“ลูกผู้ชาย” คำคำนี้เป็นคำที่มี “ความหมายพิเศษ”ในทุกๆ อารยธรรมของมนุษย์ทั่วโลกนับแต่อดีตกาล เมื่อใครคนหนึ่งเกิดมาและพบว่าเป็นเพศชาย คนคนนั้นจะได้รับการปลูกฝังทัศนคติให้ต้อง “แบกภาระ” ไว้บนบ่าตามหลักคิดที่ว่า “ธรรมชาติสร้างเพศชายให้มีสรีระแข็งแรงกว่าเพศหญิง ความรับผิดชอบจึงต้องมากกว่าด้วย” ทั้งในระดับครอบครัวไปจนถึงระดับสังคม

อาทิ การเป็น “หัวหน้าครอบครัว” ปกป้องดูแลผู้หญิงและเด็กๆ ในบ้าน จึงต้องมีความสามารถในการประกอบอาชีพเพื่อหารายได้ให้เพียงพอไม่เฉพาะแต่ตนเองแต่ต้องรวมถึงภรรยาและลูกๆ หรือการเป็น “นักสู้ - นักรบ” เช่น การอาสาเป็นทหารปกป้องประเทศชาติ หรือมีความกล้าหาญ กล้าเสี่ยงภัย เข้าช่วยเหลือผู้อ่อนแอที่ถูกข่มเหงรังแก “เพศชายจึงถูกคาดหวังให้ต้องเข้มแข็งและแสดงออกถึงความแข็งแกร่งตลอดเวลา” จึงจะได้รับการยอมรับจากสังคม

อย่างไรก็ตาม “ในยุคศตวรรษที่ 21 ทัศนคติเกี่ยวกับความเป็นลูกผู้ชายกำลังถูกท้าทาย” ดังประเด็นร้อนที่กำลังเกิดขึ้นในสังคมจีน โดยเมื่อต้นเดือนพ.ค. 2562 ที่ผ่านมา เว็บไซต์ นสพ. South China Morning Post ของฮ่องกง เสนอรายงานพิเศษ“Chinese boys train to be ‘real men’ to fight the BTS idol effect, but the make-up could be here to stay” ว่าด้วยอดีตครูคนหนึ่งในประเทศจีน ผันตัวมาเปิดหลักสูตร “ฝึกฝนความเป็นลูกผู้ชาย” และได้รับความสนใจจากพ่อแม่ผู้ปกครองในการส่งบุตรหลานมาร่วมกิจกรรมอยู่ไม่น้อย

ถังไห่เอี๋ยน (Tang Haiyan) อดีตครูและผู้ก่อตั้งหลักสูตรลูกผู้ชาย เปิดเผยกับสื่อฮ่องกงว่า เหตุที่ต้องมีหลักสูตรนี้เพราะได้เห็นว่า “อิทธิพลจากสื่อบันเทิงต่างชาติกำลังคุกคามสังคมจีน โดยเฉพาะนักร้องชายที่แต่งหน้าหวานๆ และสวมต่างหู” ซึ่งถ้าให้พูดกันตรงๆ ก็คือ “เค-ป๊อป (K-POP)” หรือศิลปินนักร้องจากเพื่อนบ้านของจีนอย่าง เกาหลีใต้ สิ่งเหล่านี้กำลังทำให้ภาพลักษณ์ความเป็นลูกผู้ชายดูอ่อนแอ และอาจทำให้ประเทศจีนอ่อนแอไปด้วยในที่สุด

หลักสูตรฝึกฝนความเป็นลูกผู้ชายที่ว่านี้ดูไม่ต่างจากการฝึกกำลังกายและกำลังใจของทหาร - ตำรวจ เช่น การถอดเสื้อเปลือยร่างกายท่อนบนวิ่งท่ามกลางอากาศที่หนาวเย็น พร้อมกับกล่าวคำพูดปลุกใจให้ฮึกเหิมด้วยน้ำเสียงขึงขัง ซึ่งคุณแม่รายหนึ่งที่ส่งลูกชายไปฝึกกับนายถัง ให้เหตุผลว่า ลูกชายเป็นคนเก็บตัวและไม่มั่นใจ ดังนั้นการทำกิจกรรมกลางแจ้งอาจช่วยแก้ไขพฤติกรรมดังกล่าวได้

หวัง ไห่หลิน (Wang Hailin) นักเขียนบทภาพยนตร์ ก็เป็นอีกผู้หนึ่งที่ตระหนักถึงภัยคุกคามนี้ โดยมองว่านี่คือปัญหาที่ต้องรีบจัดการโดยเร็ว พร้อมกับ “ตำหนิเพื่อนร่วมอาชีพที่เขียนบทให้มีตัวละครชายประเภทขี้ขลาด ขี้แพ้ และโง่ เพราะส่งผลให้ผู้ชายชาวจีนเอาเป็นแบบอย่าง” กลายเป็นส่งเสริมนิสัยไร้ความรับผิดชอบ และเปรียบเทียบกับวงการภาพยนตร์ฮอลลีวู้ดของสหรัฐอเมริกา ที่มักเสนอภาพตัวละครชายที่มีความแข็งแกร่งสมชายชาตรี

แต่อีกด้านหนึ่ง เจิ้ง เจียเหวิน (Zheng Jiawen) นักวิชาการจากคณะวารสารศาสตร์และสื่อสารมวลชน มหาวิทยาลัยหนานจิง ให้ความเห็นที่แตกต่างออกไปโดยมองว่า ความวิตกกังวลที่แท้จริงไม่ใช่เรื่องกางเกงที่ดูเหมือนผู้หญิงใส่ แต่มาจากความรู้สึกยึดติดในอำนาจแต่เก่าก่อนมากกว่า “การมีใบหน้าหวานๆ ไม่จำเป็นต้องมีจิตใจที่อ่อนแอ ไหล่ลู่เรียวไม่เกี่ยวกับจิตวิญญาณที่บอบบาง และการทำลายค่านิยมแบบแผนความเป็นชายที่ล้าหลังนั้นไม่ใช่การทรยศต่อประเทศชาติ” ถึงเวลาที่สังคมจีนต้องเรียนรู้และปรับเปลี่ยนทัศนคติ

เช่นเดียวกับ หลี่ เฉา (Li Chao) หนุ่มจีนวัย 21 ปี ผู้มีชื่อเสียงคนหนึ่งในสังคมออนไลน์ หรือ “เนตไอดอล” ของจีน จากการโพสต์คลิปวีดีโอสอนแต่งหน้าในรูปแบบต่างๆ และสามารถทำรายได้ถึง 30,000 เหรียญสหรัฐ หรือประมาณ 9 แสนบาทต่อเดือน กล่าวว่า ที่ผ่านมาเขามักมีปากเสียงกับผู้เป็นพ่ออยู่บ่อยครั้ง เพราะพ่อต้องการให้ออกไปเล่นกีฬานอกบ้าน แต่เขายืนยันว่าจะไม่เปลี่ยนแปลงชีวิตตนเอง พร้อมกับชวนสังคมจีน “ให้นิยามลูกผู้ชายเสียใหม่”ว่าหมายถึง “ผู้ที่มีจิตวิญญาณเสรี รักความเป็นธรรม และรับผิดชอบต่อสังคม” มากกว่าเพียงภาพลักษณ์ภายนอก

จากเมืองจีนย้อนกลับมาดูสังคมไทย ย้อนไปเมื่อปลายเดือน ม.ค. 2562 มีการประชุมระดับชาติเรื่อง“สุขภาวะทางเพศครั้งที่ 3 : การตั้งครรภ์ในวัยรุ่น จากยุทธศาสตร์สู่การปฏิบัติที่ยั่งยืน” ซึ่งจัดโดย สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) ร่วมกับหลายองค์กรทั้งในและนอกภาครัฐ โดยภายในงานมีเวทีห้องย่อยเรื่อง “ลูกผู้ชาย..ในความเป็นแฟน เป็นผัว เป็นพ่อ” เพื่อตั้งคำถามในประเด็นนี้เช่นกัน

เช่น กรณีของ ศิริพงษ์ เหล่านุกูล เจ้าของเพจ“คุณพ่อเลี้ยงเดี่ยว” ที่บอกเล่าประสบการณ์การรับหน้าที่ดูแลลูกของน้องสาว เพื่อให้น้องสาวได้กลับไปดูแลแม่ที่ต่างจังหวัด จนได้รับเสียงชื่นชมแกมทึ่งจากชาวเนตเมืองไทย เขาตั้งข้อสังเกตที่น่าสนใจว่า“ทำไมผู้หญิงเลี้ยงลูกได้ดีถึงเป็นเรื่องปกติ แต่พอผู้ชายทำได้บ้างกลับถูกมองว่าเก่งมาก” นั่นหมายถึงสังคมได้คาดหวังมาตลอดว่าหน้าที่เลี้ยงลูกเป็นของผู้หญิงเท่านั้นใช่หรือไม่?

ขณะที่ ทพ.ศิริเกียรติ เหลียงกอบกิจ ผู้อำนวยการสำนัก 2 สสส. กล่าวถึงบทเรียนการแก้ปัญหา “ท้องไม่พร้อม”ในต่างประเทศ ไว้ประการหนึ่งว่าต้องปรับทัศนคติเรื่องนิยามลูกผู้ชายในแบบที่ควรจะเป็นนั้นมีพฤติกรรมอย่างไร เพราะจากกรณีศึกษา “ผู้ชายที่ทำผู้หญิงท้องแล้วไม่รับผิดชอบ เมื่อสืบย้อนไปพบว่าหลายคนก็โตมาแบบไม่มีพ่อ จึงขาดการเรียนรู้บทบาทที่ดีในครอบครัว” นอกจากนี้ “ควรสอนความรู้ด้านเพศวิถีศึกษาตั้งแต่เด็ก” เพื่อให้เข้าใจเพศชาย หญิงและเพศทางเลือก เกิดการยอมรับในความแตกต่าง เมื่อโตเป็นผู้ใหญ่ จะได้มีความเคารพซึ่งกันและกัน

แม้วิทยากรและผู้ร่วมฟังเสวนาส่วนใหญ่จะถกเถียงกันถึงนิยามลูกผู้ชายในแบบที่ควรจะเป็น แต่ก็มีบางมุมมอง “คิดนอกกรอบ” จากสิ่งที่สังคมคุ้นเคย เปรมปพัทธ ผลิตผลการพิมพ์ ตัวแทนคนรุ่นใหม่ ชวนตั้งคำถาม “ในศตวรรษที่ 21 คำว่าลูกผู้ชายยังจำเป็นหรือไม่?” โดยให้เหตุผลว่า “ความเป็นลูกผู้ชายนั้นมักมาพร้อมกับการใช้อำนาจและความรุนแรง ซึ่งหมดอายุไปแล้วในยุคที่คนสามารถสื่อสารได้ปกติไม่ต้องมีลำดับชั้นขั้นตอน” หรือควรตั้งคำถามว่า “ครอบครัวต้องมีหัวหน้าหรือเปล่า?” แทนคำถามว่าผู้หญิงเป็นหัวหน้าครอบครัวแทนผู้ชายได้ไหม? เป็นต้น

สัปดาห์นี้ “ที่นี่แนวหน้า” ก็ขอทิ้งประเด็นน่าสนใจนี้ให้ท่านผู้อ่านได้ร่วมขบคิดกัน ว่า “ลูกผู้ชาย” ในมุมมองของท่านเป็นอย่างไร? หรือว่าคำคำนี้ “ล้าสมัย” ไปแล้วอย่างที่บางมุมมองว่าไว้จริงๆ!!!