หลายท่านคงเคยเห็นปลาในบ่อตามวัด แหล่งชุมชน หรือสวนสาธารณะ มักจะขึ้นมาฮุบอากาศบนผิวน้ำพร้อมๆ กันนั่นเป็นเพราะปลาเหล่านั้นหิว หรือถูกฝึกมาให้ขออาหารกินโดยพร้อมเพรียงกันหรืออย่างไร วันนี้เรามีข้อมูลดีๆ จากผศ.น.สพ.ดร.ภัทรพล เปี่ยมสมบูรณ์ ภาควิชาอายุรศาสตร์คณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย มาฝากกันครับ
● การที่ปลาว่ายขึ้นมาฮุบอากาศที่ผิวน้ำเกิดจากสาเหตุใด
อาการที่ปลาขึ้นมาฮุบอากาศ เป็นสิ่งที่พบได้บ่อย ในบ่อน้ำที่มีปลาจำนวนมากที่ค่อนข้างหนาแน่น ซึ่งมีสาเหตุมาจากปริมาณออกซิเจนในน้ำไม่เพียงพอต่อการหายใจ ปลาจึงต้องขึ้นมาบริเวณผิวน้ำที่มีปริมาณออกซิเจนมากที่สุด
โดยทั่วไป ช่วงเวลาที่ปริมาณออกซิเจนในน้ำลดต่ำที่สุดคือ “ตอนเช้ามืด” เนื่องจากในตอนกลางคืนไม่มีการสังเคราะห์แสงจากพืชน้ำ ออกซิเจนจึงค่อยๆ ถูกใช้ไปจนหมดนั่นเอง เพราะฉะนั้นหนึ่งในสาเหตุที่ปลาขึ้นมาฮุบอากาศหายใจบ่อยๆ ก็คือมีปริมาณออกซิเจนละลายน้ำไม่เพียงพอครับ
● ออกซิเจนในน้ำมาจากไหน?
-อากาศ
โดยทั่วไปออกซิเจนในอากาศสามารถละลายลงไปในน้ำได้โดยตรง ซึ่งบนผิวน้ำจะมีปริมาณออกซิเจนสูงกว่าชั้นที่ลึกลงไป อย่างไรก็ตาม ถ้าอุณหภูมิอากาศสูง ช่วงหน้าร้อนออกซิเจนจะละลายน้ำได้ลดลง เราจึงมักพบปัญหาปลาตายเฉียบพลันจากการขาดออกซิเจนในช่วงหน้าร้อน
-พืชน้ำ
พืชน้ำและแพลงก์ตอนพืชต่างๆ มีการสังเคราะห์แสงผลิตออกซิเจน แต่ในเวลากลางคืน หรือเมื่ออากาศปิด ไม่มีแสงแดด ก็จะกลับกัน คือพืชเหล่านั้นก็จะใช้ออกซิเจนและปล่อยคาร์บอนไดออกไซด์ เราจึงไม่ควรปล่อยให้มีพืชน้ำหรือแพลงก์ตอนพืชมีมากเกินไป มิฉะนั้นช่วงที่ไม่มีการสังเคราะห์แสง ก็จะทำให้ปริมาณออกซิเจนลดลงเร็วมากเช่นกัน
-อุปกรณ์ต่างๆ
อุปกรณ์เพิ่มอากาศในน้ำ หรือเครื่องมือต่างๆ เช่น ใบพัดตีน้ำ หัวทราย ท่อให้อากาศ ซึ่งในบ่อเลี้ยงปลาหรือตู้ปลาควรจะต้องมีติดไว้เสมอ เพื่อเพิ่มออกซิเจนให้แก่บ่อน้ำ
ใครบ้างที่เป็นผู้แย่งใช้ออกซิเจนในน้ำ?
ผู้ที่แย่งอากาศจากปลาในบ่อ ก็คือ “สิ่งมีชีวิตในน้ำทุกชนิด” รวมทั้งกระบวนการย่อยสลายของเสียในน้ำ ไม่ว่าจะเป็นอาหารที่เหลือ สิ่งขับถ่าย ซากพืซ สัตว์ และแพลงก์ตอนด้วย เพราะฉะนั้นถ้าปริมาณสัตว์น้ำในบ่อหนาแน่น ก็จะมีปริมาณอินทรียวัตถุสูง ก็ย่อมเสี่ยงต่อการขาดออกซิเจนนั่นเอง
● ในอดีตที่มีข่าวเรือขนน้ำตาลล่ม ทำให้ปลาแถวนั้นตายเป็นจำนวนมาก เป็นเพราะเหตุใด
กรณีที่มีเรือบรรทุกน้ำตาลล่มและมีน้ำตาลจำนวนมากไหลลงไปในลำน้ำ หลังจากนั้นปรากฏว่า มีปลาและสัตว์น้ำตายเป็นจำนวนมากนั้น ก็เกิดการที่น้ำตาลละลายลงไปในน้ำจำนวนมาก ทำให้เกิดภาวะที่มีสารอินทรีย์เพิ่มสูงเฉียบพลัน มีผลให้ออกซิเจนถูกใช้ไปหมดนั่นเอง สัตว์น้ำจึงตายเนื่องจากขาดก๊าซออกซิเจน
● ปลาที่ขึ้นมาฮุบอากาศบอกอะไรเราได้บ้าง
เรามักใช้การที่ปลาขึ้นมาฮุบอากาศบ่อยๆ เป็นตัวบ่งบอกถึงภาวะออกซิเจนในน้ำต่ำ แต่ทั้งนี้ ก็ยังมีปัจจัยอื่นๆ ที่เราต้องคำนึงถึง เช่น ปัญหาที่ตัวปลาเอง เช่นปลาที่มีปัญหาที่เหงือก ซึ่งที่พบบ่อยได้แก่ การติดเชื้อปรสิตภายนอก การติดเชื้อแบคทีเรียบางชนิด ทำให้เหงือกไม่สามารถแลกเปลี่ยนแก๊สได้อย่างมีประสิทธิภาพ จึงทำให้พบอาการดังกล่าว ซึ่งแนวทางการแก้ปัญหาก็จะต้องพิจารณาเป็นรายๆ ไป
ออกซิเจนเป็นปัจจัยที่สำคัญที่สุดของการดำรงชีวิตของทุกๆ สัตว์ ในสัตว์น้ำ เราจะวัดค่า “ปริมาณออกซิเจนละลายน้ำ” หรือ “Dissolved oxygen” หรือค่า “D.O.” ซึ่งค่าที่เหมาะสมก็อาจแตกต่างกันไปในแต่ละชนิดสัตว์ ถ้าสัตว์น้ำต้องอยู่ในสภาวะออกซิเจนต่ำอย่างต่อเนื่อง แม้อาจไม่ถึงตาย แต่ก็จะทำให้เกิดความเครียด และสุดท้ายก็จะป่วยในที่สุด
ดังนั้น ออกซิเจนจึงเป็นอีกหนึ่งปัจจัยสำคัญที่ต้องคำนึงถึงในการเลี้ยงปลา เราจึงควรหมั่นสังเกตอาการของสัตว์น้ำที่เลี้ยงไว้อย่างสม่ำเสมอ และมีการติดตั้งอุปกรณ์ให้อากาศอย่างเหมาะสมเพื่อคุณภาพชีวิตที่ดีของสัตว์น้ำที่เป็นสัตว์เลี้ยงของเราครับ
หมอโอห์ม
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ นายสัตวแพทย์ ดร.ทิลดิสร์ รุ่งเรืองกิจไกร
ภาควิชากายวิภาคศาสตร์ ฝ่ายประชาสัมพันธ์และภาพลักษณ์องค์กร
คณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
เงื่อนไขการแสดงความคิดเห็น ซ่อน
โปรดอ่านก่อนแสดงความคิดเห็น
1.กรุณาใช้ถ้อยคำที่ สุภาพ เหมาะสม ไม่ใช้ ถ้อยคำหยาบคาย ดูหมิ่น ส่อเสียด ให้ร้ายผู้อื่น สร้างความแตกแยกในสังคม งดการใช้ถ้อยคำที่ดูหมิ่นหรือยุยงให้เกลียดชังสถาบันชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์
2.หากพบข้อความที่ไม่เหมาะสม สามารถแจ้งได้ที่อีเมล์ online@naewna.com โดยทีมงานและผู้จัดทำเว็บไซด์ www.naewna.com ขอสงวนสิทธิ์ในการลบความคิดเห็นที่พิจารณาแล้วว่าไม่เหมาะสม โดยไม่ต้องชี้แจงเหตุผลใดๆ ทุกกรณี
3.ขอบเขตความรับผิดชอบของทีมงานและผู้ดำเนินการจัดทำเว็บไซด์ อยู่ที่เนื้อหาข่าวสารที่นำเสนอเท่านั้น หากมีข้อความหรือความคิดเห็นใดที่ขัดต่อข้อ 1 ถือว่าเป็นกระทำนอกเหนือเจตนาของทีมงานและผู้ดำเนินการจัดทำเว็บไซด์ และไม่เป็นเหตุอันต้องรับผิดทางกฎหมายในทุกกรณี