจารย์หลากหลายท่าน ยกตัวอย่างคำตอบ: ยิ่งเราบริจาคดวงตา อนิสงผลบุญนั้นจะส่งผลให้ชาติหน้ามีสุขภาพตาที่ดีขึ้นไปอีก

หากต้องการลงทะเบียนเป็นผู้บริจาคตา

• ลงทะเบียนผ่าน website: https://eyebankthai.redcross.or.th -> พูดคุยกับคนรอบข้างถึงเหตุผลหรือสาเหตุที่เราต้องการบริจาคดวงตา หรืออาจเชิญชวนผู้อื่น
• อาจเชิญชวนผู้อื่นผ่าน social network แชร์ประสบการณ์
• Application: บริจาคดวงตา-อวัยวะ

การนำดวงตาไปใช้ ปลูกถ่ายได้แบบไหนบ้าง

• กระจกตา = ด้านหน้าที่ใส ๆ เห็นม่านตาสีน้ำตาล มี 5 ชั้น
• เปลี่ยนกระจกตาทุกชั้น (PK/PKP: Penetrating Keratoplasty) -> วิธีมาตรฐาน
• ปลูกถ่ายเฉพาะส่วนหน้าของกระจกตา (DALK: Deep anterior lamella keratoplasty)
• ปลูกถ่ายเฉพาะส่วนหลังของกระจกตา (DMEK: Descemet membrane endothelial keratoplasty or DSEK: Descemet Stripping Endothelial Keratoplasty) -> แผลเล็ก พักฟื้น 1 เดือน สามารถกลับมาเห็นดีได้
• *ปลูกถ่ายกระจกตาแบบแยกชั้น (lamella) ช่วยลดการต้านอวัยวะแล้ว ยังช่วยลดการเปลี่ยนรูปหรือค่าสายตาของคนไข้ได้อีกด้วย
• ขอบตาดำ มี limbal stem cell -> สามารถปลูกถ่าย stem cell ได้
• ตาขาวด้านหลังสามารถนำไปช่วยคนได้เช่นกัน

Q&A

สามารถปลูกถ่ายตาทั้งดวงได้มั้ย หรือต้องแยกส่วน?

• เทคโนโลยีปัจจุบัน ยังไม่สามารถปลูกถ่ายทั้งดวงและต่อเส้นประสาทเข้ากับสมองเราได้ กำลังอยู่ในกระบวนการทดลอง
• หากญาติเราเสียชีวิตหรือประสบอุบัติเหตุเสียชีวิต สามารถบริจาคกระจกตาได้เลยไหม?
• ตอบ เจ้าของร่างกายแสดงความจำนงไว้จะดีที่สุด หรือว่าเจ้าหน้าที่ transplant operator ไปให้ข้อมูลกับญาติผู้เสียชีวิตแล้วให้ตัดสินใจ ปัจจุบันหากทำใบขับขี่ จะมีการถามความจำนงเกี่ยวกับการบริจาคกระจกตา
• คนไข้มะเร็งสามารถบริจาคดวงตาได้หรือไม่?
• มะเร็งส่วนใหญ่ เช่น มะเร็งปอด มะเร็งเต้านม รังไข่ สามารถบริจาคได้ แต่หากเป็นมะเร็งโรคเลือดหรือมะเร็งเม็ดสี (malignant melanoma) ไม่สามารถบริจาคได้
• คนที่ทำ LASIK สามารถบริจาคได้หรือไม่
• ได้ แต่หากคุณภาพกระจกตาไม่ดีนัก จะถูกจัดให้คนไข้ที่ต้องปลูกถ่ายเร่งด่วน แต่ส่วนอื่น ๆ ของดวงตายังสามารถนำไปใช้ได้ปกติ อย่างเช่น กลุ่ม DMEK ปลูกถ่ายเฉพาะส่วนหลังของกระจกตา สามารถทำได้ปกติ
• คนไทยทุกสิทธิการรักษา สามารถเข้ารับการปลูกถ่ายกระจกตาได้