คำว่า Smart Agriculture เป็นประเด็นที่พูดกันติดปาก ติดหูกันมาแทบจะพร้อมๆ กับ Thailand 4.0 หรืออาจจะเกิดก่อน Thailand 4.0 ด้วยซ้ำไป คนกระทรวงเกษตรฯ คุ้นชินกับคำเหล่านี้เป็นอย่างดี ทั้ง Smart Farmer Smart Officer และ Smart Agriculture แต่หากถามเจาะว่าเข้าใจกันว่าอย่างไร คำตอบที่ได้อาจไปกันคนละทิศละทาง จนคนถามเองงงไปเสียก่อน ประเด็นการสื่อสารในองค์กรจากบนลงล่างก็ยังคงเป็นประเด็นปัญหาในองค์กรขนาดใหญ่เสมอ และท้าทายสำหรับผู้บริหารองค์กรเป็นอย่างยิ่ง

การนำเทคโนโลยีระดับที่เรียกว่า อัจฉริยะ มาใช้ในการเกษตรยุคปัจจุบัน ไม่ใช่สิ่งที่ทำได้ยากอีกต่อไป ผมเห็นเกษตรกรรุ่นใหม่ Young Smart Farmer นำเทคโนโลยีการให้น้ำ ให้ปุ๋ย การควบคุมแสง ควบคุมความชื้น มาใช้ในโรงเรือนของตนเอง พร้อมระบบสั่งการทางไกล เพื่อผลิตสินค้าเกษตรที่ให้ผลตอบแทนสูง แทนการใช้แรงงานคนอยู่หลายราย แต่ละรายผ่านการลองผิดลองถูกและศึกษามาด้วยตนเองเป็นส่วนใหญ่ ประเด็นที่น่าสนใจคือ นักวิจัยของส่วนราชการได้เข้าไปมีบทบาทในการศึกษาเรื่องเหล่านี้มากน้อยเพียงใด สามารถให้คำตอบแก่เกษตรกรได้หรือไม่ว่า จะต้องควบคุมระดับอุณหภูมิ ความชื้น แสง เท่าใด จึงจะสามารถควบคุมการเกิดโรคพืช หรือการระบาดของแมลงศัตรูพืชได้ ยอมให้มีได้ระดับไหนที่คุ้มค่าต่อการลงทุน หรือระดับไหนที่ต้องม้วนเสื่อกลับไปเริ่มกันใหม่ เรื่องราวต่างๆ เหล่านี้ เป็นเรื่องที่น่าสนใจมาก เพราะเทคโนโลยีในยุคนี้ก้าวกระโดดมาถึงขั้นสั่งอะไรก็ได้หมด แต่เรื่องสำคัญคือ คนที่จะสั่งจะสั่งอย่างไรดี

เมื่อพึ่งพาภาครัฐไม่ได้ เกษตรกรรุ่นใหม่จึงลองผิดลองถูกและลงมือทำด้วยตนเอง ประสบความสำเร็จบ้าง ล้มเหลวบ้าง แต่ก็นับว่าเป็นเกษตรกรที่น่ายกย่องมาก สามารถทำวิจัยด้วยตนเอง บางรายก้าวหน้าไปไกลกว่านักวิจัยของภาครัฐที่ถูกระบบครอบงำ จนแทบจะกระดิกคิดหรือทำสิ่งใดนอกกรอบที่กำหนดไม่ได้เลย ระหว่างที่ฝ่ายการเมืองยังไม่ชัดเจน ประเด็นเรื่องกัญชาเป็นยากำลังมา ในส่วนของกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ที่ดูแลเรื่องการผลิต จะปรับตัวพร้อมต่อการปรับปรุงพันธุ์กัญชาให้ได้สารสำคัญสูง และพร้อมต่อการกำหนดวิธีการเขตกรรมเพื่อผลิตกัญชาให้ได้ผลผลิตสูงหรือไม่ หากจะสร้างโรงเรือนอัจฉริยะ ข้อมูลความต้องการปัจจัยต่างๆ เพื่อการเจริญเติบโตของกัญชา มีพร้อมหรือไม่ อย่างไร ระบบการควบคุม กำกับ ดูแลที่มีประสิทธิภาพสูงสุด เรื่องราวเหล่านี้ เป็นโจทย์ที่ต้องหาคำตอบและคิดกันยาวๆ ไป

ในสถานการณ์ที่พืชปกติทั่วไปยังมีข้อมูลงานวิจัยไม่เพียงพอที่จะตอบโจทย์เหล่านี้ได้ เห็นทีเกษตรอัจฉริยะคงต้องให้เวลา ให้งบประมาณ และให้กำลังใจกันต่อไป

สมชาย ชาญณรงค์กุล